آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: این نوشتار بر آن است ضمن تحلیل تعریف انسان از دیدگاه ژان پل سارتر و استاد مطهری به مقایسه اندیشه‌های دو متفکّر بپردازد. روش: اطلاعات این پژوهشِ بنیادی به روش کتابخانه‌ای گردآوری و به شیوه توصیفی- تحلیلی پردازش شده است. یافته‌ها: ژان پل سارتر ضمن مخالفت با تعریف سنتی از انسان، با نگرشی متمایز به هستیِ انسان نسبت به موجودات دیگر با بنیان نهادن اصل تقدم وجود بر ماهیت، طبیعت کلی و ازلی برای انسان را نفی و آن را موجودی «در حال شدن» معرّفی می‌کند. استاد مطهری انسان را موجودی دو بعدی و واجد سرشت و فطرت الهی تعریف می‌کند که قانون خلقت در پرتو آزادی و اختیار، قلم ترسیم سرنوشت را به دست خودِ او داده است. موجودی بالقوه که حضیض حیوانیت و تعالی انسانیت دو سوی ماهیت بالفعل او را تشکیل می دهد و دسترسی به هر یک مرهون تصمیماتی است که فرد اتخاذ می‌کند. در اثنای تحلیل دو رویکرد به نظر می‌رسد با وجود اشتراکاتی بین دو دیدگاه وجوه تمایز عدیده‌ای مشهود است. نتیجه: تعریف اگزیستانسیالیسمی سارتر به اومانیسم و در بعد دنیوی می‌انجامد، لیکن آنچه استاد مطهری با تکیه بر آموزه‌های وحیانی ارائه می‌دهد، دربردارنده تمام ابعاد وجودی انسان است.

بحثی که به طور گسترده در رساله طرح شده، درباره «رهیافت متکلّمین و حکمای مسلمان در لزوم بعثت» است.در این بحث، ابتدا به ذکر مبادی تصوّری از معنای لغوی و اصطلاحی و کاربردهای قرآنی و تفاوت رسول و نبیّ، و نبوّت و رسالت پرداختیم; سپس به ذکر مبادی تصدیقیه بحث به سخن نشستیم. محور اساسی در این بحث، مسأله حُسن و قبح عقلی و زیر مجموعه های آن، قاعده لطف و وجوب علی اللّه است; بدین جهت، به شکل مفصّل درباره هر یک سخن گفتیم و دیدگاه های گوناگون را در آن مطرح کردیم.پس از آن، به مسأله حُسن بعثت پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که دیدگاه های کلامی و فلسفی در بحث مزبور، مورد اتّفاق است و تمام گروه های کلامی و فلسفی (غیر از حنابله و اهل حدیث) آن را نیکو می شمارند. در پایان بحث اصلی را که رساله برای آن ترتیب یافته بود، آغاز کردیم و لزوم بعثت را از زوایای کلامی و فلسفی به نظاره نشستیم و رهیافت های هر یک از نمایندگان فیلسوفان و متکلّمان را در این باب بررسی کرده، به این نتیجه رسیدیم که از متکلّمان، اهل حدیث و اشاعره بعثت را لازم نمی دانند و دلیل اصلی آن ها به ترتیب، توجّه نکردن به مباحث نظری در مسائل اعتقادی و دخالت انسان در کار فرمانروای مطلق جهان است. آنان معتقدند: مملوک را نرسد که در کار مولا دخالت کند.اساس سخن آن ها در عدم پذیرش اصل حُسن و قُبح عقلی ریشه دارد.امامیه، معتزله، ماتردیه و فیلسوفان اسلامی در مسأله وحدت نظر دارند و محدودیت عقلانی انسان را دلیل لزوم تکلیف می دانند; ولی در راهبردهای خود متفاوتند. اساساً دیدگاه های کلامی، دیدی جامعه گرایانه (فردی و اجتماعی * دنیایی و آخرتی) دارند که بر قاعده لطف مبتنی است; ولی مکتب های فلسفی، بعثت را از طریق زندگی اجتماعی اثبات می کنند و صرفاً دیدی جامعه شناختی دارند و از دیدگاه فلسفه سیاسی به قضیه نگریسته اند; البتّه در چگونگی استدلال از این دیدگاه، بین رهیافت های فلسفی به ظاهر تفاوت وجود دارد.