آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

درخصوص هويت حقيقي لقمان بحث‌هاي مختلفي در درازناي تاريخ شکل گرفته که ازجملة آنها ارتباط لقمان و حکمت‌هاي وي با اهل کتاب و يا آموزه‌هاي آنان است. در سورة «لقمان» مصاديق حکمت به‌طور مستقيم بيان شده و در سنت يهودي نيز کتاب «امثال» نماد حکمت در عهد قديم است. در نگاه يهوديان حضرت سليمان و در نظر مسلمانان لقمان دو چهره شاخص افراد حکيم و پارسا به شمار مي‌روند. گزارش‌هاي تفسيري و تاريخي قابل توجهي درخصوص فراواني حکمت‌هاي لقمان در عرف و ادب و فرهنگ اهل کتاب وجود دارد که هرکدام در جايگاه خود قابل بررسي است. اين پژوهش با هدف رسيدن به آموزه‌هاي مشترک اديان ابراهيمي بر آن است تا درون‌مايه‌هاي مشترک در بخشي از دو کتاب آسماني يعني سورة‌ «لقمان» در قرآن و کتاب «امثال» در تورات را در دو سنت اسلامي و يهودي در حد توان بررسی کند. روش جمع‌آوري مطالب به صورت کتابخانه‌اي بوده و روش پردازش آنها تطبيقي است. براساس بررسي‌هاي تطبيقي صورت‌گرفته در اين جستار، جز آنکه در اين دو اثر، شباهت‌هاي مضموني ديده مي‌شود، همسويي درخداشناسي و فرجام‌شناسي و حکمت به چشم مي‌خورد، ولي شگفتا همانندي‌‌هاي بسيار در جملات و عبارات نيز يافت مي‌شود. اين اشتراکات مضموني في‌الجمله مي‌تواند از جنبه متني و نه رجالي احتمالاتي را درخصوص هويت حقيقي لقمان تأييد کند.

عهدین به عنوان کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان، به واسطه وجود برخی از آیات در قرآن بارها از نقطه نظر تحریف مورد توجه مفسران مسلمان واقع شده، و هریک به فراخور رویکرد خود به این رویداد توجه نشان داده و از وجوه مختلف بدان پرداخته اند. در این میان با توجه به تفاوت رویکرد عارفان در تفسیر قرآن و توجه عرفا به جنبه های رازوارانه قرآن و رویکرد تأویلی آنان به کتاب الله بررسی و واکاوی این انگاره در تفاسیر عرفانی می تواند افق های جدیدی را برای قرآن پژوهان بگشاید. به همین منظور پژوهش حاضر سعی دارد تا با گردآوری اطلاعات و داده های دست اول بر پایه روش کتابخانه ای و تکیه بر دو محور اصطلاح شناسی و بررسی تاریخی با رویکرد تاریخ انگاره ای موجود با رهیافتی توصیفی و فارغ از پیش فرض های کلامی به واکاوی شکل گیری گفتمان تحریف عهدین در میان تفاسیر عرفانی قرآن بپردازد. این پژوهش در پایان با پردازش و تحلیل اطلاعات به دست آمده نشان خواهد داد که اولا تا اواخر قرن چهارم، هیچ سخنی مبنی بر تحریف عهدین در تفاسیر عرفانی بیان نگردیده است و به نظر می آید که تا قرن چهارم رویکرد اصیل انگاری عهدین، رویکرد غالب در تفاسیر عرفانی بوده است. ثانیا این انگاره از قرن پنجم و با اعتقاد قشیری به وقوع تحریف در عهدین آغاز شد و پس از او این انگاره مشتمل بر دو گونه معنوی و لفظی در ذیل آیات ناظر به تحریف عهدین در اکثر تفاسیر بیان گردید.

امنحوتپ چهارم (=آخناتون)، یکی از نامورترین فراعنه ی مصر، سراینده ی سرود بر جای مانده در کتیبه ها از سده ی چهاردهم پیش از میلاد در ستایش خورشید یا خدای خورشید بوده است. سنگ نبشته ی برجای مانده از او، کهن ترین سنگ نبشته ای است که برای نخستین بار ندای توحید سر داده است. مهر یشت اوستا دومین یشت بزرگ اوستاست که یادگار هزاره ی پیش از میلاد در ستایش خورشید، مهر و یا خدای خورشید است. این مقاله پس از معرفی زندگی آخناتون، به مقایسه ی درونمایه ی نزدیک این دو سرود می پردازد. این مقایسه به این برآورد می رسد که خدای آتون ازلی، خالق و مدبر و نسبتا توحیدی یا وحدت وجودی است، در حالی که ایزد مهر هرچند خورشید نیست و با آنکه در کار آفرینشگری نیست، اما ناظر جهان و حامی و پشیبان راستکرداران است.

در تاریخ تفکر اسلامی، ایمان و معرفت به عنوان دو مفهوم بنیادی و مناقشه انگیز الهیاتی، همواره مورد نظر اندیشمندان دینی بوده است. مسائل کلامی مهمی چون تکفیر و تفسیق، حسن و قبح عقلی و ... آشکارا پی آمد تفاوت تعاریف از این دو مفهوم اند. در این میان، اهل تصوف با جهان بینی ویژه خود، برداشت و تعریف خاصی از این مفاهیم داشته اند. نظرگاه قابل توجه متصوفه، ما را به بررسی تعریف ایشان از این دو برمی انگیزد. در این مقاله، با پی گیری اقوال اهل تصوف به بررسی معناشناختی(Semantics)  این دو مفهوم نزد ایشان پرداخته شده است. همچنین ارتباط معرفت و ایمان، و سهم تعقل و استدلال در ایمان را از دید صوفیه جست و جو شده، و در پایان به اختصار، شباهت دیدگاه متصوفه با ابن حزم، اشاعره و ماتریدیه در عالم اسلام و پیشگامان ایمان گرایی و معرفت شناسی اصلاح شده در مسیحیت، تطبیق و بررسی گردیده است.

اصطلاح تجربه دینی را نخستین بار شلایر ماخر، در قرن هجدهم، در غرب به کار برد. این اصطلاح انواع مختلف تجربه های دینی (تجربه شبه حسی، تجربه وحیانی، تجربه احیاگر، تجربه عرفانی، تجربه ربانی یا قدسی، و تجربه تفسیری) را فرا می گیرد. تجربه تفسیری تجربه ای است که دینی بودن آن به واسطه برداشت دینی از رویدادی است که شخص صاحب تجربه بر اثر اعتقادات دینی خود به آن می رسد و پس از روبه روشدن با آن، آن را با چهارچوب شناختی دینی خود تفسیر و تبیین می کند.تجارب تفسیری رایج میان شیعیان ایران شامل دعای شخصی، استخاره، رویای صادقه، پیامدهای لقمه حلال، و چشم زخم می شود. هدف این جستار شناخت انواع دین داری و تجارب دینی شیعیان ایران و بررسی تاثیر تجربه تفسیری در حیات اجتماعی و فردی آن هاست.این مقاله ضمن تبیین مبانی نظری تجربه های دینی، به بررسی زمینه ها، گونه ها، و میزان باور و پای بندی مردم کاشان به دعا، استخاره، رویای صادقه، و چشم زخم پرداخته است. نتایج این تحقیق، با نمونه آماری 362 نفر، نشان داد که زنان از بین تجارب مذکور به دعا و رویای صادقه بیش تر از مردان اعتقاد دارند، ولی اعتقاد زنان و مردان به استخاره و لقمه حلال تفاوتی با هم ندارد. همچنین بین بالارفتن تحصیلات و باورهای مذکور رابطه معکوسی برقرار است.

سروش یکی از مهم ترین ایزدان اوستایی است که در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی خویش کاری های مختلفی داشته و در ادبیات ایران پس از اسلام نیز نام و نقش او بر جای مانده است. فردوسی (د 411 یا 416 ق)، حماسه سرای چیره دست و بی بدیل ایران، در شاهنامه، در مقام گزارش باورهای دینی ایرانیان باستان، اوصاف و کارکردهایی را به سروش نسبت داده است. این مقاله، پس از بررسی تطبیقی ویژگی های سروش در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی، اوصافی همچون نگهبانی، دین یاری، افسونگری، پیام رسانی از سوی اهورامزدا، نجات بخشی، و خویش کاری پس از مرگ را با گزارش حکیم توس در نامه باستان مقایسه می کند و به این نتیجه می رسد که گزارش شاهنامه با متون مزدایی همسویی اندکی دارد و فردوسی خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تاثیر باورهای ادیان ابراهیمی در باب ملائک، به ویژه جبرئیل، است و سروش او ترکیبی است از اوصاف دو سنت ایرانی و سامی.

چکیده: پیدایش تفسیر هرمنوتیکی از دین در حقیقت به تفاسیر موج جدیدی از روشنفکران دینی، یا نواندیشان دینی، از دین اشاره دارد که در طی یک یا دو دهه اخیر جامعه علمی و فرهنگی کشورهای اسلامی را دستخوش تغییرات روش شناختی و معرفتی مهمی ساخته است. این جهش و تغییر ناگهانی در عالم دین و دینداری نسبت به دوران ما قبل از خود، که از لابه لای بحثها و نوشته های صاحبان این تفاسیر کاملاً هویداست، اگر چه مانند نهالی نورسته به تازگی سر از خاک بیرون آورده ولی در واقع ریشه های قطوری در تاریخ زندگانی بشر بر روی زمین دارد و حاصل پشت سر گذاشتن حوادث بسیاری در عالم است و از این رو دارای اضلاع و ابعاد نوظهوری در تفسیر دین است که امروزه در سه رأس فلسفه، دین و جامعه تشکیل یک مثلث را داده است. صاحبان این تفاسیر ظاهراً در پی انطباق مبانی اسلام با عناصر و مؤلفه های جهان مدرن هستند و در این راه می کوشند تا از تفاسیر سنّتی ناسازگار با دوران مدرن فاصله گرفته و نوعی قرائت تازه و سازگار از دین در دوران معاصر بدست دهد؛ با وجود این، بنیان ها و پایه های اصلی شکل گیری این جریان در ایران به اواسط دوران قاجار و دوران آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدّن غرب باز می گردد. پژوهش حاضر در تلاش است تا در وهله نخست با نشان دادن مبانی و عناصر صحیح مدرنیته و گفتمان مدرن و نیز ذکر موارد اختلاف گفتمان سنّتیِ دین با این مبانی و سپس در گامی فراتر با بررسی مراحل سه گانه رویارویی جامعه ایران در دوره معاصر با تجدّد و بنیان های مدرن اندیشه غرب، به علل و عوامل پیدایش تفسیر هرمنوتیکی از دین در میان نسل جدید نواندیشان دینی دست یابد.

در پایان‌نامه حاضر بعد از مرور مقدماتی شامل چیستی و چگونگی شکل‌گیری جامعه‌شناسی‌دین و نیز روند تغییرات و ریشه‌های آن، به بیان نظرات جامعه‌شناسان کلاسیک و سپس جامعه‌شناسان و نظریه‌پردازان معاصر پرداخته شده است. در ادامه، به منظور بررسی تطبیقی نظرات و نقش پیتر برگر- ‌جامعه‌شناس‌ دین معاصر و شهیر آمریکایی- در سیر تحولات جامعه‌شناسی دین، پس از بیان زندگی‌نامه و آثار وی، آراء و نظرات برجسته او در چهارچوب طراحی شده در فصول قبل، آورده شده است. پیتر برگر بر آن بوده است که فرایند مدرن‌شدن به عرفی‌شدن و تکثر می‌انجامد؛ گرچه وی در سال‌های بعد پاره‌ای از دیدگاه‌هایش به ویژه در زمینه عرفی‌شدن را به نقد کشید و تعدیلاتی را در آنها انجام داد. برگر، پدیده دین را کیهان مقدسی تعریف می‌کند که اساس آن تجربه از موجودی ماوراءالطبیعی و مقدس است. وی دین را محصولی انسانی می‌داند که شروع آن با تجربه دینی در جهان زندگی روزمره بود و ظهور آن ریشه در ساختار ناتمام و ناقص زیستی و غریزی آدمی دارد. مهمترین تأتیرات برگر در حوزه جامعه‌شناسی دین را می‌توان نقش وی در رشد و افول جریان عرفی‌شدن، جهان نمادین و کثرت‌گرایی دانست که در این پایان‌نامه در حد توان بدان‌ها پرداخته شده است. قسمت انتهایی پایان‌نامه نیز به منظور ایجاد تصویری کلی، هر چند کوتاه، از جامعه‌شناسی دین در قرن 21 میلادی، حاوی پرسش‌ و پاسخی است که در فضای مجازی با تعدادی از مطرح‌ترین جامعه‌شناسان دین جهان، فیل‌زاکرمن، استیو بروس، گریس دیوی، وید کلارک روف و دیوید مِهاچک، در موضوع کارکرد جامعه‌شناسی دین، سکولاریسم و تحولات اخیردر خاورمیانه، صورت گرفته است. این پژوهش به روش اسنادی و کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی - تحلیلی انجام شده و از منابع مکتوب دست اول و دوم و آثار الکترونیکی در گردآوری مطالب آن استفاده شده است.کلمات کلیدی: پیتر برگر، جامعه‌شناسی دین، پارادایم، عرفی‌شدن، مدرنیته‌های چندگانه