آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اگر فقه الروایة، مانند فقه الحدیث در دانش فقه در شمار دانش‌های تحلیل گزارش‌های تاریخی قرار گیرد، می‌توان از آن به عنوان یکی از مبانی تاریخ تحلیلی نام برد. از سوی دیگر، تحلیل گزارش­های تاریخی معطوف به الهیات تاریخی هنوز روش‌مند نشده است. این مقاله بر پایه توجه به مقوله روش در حوزه الهیات تاریخی و با تأکید بر گزارش­های ناظر به تاریخ‌های مضاف چون تاریخ قرآن، تاریخ حدیث و تاریخ تفسیر می‌کوشد روش نویی از تحلیل تاریخی را با عنوان روش تحلیل انعکاسی پیشنهاد دهد. در این روش که مبتنی بر انعکاس گزارش تاریخی در فضای بیرونی است، تأسیس اصل مسألگی به معنای میزان عدم نفوذ و حل ناشدگی مقام بیان گزارش در فرامقام بیان آن و اصل تواتر انعکاسی به عنوان نقطه مقابل مسألگی ، بستر دقیق‌تری را برای تحلیل گزارش‌های تاریخی فراهم می‌آورد. اجرای این دو اصل، ضمن آن که مانع تفسیرهای نادرست و مغالطه در تحلیل تاریخی است به قوت استدلال تاریخی کمک می‌نماید

مقوله استدلال به احادیث و گزارش‌های تاریخی، نیازمند روشی استوار است. دلالت گزارش­های حدیثی و تاریخی را می­توان در دو فضای «دلالت­های ناظر به مقام بیان یک گزارش» و «دلالت­های ناظر به فرامقام بیان» بررسی کرد. دلالت­های فرامقام بیانی، ناشی از انعکاس گزارش در فضای صدور و نقل آن است. اصطلاح «مسألگی»، قاعده­ای در فضای این نوع دلالت­هاست. تلاش نویسنده مقاله برای شناساندن این قاعده و تعریف این اصطلاح به اینجا رسیده است که «مسألگی» به معنای میزان «عدم نفوذ» و حل­نشدگی «مقام بیان» در «فرامقام بیان» است. کارکرد مورد توجه ما از اصل مسألگی، فضای استدلال­های موجود در تاریخ حدیث، تاریخ قرآن و تاریخ تفسیر (الهیات تاریخی) است. اهمیت توجه به مسألگی ازآن‌روست که غالب استدلال‌های شکل­گرفته در این حوزه، بدون ‌توجه به سطح مسألگی آن تقریر شده است و این مسأله، موجب رسوخ ضعف جدی به این­گونه ‌استدلال­ها شده‌ است.

بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران همواره به شناخت انسان و ویژگی های او توجه داشته اند و تلاش های بسیاری در این راستا صورت گرفته است تا به اساسی ترین و ضروری ترین موضوع زندگی که همان تدبیری است برخاسته از متن طبیعت و منسجم است. با تعالیم عقل و وحی و این طرح و برنامه فقط در تعالیم تجلی یافت. حالت آبشار و تحریف در نزد انسان پیشرفته عقل و ایمان و این همان چیزی است که قرآن به آن گواهی می دهد اصل مکتب انبیا است و اسلام کامل ترین و جامع ترین دین توحیدی و آخرین دین است. از مذاهبی که می توانند به جوامع علمی جهان کمک کنند، در تقابل معنوی غرب، در موارد فکری و معنوی، محقق به منابع اساسی در پیام استناد کرده است مانند منبع مرتضی مطهری - علامه طباطبایی و مصباح آلبدیع.در عنوان دو رساله، مفروضات معرفتی انسان در روش شناسی تعالیم انبیا در قرآن کریم به چند فصل تقسیم شده است که فصل اول، قوا و مفاهیم تقسیم شده است. در سه بخش، فصل دوم به چهار فصل، فصل دوم به چهار فصل و فصل سوم به چهار فصل، روش شناسی انبیا تقسیم شده است. و در این تحقیق سعی بر آن است تا پیش فرض های شناختی انسان در روش شناسی تعلیم انبیاء در قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد و به پرسش اصلی محقق پاسخ داده شود.

مقایسة تفسیر قرآن کریم و کتاب مقدس، یکی از مهم‌ترین موضوعات و درعین‌حال مغفول، در مطالعات الهیات تطبیقی است. از مقولة روش نبودن بسیاری از آنچه تحت عنوان روش در تفسیر قرآن مطرح می‌شود و درعین‌حال دامنة گسترة تألیف کتاب تفسیر در میراث اسلامی از یک سو، و غلبة مباحث هرمنوتیک و فلسفه بر تفسیر کتاب مقدس و هویت‌یافتگی آن پس از دورة نوزایی در غرب از سویی دیگر، از جمله زمینه‌هایی است که انگیزة تکاپو در این نوع مطالعة تطبیقی بین اسلام و مسیحیت را قوت می‌بخشد. در پی‌جویی از برخی شاخصه‌ها، امکان این مقایسه، خود را با وضوح بیشتری نشان می‌دهد. از مهم‌ترين این موارد، عبارت‌اند از: «مرجعیت تفسیری»، «عدم امکان تعمیم در سطح تاریخی»، «مجاز به‌عنوان یک اصل» و «رابطة بین اصالت و تفسیر متن». ارتباط بین تفسیر کتاب مقدس و مباحث فلسفی (از ارسطو تا دکارت) و تفاوت مقولة تفسیر در اسلام و مسیحیت، از جهت مرجعیت نسبتاً مطلق و رسمی کلیسا در تفسیر متون، موجب شده است تا نتیجة این مطالعة تطبیقی تا حدودی به بی‌مبنایی این تطبیق سوق داده شود. این در حالی است که ماهیت تفسیر در سنت اسلامی، بیشتر قالبی از یک رسانة تمدنی است که معارف دینی در ضمن آن انعکاس می‌یافته است.

حدیث در حوزۀ علوم اسلامی کمتر به‌عنوان یک فرایند دیده شده است. از مقولۀ روش بودن، از خانوادۀ تاریخ بودن، ساختار مشخص داشتن و قصد ماندگاری از ارکان مهم این فرایند میراثی در اسلام است. طبقه‌بندی از مباحث اصلی فلسفه علم است و یکی از راه‌های تحلیل درست تاریخ، توجه به طبقه‌بندی تاریخی است. در علوم تاریخی، آنچه به یک طبقه‌بندی معنا می‌دهد، صرفاً امکان ذهنی و منطقی آن نیست بلکه واقعیت تاریخی نیز نباید از نظر دور ماند. ازاین‌رو اصلی را با‌ عنوان «لزوم معناداری طبقه‌بندی» تعریف می‌کنیم و سه طبقه‌بندی «‌موضوعی»‌، «دوره‌ای» و «شیعه-اهل سنت» را که بسیار مورد توجه است، بررسی می‌کنیم. تقسیم حدیث به شیعه و سنی از نمونه رایج این تقسیم‌ها در تاریخ حدیث است. به‌طور کلی تبیین روابط بین حدیث شیعه و سنی، مبتنی بر رویکرد تاریخی، این نتیجه روشن را به دنبال خواهد داشت که این طبقه‌بندی، دارای مبنای کاملاً قابل دفاعی در تحلیل دقیق تاریخ حدیث نیست؛ زیرا آنکه هریک از روابط پنج‌گانه، اعم از اتحاد، واکنش، متن و حاشیه، اقتباس و تمایز تنها با بخشی از احادیث و نه همۀ آن‌ها مرتبط است. طبقه‌بندی مبتنی بر واقعیات تاریخی، از منطق قابل‌ دفاع‌تری در تحلیل تاریخی حدیث برخوردار است.

آیات قرآن کریم، می‌توانند مورد «برداشت تاریخی» و «برداشت توسعه‌ای» واقع شوند. در برداشت تاریخی، توجه خوانشگر متن به زمینه متن، خاستگاه صدور کلام، سبب صدور و سبب نزول است و این خاستگاه، قابل تعمیم نیست. در برداشت توسعه‌ای، اگرچه متن در ارتباط با زمینه متن معنا پیدا می‌کند؛ اما محل نزاع، خود متن است نه زمینه متن و آنچه به‌عنوان یک معیار در تحدید گستره برداشت توسعه‌ای عمل می‌کند؛ «مراد جدی» متکلم است. برای رسیدن به تبیین جایگاه «مراد جدی» در تفسیر، دو مسأله: «ارادیبودن استعمال» و «فاصله بین خوانش و استعمال»، اهمیت پیدا می‌کنند. «دقت معنایی»، «سیاق گفتاری»، «معنای طیفی» و «زبان خاص»، عواملی هستند که «ارادی بودن استعمال» را تبیین می‌کنند؛ چنانچه «اصل تغایر» و «اصل زمینه متن»، مسأله «فاصله بین خوانش و استعمال» را روشن می‌نمایند. درمجموع بررسی همه این موارد، زمینه را برای اثبات فرضیه این مقاله و تأسیس یک اصل در حوزه تفسیر و زبان قرآن کریم با عنوان اصل: «لزوم احراز مراد جدی»، فراهم می‌کند.

رویکرد تاریخی نگری خاورشناسان در ورود به مسائل دینی و از جمله علوم قرآنی به‌ویژه مسئله تاریخ و تفسیر قرآن کریم، با آسیب جدی عدم نگاه ساختاری به مکتب تاریخ‌نگاری اسلامی مواجه است. این رویکرد البته در محافل اخباری‌گری نیز مشاهده می‌شود. علت این آسیب را می‌توان تفکیک تاریخ از حدیث و ارائه تعریفی ناقص از مفهوم حدیث دانست. تواتر تاریخی نیز یکی از شاخصه‌های تاریخ‌نگاری اسلامی است که در رویکرد تاریخی نگری باید موردتوجه باشد. تواتر، اصطلاحی اسلامی است که بر مبنای آن اعتبار تاریخ بیشتر از آنکه بر گزاره‌های منفرد تاریخی باشد بر متواترات تاریخی بنا نهاده شده است. تواتر تاریخی البته توسعه معنایی دارد و صرفا شامل تواتر لفظی نمی‌شود. تحلیل‌های خاورشناسان و رویکرد اخباریان در حوزه تاریخ قرآن و روایات تفسیری تاریخی، به مسئله تواتر بی‌توجه بوده و یکان یکان اخبار تاریخی را صرفا بر مبنای مقام بیانشان، مبنای تحلیل خود قرار داده‌اند.

يکي از قواعد تفسيري رايج در تفسير آيات تاريخي که سبب نزول مشخصي دارند و ناظر به زمان و مکان خاصي هستند، قاعده «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص السبب» است. مجراي اين قاعده، آياتي است که لفظ عام و سبب خاص داشته باشند. مدلول قاعده نيز نوعي تعميم در تفسير آيه مبني بر لزوم خروج از مورد نزول است. شاخصه‌هاي اين قاعده عبارتند از: تمايز مفاد قاعده از مفاد اصاله الاطلاق، نسبي بودن خاص و عام و تعميم در سطح تفسير توسعه‌اي. اين قاعده نسبت به «لفظ عام و سبب عام» و «لفظ خاص و سبب خاص» که تعميم در مورد آنها بي‌معنا است، جريان ندارد. از آنجايي که تعميم به‌معناي تعميم حکم است و در نقل تاريخ در آيات تاريخي، حکمي وجود ندارد، اين قاعده در اين دسته از آيات نيز، جاري نمي‌گردد. زمينه‌هايي که موجب شده است تا اين قاعده به تفسير قرآن اختصاص يابد، عبارتند از: عدم تطابق غالبي لفظ و سبب در قرآن و جدايي حداکثري متن از فضاي متن در قرآن.

چکیده دنیا جای ماندن نیست و ما پیوسته در آن به سوی جهانی سیر میکنیم که در آن ثبات و جاودانگی حاکم است. غفلت از حقیقت هویت باطنی دنیا زمینه ای است برای فریفته شدن به زیبایی های صورت و افتادن در دام جلوه های ظاهری آن و دلبستگی به زندگی دنیوی، نتیجه ی عدم شناخت صحیح آن می باشد. دنیای مذموم، اوهام و خیال بافی‏ها، برتری‏طلبی‏ها، افتخار به ثروت، مقام، لقب، تکاثر، تفاخر، زینت، قراردادهای اعتباری وتعلقات و «من» و «ما»هایی است که مانند سراب، واقعیتی ندارد و انسان را از هدف اصلی اش باز می دارد و بارها مورد مذمت قرار گرفته است. از جای دیگر دنیا انسان را فریب نمی دهد، هر دو چهره ی زشت و زیبایی خودش را نشان می دهد، هشدار می دهد، فانی بودنش را اظهار می کند. دنیا راهنما و دوست مشفقی است که هر چه دارد، بی‏پرده به انسان نشان می‏دهد. انسان نیز اگر با بصیرت زندگی کند، دنیا برای او وسیله? تکامل است؛ ولی اگر هدف خلقت را فراموش کند و خود را به وسایل بازی، لهو و لعب مشغول سازد، ضرر کرده است. انسان اگر به دنیا دل ببندد، جاذبه? دنیا او را به سوی خود می‏کشاند تا او را درهم بکوبد و نابود سازد و سپس به صورت زباله دفع کند. ریشه? همه? خطاهاست و دشمنی با آخرت، خواب غفلت، اضطراب، دلبستگی به مقام دنیوی، اِعراض از یاد خدا، محرومیت از معرفت حقیقی، دوستی دنیا است. دوست داشتن دنیا اندوه دائمی، حرص مستمر و امید برآورده نشدنی می آورد. کسی که خواهان آرامش و آسایش در زندگی است، پیوسته باید به یاد حق باشد و این یاد حق، تنها عامل آرامش است که با این زندگی اش به زندگی طیبه تبدیل می شود. انسان می تواند استعدادهای مثبت وجودی خود را شکوفا کرده و تعالی پیدا کند. انسان به وسیله ی علم و ایمان و عمل صالح می تواند رشد پیدا کرده و به کمال نهایی که همین قرب ربوبی است، نایل گردد و این بدون آزمایش در زندگی دنیا و بدون عبادت حاصل نمی شود.

"اعتقاد به عدم تغییر و تحریف‏ناپذیری قرآن، از جمله باورهای دیرینه مسلمانان بویژه شیعه است که علی‏رغم وضوح و صراحت آن، از اتهام مخالفان نیز مصون نمانده است. مقاله حاضر، مجموعه عللی را که در پیدایش و گسترش روایات موسوم به روایات تحریف نقش داشته‏اند، بازکاوی می‏کند و به نوعی آسیب‏شناسی در این حوزه می‏پردازد. و از این رهگذر می‏کوشد تا بر همراهی دیرینه شیعه با سایر فرق اسلامی بر سر عقیده تحریف‏ناپذیری قرآن، پای فشرده و قدمی در مسیر انسجام مذاهب اسلامی بردارد. غالی‏گری، سطحی‏نگری، اخباری‏گری، روایات منتقله، دشمنی با تشیع، تفسیر به رأی، شرایط زمانی، و تصحیف و تکرار روایت، از جمله عللی است که در این آسیب شناسی، مورد توجه و دقت قرار می‏گیرد. "