آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حدوث و قدم عالم، از مسائل مهمی است که همواره در فلسفه و کلام اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده با هدف تبیین و ارزیابی نظریه کندی – که نخسین فیلسوف اسلامی است- با تتبع در آثار وی، به سه دلیل بر اثبات حدوث عالم دست یازیده است. یک دلیل را خود کندی برای اثبات حدوث عالم ذکر کرده است ولی دو دلیل دیگر، در ضمن مطالب دیگر و به هدف اثبات امور دیگری ذکر شده است لکن قابلیت اثبات حدوث عالم را داراست. دو دلیل مبتنی بر تناهی زمان و تلازم میان جرم، حرکت و زمان استوار است و دلیل دیگر بر مدار تلازم میان معلولیت و حدوث سامان یافته است. با توجه به اینکه وی عالم را منحصر به عالم ماده می داند، هر سه دلیل وافی به مدعای اوست، هر چند دلیل سوم شامل عالم مجردات نیز می شود که از نقاط قوت نظریه او محسوب می شود، لکن نپرداختن به مفهوم شناسی حدوث و عدم ارائه تبیینی مناسب در اثبات تلازم میان معلولیت و حدوث را می توان از نقاط ضعف دیدگاه وی به شمار آورد.

حدوث و قدم عالم، از مسائل مهمی است که همواره در فلسفه و کلام اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده با هدف تبیین و ارزیابی نظریه اخوان الصفا – که از فیلسوفان نخسین اسلامی هستند- با تتبع در رسائل ایشان به دو دلیل بر اثبات حدوث عالم دست یافته است. دلیل اول مبتنی بر تلازم میان حدوث و معلولیت و به عبارت دیگر، تنافی میان قدم و معلولیت است. در دلیل دوم، تغییر و تبدلات موجود در عالم، دلیل بر حدوث عالم دانسته شده است. دلیل اول در عین استواری، از حیث عدم تبیین وجه تلازم میان حدوث و معلولیت، دچار نقصان است. دلیل دوم نیز از جهت عدم شمول نسبت به مجردات، اخص از مدعاست. اخوان، حدوث را مقید به قید «زمانی» نکرده­اند که این امر از نقاط قوت نظریۀ آنان می­باشد، ولی از آن‌جا که حدوث که همان «کون بعد العدم» است، متضمن نوعی تقدم و تأخر بوده و نیازمند به تعیین ملاک تقدم و تأخر است، لکن اخوان هیچ ملاکی برای این تقدم و تأخر ارائه نکرده‌اند. عدم تعرض به آراء مخالفان، از دیگر نقاط ضعف نظریۀ اخوان است. حاصل آن‌که اخوان، در بحت از حدوث و قدم عالم، جوانب مسأله را به درستی واکاوی نکرده­اند.

کیفیت رابطه ذات و صفات الهی، از مهمترین مباحث خداشناسی است. یکی از اقوال پر طرفدار در این زمینه، عینیت ذات و صفات است که به نوبه خود به دو شاخه عینیت مفهومی و عینیت مصداقی تقسیم می شود. از آنجا که عینیت مفهومی قولی نادر است بیشتر مباحث نوشتار پیش رو حول محور عینیت مصداقی سامان یافته است. در این مقاله، ابتدا به مفهوم شناسی عینیت مصداقی پرداخته شده است سپس سعی در استقراء تمام ادله عینیت مصداقی شده است. در بخش ارزیابی، عینیت به لحاظ مفهوم شناسی، امری متناقض و تک تک ادله اثبات عینیت مصداقی نیز مورد خدشه قرار گرفته اند. در پایان، این نظریه پذیرفته شده است که عقل و شرع بر اتصاف خداوند به جمیع اوصاف کمالی شهادت می دهند ولی کیفیت اتصاف خداوند به این صفات، امری است که فهم آن از محدوده عقل بشر -که هیچ تجربه ای از ساحت وجوبی نداشته و همواره در دایره امکان زیسته است - خارج است؛ بنابراین، قول مختار، اذعان به اصل اتصاف و سکوت درباره نحوه اتصاف می باشد.

تقسیمات مفاهیم کلی و اقسام معقولات به عنوان یکی از مهمترین مسائل فلسفی دارای جایگاهی ممتاز و تأثیرگذار در تفکر فلسفی است. بنا بر نظر مشهور در نگاه فیلسوفان مسلمان، معقولات به سه دسته معقولات اولی و معقولات ثانیه فلسفی و منطقی تقسیم می‌گردند. تقسیم‌بندی مشهور جامع و کامل نیست و به نظر می‌رسد این تقسیم‌بندی با ابهامات و اشکالاتی روبرو باشد، مانند ناسازگاری با بحث مفاهیم قدسی، واضح نبودن ارتباط آنها با مسئلۀ اصالت وجود و جایگاه مبهم برخی مفاهیم؛ در این نوشتار ابتدا نظر مشهور را تبیین و ترسیم نموده و سپس از رهگذر نقد و بررسی آن، سعی می‌شود تقسیم جدیدی ارائه گردد که اشکالات و ابهامات تقسیم مشهور را به دنبال نداشته باشد. در نهایت با مقسم قرار گرفتن مفهوم وجود، اقسام مفاهیم ذیل آن طبقه‌بندی گردیده و تقسیم مشهور دچار تغییراتی اساسی می‌گردد.

یکی از مسائل مورد تأکید فیلسوفان مسلمان، عدم تناهی ذات و صفات خداوند متعال است. این نوشتار به مفهوم شناسی عدم تناهی از طریق بررسی استعمالات گوناگون آن در لسان حکماء و متکلمان و ذکر پاره‎ای از تقسیمات مربوط به آن پرداخته است. حاصل بررسی این استعمالات آن است که اتصاف خداوند به وصف عدم تناهی، در حوزه ذات و صفات، متفاوت است. فهم ما از عدم تناهی ذات، اجمالی و سلبی است. هیچ یک از اوصاف فعلی نامتناهی نبوده و در حیطه اوصاف ذاتی نیز هر چند عدم تناهی وصفی چون حیات را می‎توان ‎‎به نحو ایجابی فهم کرد ولی علم ذاتی، نامتناهی بالفعل نیست و صرفا به نحو لایقفی متصف به عدم تناهی می‌شود

چکیده مشکل انتزاع مفاهیم کثیر از ذات بسیط یکی از انگیزه­های اصلی گرایش به الهیات سلبی است کما این‌که قول به عینیت ذات و صفات بدون تصحیح کیفیت انتزاع مفاهیم کثیر ناتمام است. در پاسخ به نحوۀ انتزاع کثیر از واحد چند نظریه مطرح شده است: الف) انتزاع مفاهیم از صفات متعددی که عین ذاتند. ب) انتزاع مفاهیم از آثار حضرت حق. ج) انتزاع مفاهیم از حیثیت واحد وجود و... لکن همۀ این راهکارها ناتمام است لذا راهکار پیشنهادی ما آن است که اوصافی که ما از خود و دیگران انتزاع می‌کنیم را با توجه به اینکه خداوند متعال منشأ جمیع کمالات بوده و فاقد شیء نمی‌تواند معطی شی باشد، با تجرید از شوائب امکانی، به ذات احدی نسبت می­دهیم و او را واجد جمیع اوصاف کمالی می­دانیم؛ اگرچه راجع به کیفیت اتصاف سکوت اختیار کرده و تنها اصل اتصاف را اثبات می­نمائیم.

تحقق معرفت به گونه رئالیسم خام و رئالیسم انتقادی از دغدغه‌های مهم اندیشمندان بوده است. نظریه مطابقت که به عنوان تئوری صدق حکمت متعالیه به حساب می‌آید، تاب آن را دارد که به گونه رئالیسم خام و رئالیسم انتقادی تعبیر و تفسیر شود. مسائل حکمت متعالیه به گونه‌ای سامان یافته‌اند که بر هر دو تفسیر می‌توان شواهدی ارائه نمود. با توجه به ناسازگاری میان دو تفسیر باید یکی را به عنوان نظر نهایی ملاصدرا انتخاب نمود. با توجه به اینکه رئالیسم خام در چارچوب حکمت متعالیه با مشکلات و نقدهای جدی روبرو می‌شود و نظرات نهایی ملاصدرا و شواهد قوی‌تری از حکمت متعالیه با رئالیسم انتقادی سازگار‌تر است، به نظر می‌رسد انتخاب رئالیسم انتقادی به عنوان نظر نهایی حکمت متعالیه در این باب مناسب‌تر باشد.

SID چکیده با ظهور و پیشرفت رایانهها در طی بیش از نیمقرن گذشته، همواره این پرسش که رایانهها، بهمثابهی ابزار تحقق هوشمصنوعی ضعیف، تا چه حد میتوانند واجد خصوصیات ذهن بشر شوند، جایگاه ویژهای داشته است. در این میان، مقایسهی کارکرد ذهن انسان و رایانه برای یافتن پاسخ این مسأله ضروری است. ما در این پژوهش، درصدد بودهایم تا با توجه به مبانی معرفتشناسی صدرائیان، به این پرسش پاسخ دهیم. ازاینرو در مرحلهی نخست، اقسام علم از دیدگاه صدرائیان را بررسی و تدقیق نمودهایم و نشان دادهایم با این مبانی، رایانه در هیچکدام از اقسامِ علم و آگاهی، دارای عینیت کارکرد با انسان نیست. سپس با توجه به ویژگیهای تبیینشده از هرکدام از اقسام علم، کارکرد رایانه در آن قسم را بهصورت مجزا تحلیل کردهایم. در نهایت، چنین نتیجهگیری نمودهایم که است. « کارکرد ناقص » هوشمصنوعی ضعیف در مطلق علم

در بحث اصالت وجود و اعتباریت ماهیت ملاصدرا، ابتدا باید محل نزاع به دقت، تحریر و در گام بعد با توجه به محل نزاع موضع گیری شود. برای اصالت و اعتباریت در نظام حکمت صدرایی دو معنا می توان یافت: معنای اول اصالت وجود عبارت است از تحقق مصداق مفهوم وجود در عالم خارج از ذهن و اعتباریت ماهیت در این معنا، یعنی عدم تحقق در عالم خارج از ذهن؛ معنای دوم اصالت وجود عبارت است از تحقق بالذات در عالم خارج از ذهن و اعتباریت ماهیت یعنی تحقق خارجی به تبع وجود یا به تعبیری تحقق بالتبع که در محل نزاع معنای اول مورد نظر است. وجود در فلسفۀ ملاصدرا در پنج معنا به کار برده شده و دربارة ماهیت نیز چهار معنا در آثار فیلسوفان یافت می شود که تنها یکی از معانی وجود و ماهیت را می توان در محل نزاع مورد توجه قرار داد. ملاصدرا محل نزاع را به نحو مستقل و جامع تقریر ننموده و همین امر سبب شکل گیری برداشت های ناسازگار از محل نزاع گردیده است.

در اینکه ثواب استحقاقی است یا تفضلی سه قول مطرح است: بنابر قول اول ثواب استحقاقی است و ثواب ندادن شخص مطیع ستم است. بنابر قول دوم ثواب تفضلی است، اگرچه قائلان به این قول، خود درباره علت تفضل اختلاف دارند؛ زیرا بنابر مبنای اشاعره، ملزم کردن خداوند بر ثواب بی معناست. این سخن به معنای معیار نداشتن ثواب الهی است. و بنابر مبنای دیگر علی رغم تفضلی بودن ثواب، خداوند در آن استحقاق را اعتبار کرده است که براساس آن ثواب الهی ضابطه مند می گردد. بنابر قول سوم ثواب از جهت مملوک بودن انسان تفضلی و از جهت پاداش عمل بودن، استحقاقی است. در جمع بندی نهایی در قالب قول چهارم می توان گفت: به علت کمال مطلق بودن خداوند، نباید رابطه مالک و مملوکی و نعمت های پیشین الهی، در ثواب در نظر گرفته شود؛ اگرچه در واقع و نفس الامر چنین رابطه ای وجود دارد که در این صورت مرتبه ای از ثواب استحقاقی و افزون بر آن تفضلی خواهد بود. اگر آن رابطه در نظر گرفته شود، استحقاق منتفی است.