آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های اجتماعی ـ اقتصادی قرآن تأکید بر انفاق و کمک به محرومان جامعه است که از ارکان عملی ایمان به‌شمار می‌آید و آثار مهمی در سعادت فرد و جامعه دارد. آیات قرآن در این زمینه فراوان است و از جهات متعدد قابل بررسی است. از دیدگاه روان‌شناسان انسان برای انجام هر عملی نیازمندِ انگیزه است. تحقیق حاضر روش‌هایی را که قرآن برای ایجاد انگیزه در مؤمنان نسبت به صدور فعل انفاق به‌کار بسته است، با تأکید بر تفسیر المیزان بررسی می‌نماید. مهم‌ترین روش‌های انگیزشی قرآن در مورد انفاق عبارتند از: انگاره‌سازی در اموری مانند رزاقیت خدا و مالکیت حقیقی او بر جهان هستی، استفاده از روش‌های پاداش و تشویق از طریق بیان ثواب انفاق و ثمرات روان‌شناختی و اخلاقی آن، بیان تهدیدآمیز و توضیح پیامدهای ترک انفاق، ارائه الگوهای بزرگ و تأثیرگذار در امر انفاق و عبرت‌آموزی از سرگذشت پیشینیان.

رفتارهای اخلاقی انسان همواره تحت تأثیر باورها و اعتقادات اوست گرچه فلاسفه اخلاق در میزان این تأثیر نظریه یکسانی ندارند ولی کمترین چیزی که می‌توان گفت این است که باورها زمینه‌ساز هستند. بر همین اساس، قرآن کریم در دستورات اخلاقی خود، باورهای مرتبط با آنها را مورد توجه قرار داده و از این طریق زمینه‌های روانی انجام دستورات را فراهم کرده است. یکی از فرامین اخلاقی قرآن به پیامبر اکرم| و مسلمانان که در آیه 85 سوره حجر آمده است، صفح جمیل نسبت به رفتارهای ناپسند کفار مانند استهزاء و تمسخر است. اعتقاد به حق بودن آفرینش موجب هدفمند دیدن دنیا و زوال‌پذیری شرّ و فساد می‌شود باور به تحقق روز قیامت، انسان را متوجه ناپایداری دنیا و مقدمه بودن آن برای روز جزا می‌کند و انتظار پاداش مؤمنان به ازای افعال نیک آنان و عقوبت کافران را فراهم می‌کند.

سوبژکتیویسم گوهر و ذات مدرنیته است، توسعه مدرن عقلانیت خود را که از مهم‌ترین شاخصه‌های آن می‌باشد بر مبنای معرفت‌شناسی سوبژکتیویسم قرار داده که مبتنی بر اصالت سوژه است. بر این اساس یگانه موجود حقیقی، انسان است و دیگر موجودات تمثیل و وجود ذهنی، قائم به سوژه و اصول تعریف شده در نزد او هستند و در نتیجه عقل ابزاری و خودبنیاد انسان که پایین ترین مرتبه عقل انسانی است جانشین عقل دینی و وحی می‌شود. عدم توجه به مراتب بالاتر عقل, داشتن درک واضح تر از بدن, عدم تبیین چگونگی نیل به وجود از معرفت و تقدم درک هستی خود نسبت به حالات ذهنی مهم ترین نقدهایی است که برذات سوبژکتیویسم وارد شده است. از جهت پیامدها نیز می توان گفت بحران عقلانیت و رشد فزاینده عقلانیت ابزاریِ سکولار و در نتیجه رواج پوچ‌گرایی، انکار مرجعیت وحی و در نتیجه اعطای حق قانون‌گذاری به انسان، تغییر معیار ارزش‌ها و بحران ارزش‌های اخلاقی، دوری انسان از هویت فطری و خدابنیاد و محروم گشتن از درک حقیقت و در نهایت دور شدن از مسیر سعادت واقعی و همه جانبه در اثر بسط شئون مختلف سوژه ریشه در اندیشه سوبژکتیویسم دارد.

یکی از اصول مهم در تحلیل رفتارهای انسان، توجه به مبادی آن‌ها یعنی اعتقادات و باورهاست. به همین دلیل، یکی از روش‌های قرآن برای انجام دستورات الهی، تقویت انگاره‌های اعتقادی است. قرآن برای تنظیم حیات اجتماعی مسلمانان، احکام و دستورات فراوانی دارد که یکی از آن‌ها صفح ـ‌گذشت و بخشش از لغزش دیگران با بزرگواری و خوشرویی‌ـ است. مسئله تحقیق حاضر این است که خداوند برای ترغیب مسلمانان به صفح، کدام انگاره‌های اعتقادی را تقویت کرده و این انگاره‌ها با چه تحلیلی به صفح ارتباط پیدا می‌کنند. بر اساس آموزه‌های قرآنی، اعتقاد به قدرت بی‌پایان خداوند، موانع روان‌شناختی صفح مانند حس انتقام‌جویی و احساس خواری و ذلت را از میان برمی‌دارد. اعتقاد به خالقیت و علم الهی موجب پذیرش درونیِ حکم الهی در مورد صفح از آن‌هایی که ظلمی بر آن‌ها روا داشته‌اند، می‌شود. همچنین باور به غفران و رحمت خداوند موجب تشویق مؤمنان و احساس خداگونگی در صورت گذشت کریمانه از دیگران می‌شود. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای در منابع قرآنی و تفسیری انجام شده است.

معنویتهای نوظهور در ایران معاصر با وجود تلاش پرچمداران آنها برای حفظ وجهۀ دینی خود، از جهات متعددی دینداری را مورد هجمه قرار می‌دهند که یکی از مهم‌ترین آنها، تکلیف‌گرایی است. ظهور وگسترش این معنویتها تقابلی آشکار با تکلیف‌مداری جامعۀ مسلمان ایران دارد. هدف: این پژوهش با هدف واکاوی مبانی تلکیف‌گریزی در معنویتهای ایران معاصر و نقد آنها، تقابل این‌گونه معنویتها ‌را با اصل دینداری و تکلیف‌مداری نشان داد و معلوم کرد تلاش معنویت‌گرایان معاصر ایرانی برای مقابله با اصل تکلیف‌مداری، با ادعای دینداری آنان تعارض دارد. روش: در تحقیق حاضر، گردآوری مطالب به روش کتابخانه‌ای و پردازش اطلاعات به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی انجام شد. یافته‌ها: مبانی معنویت‌گرایان سکولار که به ناچار موجب تکلیف‌گریزی می‌شود، در سه حوزۀ انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و دین‌شناسی، عبارتند از: اومانیسم، خودبسندگی عقل و تاریخی بودن دین. مهم‌ترین نقدهایی که بر مبانی پیشین وارد شده نیز عبارتند از: تنزّل وجودی انسان، نسبی شدن ارزشها، عدم تبیین دقیق معانی عقل، محدودیتهای عقل مادی و ابزاری در تعیین سعادت انسان و راه دستیابی به آن، عدم توجه به گستردگی مفهوم دین و اهداف بعثت پیامبران. نتیجه‌گیری: ارتقای سطح آگاهی و بینش مردم در جامعۀ دینی ایران، نسبت به حقیقت معنویتهای مدرن و فاصلۀ این معنویتها از دین مبین اسلام، مهم‌ترین راهکارهای مقابله با معنویت‌گرایان سکولار ایران معاصر است.

شناخت انسان از نظر عقلی و دینی، دارای اهمیت ویژه‌ای است، این شناخت ممکن است از هر منبعی (دینی یاغیردینی) اتخاذ شود. اما از آن جایی که خداوند متعال، آفریننده تمام هستی از جمله انسان است، پس شناخت انسان از منبع دینی، یقیناً شناخت کامل‌تری است. یکی از منابع شاخص و مهم دینی در شناخت انسان، نهج‌البلاغه است.از طرفی، انسان را با توجه به ابعاد مختلفی که دارد، از زوایای مختلف می‌توان شناخت. یکی از این ابعاد، بُعد اجتماعی انسان است. در همین رویکرد اجتماعی نیز، از ابعاد متعددی می‌توان به شناخت انسان پرداخت،که مهم‌ترین آنها سه بُعد اقتصادی، جامعه‌شناسی و سیاسی است.همچنین، از مجموع آموزه‌های نهج‌البلاغه با توجه به تعاریف خاصی که از انسان داریم، بر می‌آید که رفتارهای اقتصادی، جامعه‌شناختی و سیاسیِ او، به نحو خاصی تعریف می‌شود و متفاوت از تعاریفی است که از انسان، در مکاتب دیگر شده است. چرا که این تفاوت در تعریفِ از انسان تأثیر گسترده‌ای در تمام ابعاد و شئون او می‌گذارد. از جمله در شناخت اقتصادی، جامعه‌شناسی و سیاسی او.انسانِ اقتصادی در نهج‌البلاغه، انسانی است که مالکیت حقیقی را از آنِ خدا می‌داند، به فقرا و محرومین توجه دارد و در مصرف اموال خود نیز اعتدال را رعایت می‌کند.نهج‌البلاغه از طریق توجه به مسایلی همچون ویژگی‌های زندگی اجتماعی، روان‌شناسی اجتماعی و آسیب‌شناسی اجتماعی به معرفی بُعد جامعه شناختی انسان می‌پردازد.ولایت پذیری انسان، لزوم وجود حکومت، اهداف انسان‌شناختی حکومت، حکومت و آزادی، نیز از جمله مباحثی است که توجه به آنها در نهج‌البلاغه موجب شناخت بعد سیاسی انسان می‌شود.

هرچند همه مذاهب اسلامی راجع به اصل توسل اتفاق نظر دارند، ولی درباره حدود آن بحث‌های فراوانی وجود دارد. توسل اولیای الاهی پس از مرگ ایشان در حیات برزخی از جمله مسائل اختلافی است. رویکرد غالب پژوهش‌های صورت‌گرفته در این زمینه نقلی است. مقاله پیش رو توسل به اولیای الاهی در حیات برزخی ایشان را با رویکرد کاملاً عقل‌گرایانه و بر اساس مبانی علم‌النفس فلسفی صدرایی بررسی می‌کند. در نظر بدوی چنین می‌نماید که برخی از مبانی نفس‌شناسی صدرا به نفع وهابیت و در جهت امتناع عقلی چنین توسلی می‌تواند استفاده شود. وابستگی شدید نفس به جسم، در نظریه حدوث جسمانی نفس، گویی مؤید نظریه وهابیت در «کالمعدوم‌بودن مردگان» است. همچنین، ابزاربودن جسم برای نفس، در نظر ابتدایی، دلیل عقلی بر بسته‌بودن دست مردگان و امتناع عقلی شنوایی آنها است (امتناع سماع موتی). از سوی دیگر، چندبودن ابدان نفس و وجود بدن مثالی در لایه زیرین، و به یک معنا فراتر از بدن مادی، امکان عقلی حیات برزخی را اثبات می‌کند. احاطه عالم مثال بر عالم ماده و همچنین تبیین کمال نهایی انسان از دیدگاه ملاصدرا که در اتحاد با عقل فعال صورت می‌گیرد و با فراغت از بدن هر گونه تصرف در عالم ماده را عقلاً ممکن می‌کند، راه توسل به اولیای الاهی در حیات برزخی، بلکه استمداد از ایشان را می‌گشاید.

موضوع پایان نامه تحلیل و تبیین رابطه ملک و ملکوت المیزان و تفسیر التحریر والتنویرجناب ابن‌عاشور می‌باشد جناب علامه هم رویکرد عقلی و هم رویکرد نقلی به این موضوع دارد در حالی که جناب ابن‌عاشور بیشتر با رویکرد نقلی به موضوع پرداخته است این موضوع را در سه بخش معرفت‌شناسی هستی‌شناسی و انسان‌شناسی بررسی کردند و به تناسب هر بخش ملک و ملکوت را تحلیل و تبیین کرده‌ایم در بخش معرفت‌شناسی صحبت از علم و ارتباط آن با انسان و ارتباط ادراکات انسان با عوالم هستی به میان آمده است و ادراکات ظاهری و باطنی پلی شده برای معرفت عوالم ظاهری و باطنی.در این بخش جناب علامه علم حصولی را مسبوق به علم حضوری می‌داند و تجرد علم در کلام علامه جایگاه خاصی دارد در حالی که جناب ابن‌عاشور اگر چه قائل به تجرد علم و ارتباط انسان با علم است ولی سخنان او بسیار مجمل می‌باشد.در بخش هستی‌شناسی جناب علامه عالم هستی را فیض واحد حق تعالی می‌داند که این فیض واحد دارای مراتب مختلف می‌باشد و این مراتب به شدت و ضعف و سهمی که از وجود دارند با هم اختلاف دارند علامه عوالم مختلف وجود را همان عوالم مختلف هستی می‌داند که عبارتند از عالم عقل و عالم مثال و عالم ماده و عالم هستی را مرکب می‌داند از حقایق شهودی و غیبی و دنیا و برزخ و قیامت را به عنوان ظاهر و باطن عالم معرفی می‌کند و جناب ابن‌عاشور عوالم را به عوالم بالا و پایین تقسیم می‌کند و قائل به عالم ملکوت و مجردات می‌باشد نظرات هر دو مفسردر این بخش به هم نزدیک استولی جناب علامه علاوه بر رویکرد نقلی با مبانی عقلی به این مباحث پرداخته است در بخش سوم ملک و ملکوت از منظر انسان‌شناسی بررسی شده است جناب علامه نفس انسان را جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا می‌داند و آن را از عالم امر می‌داند و جنبه ملکوتی و امری انسان را مقدم بر وجود خلقی او معرفی می‌کند و قائل به تطابق عوالم انسانی و عوالم هستی می‌باشد و جناب ابن‌عاشور نیز انسان را دارای بعد امری و خلقی معرفی می‌کند و بعد امری او را مقدم بر بعد خلقی می‌داند و او نیز قائل به تطابق عوالم هستی و عوالم انسانی می‌باشد.

انسان عامل و کارگزار اصلی توسعه به شمار می‌رود و تعریف ارائه شده از او مبنا، مسیر و اهداف توسعه را مشخص می‌سازد. در میان نظرات متعدد در باب هویت انسان، دیدگاه صدرا هویت واقعی انسان را نفس یا روح مجرد معرفی کرده که دارای فطرت و سرشت اولیه با گرایش به حقیقت و میل به کمال است. اما دیدگاه غرب در باب ابعاد وجودی انسان، غالباً فیزیکالیستی و ماتریالیستی است و تحت تفکر اومانیستی، انسان جدای از مبدأ و معاد و فارغ از هر گونه تکلیف مورد بررسی قرار می‌گیرد و بحثی از کرامت اکتسابی او به میان نیست. یکی از ابعاد مهم توسعه، توسعه فرهنگی است که متأثّر از اصول فرهنگی حاکم بر نظام فکری جامعه است. اصول حاکم بر فرهنگ غربی اومانیسم، سکولاریسم و سوبژکتیویسم است که منجر به اصل و معیار قرار گرفتن انسان خودبنیاد غربی و دوری از هویت و فطرت الهی او می‌گردد. بُعد دیگر توسعه مدرن، بُعد اجتماعی آن است که مبانی انسان‌شناختی آن ریشه در هستی‌شناسی مادی و مکانیکی دارد و بر اساس اصالت انسان، اصالت لذت و سودگرایی پایه‌ریزی شده که منجر به حاکمیت سکولاریسم در مراتب متعدد آن در جامعه غربی گردیده است. توسعه سیاسی غرب تحت اصول لیبرالیسم و سوسیالیسم دارای ماهیتی امپریالیستی و استعماری است که با تکیه بر تفکر اومانیستی و با اندیشه اصالت انسان شکل گرفته و حق قانون‌گزاری و حاکمیت را به انسان اعطا می‌کند. آخرین بعد از توسعه مدرن، بعد اقتصادی آن است که ماهیتی کاپیتالیستی و سرمایه‌سالار دارد و نقطه مشترک آن با لیبرالیسم تمرکز بر ابزار رسیدن به هدف است نه خود هدف. در پژوهش حاضر تأثیر مبانی انسان‌شناختی مدرن در ابعاد مختلف توسعه مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد.

جایگاه انسان در نظام آفرینش از موضوعات مهم انسان شناسی است که پاسخ به آن می تواند روشنگر بسیاری از مسائل دیگر در این حوزه باشد.این تحقیق شامل پنج فصل می باشد .در فصل اول به کلیات وبررسی مفاهیم مورد بحث در عنوان پایان نامه پرداخته شده و درفصل دوم تبیین مبانی فلسفی جایگاه انسان در نظام هستی از دیدگاه حکمت متعالیه مورد بررسی قرار داده شده است و در فصل سوم به جایگاه اولیه و تکوینی انسان و در فصل چهارم به بررسی جایگاه ارادی و اختیاری انسان اختصاص داده شده و همچنین در فصل پنجم به بررسی جایگاهی که انسان کامل می تواند در نظام هستی داشته باشد پر داخته شده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی آمده است.