آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

محمد بن سنان زاهری (م.220ق) یکی از راویان پر حدیث و تأثیرگذار بر فقه و حدیث امامیه است. از او در کتب اربعه شیعه حدیث‌های زیادی بیان شده است، امّا بزرگان رجالی در خصوص توثیق و تضعیف وی اختلاف نظر زیادی دارند. برخی معتقدند وی متهم به غلو و ضعف است، امّا عده‌ای دیگر سعی در تبرئه‌ی او دارند. رجالیانی که وی را تضعیف کرده‌اند، به ویژه روایت‌های مفرد او را از حیز اعتبار ساقط کرده‌اند. در این نوشتار کوشش شده است تا با بررسی 10 روایت مفرد محمد بن سنان در الکافی و استناد به ادله و شواهد واقعی، آرای رجالی را درباره او مورد ارزیابی قرار دهیم تا شناخت دقیق‌تری از احوال وی به دست دهد. متن این روایت‌ها را با توجه به مخالفت آن‌ها با قرآن، مقایسه با سایر احادیث صحیح متشابه یا مخالف، میزان سازش آن‌ها با عقل و مانند این معیارها ارزیابی کرده‌ایم. مهم‌ترین یافته پژوهش این است که با توجه به بررسی و تحلیل متن روایت‌های ابن‌‌‌سنان که در این مقاله تنها به تعدادی از آن‌ها بسنده شده است، روایت‌ها به دلیل‌های مختلفی دارای ضعف هستند و در نتیجه آرای رجالی ابن‌‌نجاشی و ابن‌‌غضایری در باب ضعیف بودن شخصیت ابن‌سنان و مردود بودن روایت‌های مفرد وی به صواب نزدیک‌تر است.

محمد‌‌بن‌‌سنان‌زاهری (م.220ق) یکی از راویان کثیرالحدیث و تأثیرگذار بر فقه و حدیث امامیه است. در کتب اربعه شیعه از او احادیث زیادی نقل شده است، تعداد زیادی از بزرگان رجالی همچون ابن‌الغضائری در الضعفاء، ابن‌نجاشی در الرجال، شیخ طوسی در الفهرست و التهذیبین، شهیدثانی در الروضه البهیه و خوئی در معجم رجال‌الحدیث وی را تضعیف کرده‌اند و بعضاً معتقدند که وی متهم به غلو، ارتفاع و ضعف است، لذا به ویژه روایت‌های مفرد او را از درجه اعتبار ساقط کرده‌اند. در این نوشتار کوشش شده است تا با بررسی 7 روایت مفرد محمد ‌بن‌ سنان در الکافی و التهذیب، استناد به ادله و شواهد عقلی و عینی و همچنین سخنان بزرگان رجالی به بررسی ویژگی‌های تضعیفی فوق در روایت‌های وی بپردازیم تا به شناخت کامل‌تری از او دست یابیم. متن این روایت‌ها را با توجه به غلوآمیز بودن آن‌ها و عدم سازگاری با عقل ارزیابی کرده‌ایم. مهم‌ترین یافته پژوهش این است که روایت‌های ابن‌سنان به دلیل برخورداری از ویژگی‌های تضعیفی متعددی همچون غلو، ارتفاع و افراط، دارای ضعف و مخالف عقل هستند و در نتیجه آرای بزرگان رجالی که در ادامه بدان‌ها نیز اشاره خواهد شد، در باب ضعیف بودن شخصیت محمد ‌بن‌‌ سنان و مردود بودن روایت‌های مفرد وی درست و واقعی است.

در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و به کمک اسناد نوشتاری و تحقیق کاربردی نقاط قوت اندیشه‌ها و کارکردهای تصوّف و عرفان مورد کاوش و تحلیل قرارگرف­ه­است. هر مسلک و آیینی امکان دارد صاحب نقاط قوت یا منفی باشد. عرفان و تصوّف نیز از این قانون استثنا نیست. بررسی شاخص‌های عرفان و تصوّف مثبت، از دیدگاه دین اسلام و آموزه‌های اسلامی است. در این نوشتار به بررسی و واکاویِ چهار محور اخلاقی و تربیتی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگی و هنری و مذهبی و فکری، به مثابه محورهای اصلیِ نقاط قوت و میراث مثبت تصوّف و عرفان پرداخته­شده­است؛ سپس دنباله‌ هر محور، ارزیابی و تحلیل مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت عرفان آورده­شده­است. بی‌توجهی به ظاهر و رویگردانی از عادات گذشته، تطهیر و پاکسازی نفس، توسعه‌ آموزش و تربیت دینی، ریاضت مشروع و معقول، زهد و پارسایی، تسامح، سازش و رواداری مذهبی، خردورزی و عقلانیت، روش میانه‌روی و اعتدال، گسترش نیکوکاری و احسان اجتماعی، ایجاد شادی و نشاط، ادبیات و شعر، خطاطی و خوشنویسی، غنی‌سازی فرهنگی و گسترش هنر، موسیقی، پایبندی به آداب طریقت، شریعت‌محوری و ولایت‌پذیری از مهم‌ترین میراث مثبت محورهای یادشده هستند. نگارنده تأکیددارد به­دلیل وجود بعضی از آسیب‌ها و آفت‌های تصوّف و عرفان، نباید به­طور کلی تصوّف و عرفان را ناپسند دانست و نباید مانعِ انتشار نقاط قوت و مقبول آن شد.

حکیم دشتکی، بر پایه آیه «هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئًا مَذْکُورً» انسان را حادث می‌داند و تصریح می‌کند که انسان موجودی حادث أبدی است و أزلی نیست. در مقابل إبن‌عربی، انسان را موجودی أزلی و أبدی می‌داند. این مقاله با بررسی آراء برخی مفسران درباره دلالت آیه یادشده و نیز واکاوی أدله دشتکی و إبن‌عربی در خصوص معنای آیه است. بررسی إجمالی آیه مورد بحث، نظر تفسیری مفسران و برداشت دشتکی، در إبتدای أمر حدوث‌ انسان إستنباط می‌شود اما دقت بیشتر در معنای آیه و أدله‌ مفسران، باعث ایجاد تردید در نظریه حدوث می‌گردد. بر این بنیاد، مراد از حدوث، حدوث زمانی است؛ یعنی انسان موجودی حادث به حدوث ذاتی و قدیم به قدیم زمانی است. همچنین مراد از انسان، حقیقت انسان؛ یعنی نفس ناطقه و ماده أولیه او و نه صورت او است.

آزادی و اختیار از نیازهای اولیه و فطری بشر است. این دو مفهوم از جمله مفاهیم اساسی، پیچیده و در عین حال مهم در تاریخ ادیان هستند، که همواره بین اندیشمندان در معنا و مفهوم آن اختلاف فراوان بوده است. مقاله حاضر در مقام پاسخ به این مسأله اصلی است که آیا این دو مفهوم به لحاظ فلسفی و معرفتی و سیر تطورات تاریخی دارای معنایی مترادف اند؛ یعنی انسان موجودی مختار و آزاد است یا اینکه در عین اختیار مکلف است و تکلیف وی با اختیارش منافات ندارد. روش تحقیق در این مقاله کتابخانه‌ای و تحلیلی توصیفی است. نوآوری تحقیق در این مقاله، نقدی بر قرائت رایج از این دو مفهوم مبنی بر ترادف فلسفی آزادی و اختیار و تبیین مرز این دو مفهوم است که موجب مغالطات فراوانی در بین اندیشمندان به‌ویژه در کلام جدید شده است. دستاورد اصلی مقاله آن است که آزادی در برابر تکلیف از ساحت وجودی انسان بحث می‌کند و اختیار از ساحت افعال انسانی است که بالطبع دو زمینه متفاوت در بحث از انسان است.

برای قیامت در قرآن و روایات نام‌های متفاوتی بیان شده است. هر کدام از این نام‏ها بیانگر بعدى از ابعاد آن روز بوده، و به تنهایى مى‏تواند مسائل بسیارى را در این رابطه بازگو کند. به گفته مرحوم "فیض کاشانى" در زیر هر یک از این نام‌ها سرى نهفته شده، و در هر توصیفى معناى مهمى بیان گشته، باید کوشید تا این معانى را درک کرد، و این اسرار را یافت.کتب و مقالاتی در موضوع نام‌های قیامت به نگارش درآمده است که در آن‌ها کلیّاتی از قیامت و مباحث مربوط به آن مطرح شده است و هم‌چنین به مباحث مربوط به نام‌های قیامت اشاره‌ای کوتاه شده است؛جداگانه به آن مطالب پرداخته نشده است که جای دارد این نکته مورد توجه قرار گیرد. حال این سوال مطرح است که؛ نام‌های قیامت چه اثر سازنده‌ای بر انسان دارند؟در پرتو دقّت و توجّه به نا‌م‌های قیامت در قرآن کریم و روایات و با به‌کار بستن آن‌ها آثار فردی و اجتماعی در اشخاص معتقد بروز خواهد کرد. از مهم‌ترین آثار مثبت تربیتی اسامی و اوصاف موجود که هم جنبه دنیوی و هم جنبه اخروی دارند عبارتنداز: اصلاح نگرش انسان به دنیا، کنترل غرایز و شهوات، شهامت و شجاعت، اخلاص در عمل، رعایت حقوق مردم در مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، پایبندی به دستور‌های الهی، خودسازی، آرامش نفس، اجتناب از رذایل اخلاقی و..

فرآیند تربیت انسان از حرکتی منسجم و معنادار تشکیل شده است. این حرکت، آغاز و انجامی دارد، شامل محرکی به نام فاعل حرکت و موضوعی برای حرکت است، زمانی را به خود اختصاص می دهد و دارای مرزهای تعریف شده می باشد.پژوهش حاضر در مقام بیان مرزهای حرکت تربیتی است که در زبان فیلسوفان از آن به مدار و مسافت حرکت تعبیر می شود. برای تبیین بهتری از مسافت حرکت تربیتی از منظر دین، نگاهی مقایسه ای با یکی از مکاتب فکری غربی (اگزیستانسیالیسم) صورت می گیرد

آن چه ضامن حیات و بقای جامعه می شود، وجود یک قانون جامع و بدون نقص است که بی شک پیروی و اجرای آن می تواند از بسیاری هرج و مرج ها، تبعیض ها، سوءاستفاده ها و نارضایتی ها پیشگیری کند.ضعف و نقص قانون،ناکارآمد بودن دستگاه های اجرایی و عدم تزکیه مسئولان می تواند از عواملی باشد که مردم را نسبت به قانون بی اعتماد و دل سرد کند و آنهارا به قانون گریزی ترغیب نماید.ضروری است که قانون را بشناسیم، بهترین و سالم ترین را انتخاب کنیم بی چون و چرا به آن عمل کرده،با احساس مسئولیت جلوی قانون شکنان را بگیریم.مهمترین فواید عمل به یک قانون خوب، جامع و کامل اجرای عدالت، نظم، امنیت و در نتیجه سعادت جامعه می باشد و در مقابل فرار از قانون که سبب ایجاد بی نظمی و هرج و مرج و حکومت ناصالحان در جامعه می شود و حتی در برخی موارد کیفر الهی رانیز در بر دارد.تمسک به آیات و روایات و بهره گیری از قانون الهی،وظایف هرکس را روشن می سازد وسعادت و به روزی رابه جامعه اهدا می کند.اگر بتوانیم انگیزه دین داری را در جامعه تقویت کنیم خود به خود مردم به سمت قانون مداری سوق داده می شوند و بسیاری از مشکلات حل می شود. در خاتمه بر ما روشن می گردد که قرآن بهترین قانون را در اختیار ما می گذارد چرا که عمل و استفاده از آن یقیناً مفید، قابل اعتماد و موثر است زیرا قانون گذار آنبی غرض، بدون منفعت طلبی و با آینده نگری دقیق آن را وضع کرده است.

پوزیتیویسم، در دو چهره کنتی و منطقی، مدعی انحصار معرفت به امور محسوس و موهوم یا بی‌معنا بودن مفاهیم و گزاره‌های متعلق به امور متافیزیکی اعم از فلسفی، دینی و اخلاقی است. این مکتب در فرایند و ابعاد معرفت بشری از پاسخگویی به منشأ تصورات، منشأ تصدیقات و قلمرو معرفت ناتوان بوده و راه به شکاکیت می‌برد؛ اما حکمت صدرایی با دقت‌های عقلی عمیق بر مفهوم معرفت، علاوه‌بر ارائه معیار قاطع در تعریف معرفت، ملاک تقسیم آن به حضوری و حصولی، احکام معرفتهای تصوری و تصدیقی را تبیین کرده است. براساس این مکتب، معرفت‌های تصوری و تصدیقی هم منشأ حسی و هم منشأ فراحسی دارند و به‌تبع این، مفاهیم و گزاره‌های فراحسی، ازجمله معرفتهای دینی و اخلاقی، قابل درک، تبیین و اثبات صدق می‌باشند. پژوهش حاضر براساس آراء موجود در منابع دو مکتب، محورهای یادشده را در دیدگاه دو مکتب بررسی و در نهایت معناداری، ارزش و عقلانیت معرفتهای دینی و فراحسی را در حکمت صدرایی ارائه کرده است.