آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به واکاوی و تبیین و نقد دیدگاه مارکسیسم دربارۀ تقدّم پیشه‌ها بر اندیشه‌ها که محصول و نتیجۀ تقّدم نهاد و منافع مادی و اقتصادی جامعه بر سایر نهادهای اجتماعی است، مبادرت شده است. پرسش اصلی این است که آیا براساس ادعای مارکسیسم که مدعیِ علمی بودنِ فلسفه خویش‌اند، پایگاه و طبقۀ اجتماعی عموما و اقتصاد و وضعیت معیشت به‌طور خاص تنها یا حداقل مهّم‌ترین عامل محوری و بنیادین در تغییر و تحولات فردی و اجتماعی است؟ یا این‌که براساس دیدگاه ماکس وبر، فکر و ایمان و عقیده اصالت دارند و اندیشه‌های آرمانی و روحانی به منافع واقعی و عملی معنا داده و آن‌ها را توجیه می‌نمایند. هرچند پیروزی اندیشه‌ها درصورتی میسر است که با منافع واقعی و عملی پیوند داشته باشند. به بیان دیگر، منافع و پیشه‌ها با اندیشه‌ها رابطه متقابل دارند و هیچ‌یک بدون دیگری نمی‌توانند دوام بیاورند. استاد مطهری نیز نظریۀ تلفیقی اسلام را مطرح می‌کند که براساس آن درخصوص انسان‌های ابتدایی و غیربالغ‌الفکر، نظر آقای کارل مارکس درست است ، اما دربارۀ انسان‌های منطقی و بالغ‌الفکر نظر ماکس وبر درست است.

در این مقاله ضمن اشاره‌ای گذرا به چگونگی ظهور و پیدایش اسم یونانی لوگوس (logos)؛ نظرگاههای یونانیان، یهود، مسیحیت و تا حدودی نیز دوران معاصر به اجمال تقدیر می‌شود یونانیان به عنوان خاستگاه لوگوس آن را به معانی متعدد و از جمله به معنای؛ کلمه، گفتار، عقل، به کار می‌بردند. در نزد متکلمان یهود و بویژه فیلون، لوگوس با معادل با پیامبر و رسول و از نظر متلکمان مسیحی نیز لوگوس همان «کلمه ا...» یا مسیح و شخص دوم تثلیت مقدس یا «پسر» است که جنبة الوهی داشته و هم جوهر با خدای پدر یا «اب» است. در دوران معاصر نیز لوگوس معانی متعدد یافته و از جمله از نظر هگل معادل با «روح» و در نزد دریدا معادل با«نوشتار» و از نظر تلیخ نیز به معنای «تجلی خدا» است.

دیدگاه رایج درباره فلسفه تحلیلی این است که فلسفه مزبور منشا انگلیسی - آمریکایی دارد و راسل و مور نیز از بانیان آن هستند؛ ولی مایکل دامت معتقد است: خاستگاه واقعی فلسفه تحلیلی آلمان، و فرگه نیز موسس و پیش گام آن است؛ زیرا تحلیل فلسفی چیزی جز تحلیل اندیشه ها از رهگذر زبان نیست و این همان رسالتی است که نخستین بار فرگه آن را مطرح کرده بود. دامت معتقد است که فرگه با طرح نظریه «چرخش زبانی»، در آثار ماندگار خویش، به نام های «مقدمه مبانی حساب» و «مفهوم نگاری» موجب شد تا پرسش شناسایی در فلسفه کلاسیک، یعنی نسبت میان تفکر و اشیا، به مساله رابطه زبان و دلالت و معنا تبدیل شود. مبنای این نظریه، اصل «اصالت متن» است که بر اساس آن، فقط در متن جمله است که واژه معنا می یابد؛ یعنی اندیشه ها از طریق جملات انعکاس می یابند و سخن گفتن از ساختار اندیشه، سخن گفتن از پیوند معنایی اجزای جمله است. البته، در اصل این اندیشه ها هستند که صادق یا کاذبند و جمله صرفا معنای ثانوی، متعلق صدق و کذب قرار می گیرد. این نوع رویکرد به مساله شناسایی، که از سوی فرگه ارایه شده، همان چیزی است که موجب ظهور فلسفه تحلیلی شده است. سایر اندیشمندانی که عموما به زبان آلمانی می نوشتند مثل بلتسانو، ماینونگ و به ویژه هوسرل نیز با طرح نظریه «حیث التفاتی»، در نظریه چرخش زبانی و در نتیجه فلسفه تحلیلی نقش بسزایی داشته اند.