آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کشف نوآوري‌هاي ابهري در حوزه متافيزيک و کلام و تعيين جايگاه تاريخي وي در اين دو ساحت، وابسته به سنخ‌شناسي مسائل فلسفي و کلامي در انديشه‌هاي اوست. بر اين ‌اساس در جستار پيش‌رو: 1. مسئله‌شناسي (ساخت و طراحي مسائل فلسفي و کلامي)؛ 2. تعيين جايگاه طرح مسائل؛ 3. شناخت رويکردهاي پذيرفته شده نزد ابهري و 4. سطح‌بندي آثار وي و همساني يا تحول آن‌ها، بررسي مي‌شود. برپايه يافته‌هاي اين جستار، آثار فلسفي ابهري را در سه سطح مي‌توان طبقه‌بندي کرد؛ آثار سطوح اول و دوم، بيشتر وام‌دار سنت رايج فلسفه‌نويسي به‌لحاظ محتوايي است، اما در آثار سطح سوم، مواجهه‌هاي انتقادي در برابر ديدگاه‌هاي نظام ارسطويي‌- سينوي و همچنين برخي ايده‌هاي فخررازي آشکار مي‌شود؛ هرچند اين زمينه‌هاي انتقادي، به طرح ايده‌هاي نوآورانه در حوزه متافيزيک نينجاميده است. پارادايم فکري ابهري، مشائي است؛ هرچند وي تمايلي به برخي ديدگاه‌هاي شيخ اشراق همانند تحليل ادراک و برخي مسائل نفس نشان مي‌دهد. وجودشناسي، مسائل مرتبط با واجب و بررسي شيوه‌هاي متکلمان، سه زمينه مهم آثار متافيزيکي ابهري است. ابهري در تک‌نگاشت کلامي خود، متأثر از مباني کلامي اشعري است؛ اما در بيشتر آثار فلسفي، با اختصاص يک بخش به نقد مباني و مسائل کلام اشعري، ازجمله: همساني وجودي ممکن و حادث، بازگشت‌پذيري معدوم، نقد موجب‌انگاري فلسفي و مسئله عقول و نفوس پرداخته است. ابهريِ فيلسوف را مي‌توان متفکري نقاد و نه طراح ايده‌هاي نوآورانه ناميد؛ هرچند نقش او در نگارش آثار آموزشي با رويکرد تنقيحي ارزشمند است.

جستار حاضر یکی از موضوع های حائز اهمیت هستی شناسی را در کانون فکری دو اندیشمند، فخر رازی و ابهری، مورد تامل قرار می دهد. اهمیت آرای فخر رازی و نگاره های او، در ردیابی تاریخی مسائل و بنیان آنها بر کسی پوشیده نیست. می توان از تلاش فخر، با عنوان پروژه تکمیلی - تنقیحی یاد کرد؛ آثار وی، به ویژه کتاب المباحث المشرقیه، خود شاهد این ادعاست. وی در آثار خویش کوشش کرده مساله اشتراک وجود را از دل آثار گذشتگان استخراج و براهینی بر این امر اقامه کند. خود این مساله را می توان در دل تفکر بنیادین فخر در همان پروژه یاد شده معنا کرد و فهمید. ادله تنقیحی فخر رازی بر مقوله اشتراک وجود، اقبال فراوانی نزد اندیشمندان واپسین داشته است؛ هر چند که بنیان آنها در تفکر ماقبل فخر نیز حضور داشت. ابهری نیز که در نگاره های خود تحت تاثیر فخر است، رویکردی همسان گونه با فخر دارد. آرای فخر در مورد اشتراک معنوی و لفظی وجود در آثارش مختلف است. جالب آن است که ابهری نیز چنین رهیافتی دارد. در این مقال، سعی خواهیم کرد ادله اقامه شده از سوی هر دو اندیشمند را بر هر دو نحو برداشت، گردآوری کنیم. همچنین کارکرد این مساله را در مبحث خداشناسی بررسی خواهیم کرد.