آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ملاک‌هایی که مفسران برای دلالت‌یابی آیات بر می‌گزینند در هر دوره متفاوت بوده است. در برخی از ادوار تاریخ تفسیر، روایت، تنها ملاک یا مهم‌ترین ملاک مقبول بوده و در برخی از دوره‏ها بافت کلام، بر روایت ترجیح یافته است. گاه نیز مفسران بین این دو قرینه، تعامل ایجاد کرده‏اند. مفسران بر اساس نوع ملاکی که پذیرفته‏اند، درباره آیات حوزه زنان در سوره نساء به نتایج معناداری دست یافته‏اند. مقاله حاضر به روش توصیف و تحلیل محتوای تفاسیر، این تعامل را پی گیری نموده است. نتیجه این بررسی نشان داده است که مفسران دوره معاصر در تعامل سیاق با روایت در اکثر موارد، سیاق را بر روایت ترجیح داده‏اند. در دلالت‌یابی آیات حوزه زنان در سوره نساء به طور کلی دو نوع تعامل مشاهده می‌شود: 1. تعامل مجموعی (عام)، 2. تعامل جزئی (خاص) و تعامل جزئی از بسامد بالاتری برخوردار بوده است.

تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف روشی برای شفاف‌سازیِ ایدئولوژیِ گفتمانِ قدرت، در امور سیاسی ـ اجتماعی است و با استفاده از ابزارهای زبان‌شناسی و توصیفی می‌تواند در بسیاری از علوم از جمله دانش‌های حدیثی کارآمد باشد. از آنجا که نیازها و راهکارها در علوم گوناگون متفاوت است، بومی‌سازی برخی مبانی تحلیل انتقادی گفتمان که اثر مستقیمی بر ابزارهای تحلیل دارد، الزامی می‌نماید. برای نمونه، از آنجا که تحلیل‌ گفتمان برای مسائل روز طراحی شده است، تحلیل‌گر از گفتمان موجود جامعه در زمان خویش آگاه است و نیازی به کشف آن نخواهد داشت. امکانی که در بادی امر برای پژوهش‌گر متون حدیثی به سبب قرن‌ها فاصله، میسر نخواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر با گزینش روش‌هایی چون شناسایی دال مرکزی، استخراج پیش‌انگاره، مطالعه همزمانی ‌پویا، کشف همنشین و جانشین‌ها و اطلاع‌ کهنه و نو، راهکارهایی برای شناسایی گفتمان ارائه کرده است و همزمان به بررسی امکان بهره‌گیری از مواردی چون زبان گفتاری، مفهوم انتقادی و مطالعات تاریخی در تحلیل متون حدیثی می‌پردازد.

«حاتم بن اسماعیل کوفی مدنی» از جمله راویان عامّی مذهب در اسناد روایات فریقین است که بسیار از امام صادق(ع) نقل روایت کرده است. علمای رجالی اهل سنت، امام صادق(ع) را از مشایخ حاتم معرفی کرده‌اند و رجالیان شیعه، وی را در جرگه اصحاب آن حضرت برشمرده و روایاتش را از ایشان، مُسند تلقّی کرده‌اند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که جایگاه رجالی حاتم بن اسماعیل و وضعیت روایات مُسنَد وی از امام صادق(ع) چگونه است؟ به نظر می‌رسد حاتم روایاتش را بی‌واسطه از امام صادق(ع) نقل نکرده بلکه به صورت مرسل بوده باشد. به رغم مضمون صحیح بسیاری از روایات حاتم، در مجعول یا محرَّف بودن پاره‌ای از آن‎ها تردیدی نیست؛ گرچه احتمال جعل و تحریف روایات از سوی حاتم منتفی است. در مجموع به نظر می‌رسد رویکرد بایسته آن است که در مواجهه با روایات حاتم از امام صادق(ع)، باید احتیاط کرد و روایات او را به مثابه مرسلات، تلقی نمود.

با مراجعه به منابع رجالی اهل سنت می بینیم که رجالیون اهل سنت، عملکرد ها و نظرات مختلفی درباره اصحاب و یاران امیرالمومنین (ع) ابراز کرده اند و عده ای را تضعیف و عده دیگری را توثیق کرده اند. سوالی که در این جا مطرح است این است که چه عواملی سبب شده که بعضی از افراد توثیق و بعضی تضعیف شوند. با مطالعه بر روی احادیث نقل شده توسط اصحاب امیرالمومنین (ع) این نتیجه حاصل می شود که علت جرح ایشان نقل فضائل اهل بیت (ع) و علت توثیق ایشان نقل فضائل خلفا بوده است.

چون در قران به انواع توحید اشاره شده لازم است به بررسی و دسته بندی ان اقدام نمود و اینکه درباره کدامیک بیشتر بحث شده و دلیل ان چیست و رابطه ی هر یک از انواع با دیگری چگونه می باشد.

اصل علیت یا برهان علیت (The Causal or cosmological Argument) از دو جنبة خداشناسی و انسان‌شناسی و نیز مسائل مربوط به این دو حایز اهمیت است. از جنبة خداشناسی، اصل علیت دست‌کم از لحاظ تأثیر مقدمات استدلال به عنوان علت بر نتیجة استدلال، مبنای تمام استدلال‌های اثبات ذات احدیت است و از جنبة انسان‌شناسی ارتباط این اصل با توحید افعالی و اختیار انسان، باب گسترده‌ای را باز می‌کند که زیربنای بسیاری از مبانی انسان‌شناسی قرار می‌گیرد. از این رو، بحث دربارة مسایل اصل علیت از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مباحث فلسفه و اندیشة اسلامی از ابتدا تاکنون بوده‌است. در میان اندیشمندان و فیلسوفان مسلمان، اصل علیت مبنا و ریشة تمام استدلال‌های دیگر شناخته شده‌است. در دورة جدید، از سوی برخی از دانشمندان، شبهاتی بر اصل علیت وارد آمده‌است تا آن را از مبنا نادرست یا مردّد بدانند. به همین دلیل، فلاسفة اسلامی معاصر توجهی دوچندان به تبیین این اصل اساسی داشته‌اند. علامه طباطبایی به عنوان یکی از بزرگترین اندیشمندان و فیلسوفان در آثار خود، جنبه‌های گوناگون اصل علیت را بررسی کرده‌است. این مقاله با روش مطالعة کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ به این سؤال کلی است که پذیرش و باور به اصل علیت چه جایگاهی در فکر و اندیشة اسلامی دارد؟ بنا بر این هدف، ابتدا مبانی و کلیات دیدگاه فلاسفة اسلامی و متکلمان دربارة اصل علیت احصا شده‌است و با تأکید بیشتر بر نظرات علامه طباطبایی به پاسخ این سؤال دست خواهیم یافت.