آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اغلب مایکل سندل را یکی از مهم‌ترین منتقدان لیبرالیسم معاصر و به‌ویژه نظریه عدالت جان رالز می‌دانند. نقد اساسی سندل بر لیبرالیسم رالز، معطوف به نقد آن نوع برداشتی از خود یا فرد است که نظریه رالز مستلزم آن است. به نظر سندل برداشت رالز از فرد دو اشکال اساسی دارد؛ اول آنکه، این خود نمی‌تواند به معنای واقعی، آن نوع انتخابی را که مورد نظر رالز است، انجام دهد و دوم آنکه، نظریه رالز مبتنی بر خودی که مستقل و مقدم بر اهدافش باشد، نیست؛ بلکه برداشت بین‌الاذهانی از خود را در درون خود مستتر دارد که این امر با ادعای رالز درباره پرهیز از قضاوت‌های اخلاقی محتوایی درباره ماهیت خود در تضاد است. نظریه عدالت رالز، از نظر سندل مطلوب هم نیست، زیرا نمی‌تواند تبیین درست و کفایت‌مندی از مفاهیمی مانند شخصیت، خودآگاهی و دوستی ارائه دهد. سندل، در برابر رویکرد لیبرالی رالز، بر آن نوع تلقی از خود تأکید می­کند که هویت خود را از راه عضویت در اجتماعات مختلف به دست می‌آورد. غایت و هدف اخلاقی مورد نظر سندل، قبل از آنکه دستیابی به حقوق فردی باشد، معطوف به خیر عمومی است. اهمیت اخلاقی خیر عمومی برای سندل تا آنجاست که معتقد است، خیر عمومی باید تعیین‌کنندۀ حقوق باشد.

هدف پژوهش حاضربررسی سیر تحول مفهوم نفی سبیل در فقه سیاسی شیعه با رویکردی تاریخی است. در این راستا،با روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شد کهدایره شمول قاعده نفی سبیل از یک سیر تدریجی به سمت توسعه مفهومی سلطه و نفی انواع آن می‌باشد. توجه فقها در دوره قاجاریه به آیه نفی سبیل به بویژه در عرصه سیاسی و اجتماعی بیش از فقهای گذشته می‌باشد. به نظر نمی‌رسد طرح نفی سبیل به عنوان یک قاعده فقهی در اواسط دوره قاجاریه و تسلط کشورهای غربی بر دیگر کشورها و از جمله کشورهای اسلامی، صرفا یک هم‌زمانی بوده باشد و توجه به دلالت‌های عام آیه 141 سوره نساء، از ابتدا مورد توجه فقهای شیعه بوده است. از اواسط قرن سیزدهم هجری با یک جهش جدی در این مفهوم مواجه هستیم. به این معنا که در این دوران نفی سبیل به صورت یک قاعده فقهی صورت‌بندی شد. یکی از دلائل این موضوع مهم برای فقه و فقه سیاسی شیعه، وجود یک واقعیت اجتماعی و سیاسی مهم، یعنی سلطه کفار بر مسلمانان که تحقق خارجی یافته بود، است. نفی سبیل، در دوران مدرن که دوران سلطه­ی تفکر و سپس اقتصاد، فرهنگ و سیاست کشورهای مدرن غربی بر جوامع دیگر و از جمله بخش‌های وسیعی از جهان اسلام بوده، کاربردهای صریح سیاسی داشته است. عالمان شیعه در دوران معاصر ضمن توجه به دلالت‌های سیاسی این قاعده، آن را مبنای نظری مبارزه علیه سلطه خارجی قرار داده‌اند.

در تضاد نشان داده شده میان سبک غربى پژوهش سیاسى و جایگزین اسلامى آن در این جا، نه تنها به روشن‏سازى کاستى‏هاى ذاتى اولى کمک مى‏کند؛ بلکه مهم‏تر از آن، مجموعه خاصى از ویژگى‏هاى ذاتى دومى را برجسته مى‏سازد. تصویرى که ظهور یافته، آن است که روش‏شناسى و معرفت‏شناسى علم سیاست غربى، به عنوان آخرین دست آورد، پیرامون قدرت ظاهرا نامحدود علوم طبیعى بنا شده است. طبیعت ذهنى و ایدئولوژیک علم سیاست از ناحیه چشم انداز معرفتى‏اش و وضعیت زندگى واقعى، به نحوه موثرى آشکار شده است. چیزى به اسم علم براى علم وجود ندارد. انگاره علم سیاست بى‏طرف، عینى و برى از ارزش دیگر اصلاً معمول نیست. مفهوم ابزار انگارانه اجتماع سیاسى، صورت بندى نظرى، تحقیق پذیرى، و دسته بندى‏هاى نهایى دانش، همه، تحت الشعاع تجربه‏هاى اجتماعى، فرهنگى و تاریخى مسیحیت غربى که به گونه‏اى تناقض‏آمیز سراسر مادى گرایانه و سکولار است، قرار گرفته‏اند. چنین علمى احتیاجات و نیازهاى مسلمانان را بر آورده نکرده و نمى‏کند و به معناى دقیق کلمه، نمى‏تواند در جامعه اسلامى ریشه اجتماعى و فرهنگى بدواند. جایگزین اسلامى آن، پیگیرى دانش را در درون چارچوب ارزشى اسلام ملاحظه مى‏کند. تمامى ادعاهاى مشابهت به علوم تجربى را رها نموده و ملاحظاتش درباره طبیعت اجتماع سیاسى، نه به وسیله مفهوم ابزار انگارانه اجتماع؛ بلکه به وسیله پرسش از غایت‏هاى هر چه که وجود دارد، راهنمایى شده است. اصل سرنوشت ساز علم سیاست، اختلاف میان جزء و کل، و واقعیت و ارزش است. اجزا با واقع شدن در یک کل فراگیر با قالبش براى ارزش‏هاى جاودان محفوظ در قرآن و سنت پیامبر عزیز محمد(ص)، معنا مى‏یابند. در نهایت، علم سیاست اسلامى، مشابهت با ارزش‏ها و روح الگوى مدینه ـ اجتماعى که معناى اهداف بشرى را مجسم کرد ـ را هدف قرار مى‏دهد. جایى که اهداف بشرى مورد بحث باشد، تفکّر اخلاقى وجود دارد. به معناى دقیق کلمه، علم سیاست در اسلام امرى خالى از ارزش نیست. اسلام اصرار مى‏کند که سیاست باید پژوهشى براى اصول اخلاقى و اجتماع سیاسى همان گونه که افراد، را به اخلاق توصیف مى‏کند براى اخلاقى کردن عمل نیز موظف است. اصول اخلاقى و سیاست به گونه‏اى جدایى‏ناپذیر به هم مرتبط هستند. درسى که بشر اگر مى‏خواهد جهان به خطا رفته را دوباره به سلامت عقل باز گرداند، باید فرا گیرد.

چکیده: ارتباط ماهیت بشر و نظریة سیاسی، یکی از مهم ترین مباحث در مطالعة تحلیلی هر نظریة سیاسی است. اندیشمندان سیاسی معمولاً مشروعیت دیدگاه خویش دربارة سیاست و حکومت را بر تبیین و برداشت خاصی از ماهیت انسان ها بنا می نهند. ایدة اصلی پژوهش حاضر آن است که ماهیت بشر را صرفاً نمی توان و نباید یک موضوع با اهمیت در سیاست و نظریة سیاسی دانست؛ آن گونه که عدالت، برابری یا آزادی این گونه هستند؛ بلکه ماهیت بشر در واقع، فضایی است که در درون آن فضا، نظریة سیاسی و تلقّی و برداشت از سیاست، شکل می گیرد. اگر به موضوع ماهیت بشر توجه اساسی صورت گیرد آنگاه تکلیف بسیاری از امور در نظریة سیاسی معلوم خواهد شد؛ چنان که برخی ناهماهنگی ها و ابهامات در نظریات سیاسی را می توان نتیجة ابهام و عدم انسجام در برداشت نظریه پرداز سیاسی از ماهیت بشر دانست. بنیادین بودن ماهیت بشر برای عقاید سیاسی و به ویژه نظریة سیاسی عبارت است از اینکه ماهیت بشر در واقع، چارچوبی را شکل می دهد که نظریة سیاسی در درون آن صورت بندی می شود. برداشت ما از ماهیت بشر مشخص می کند که غایت و هدف نظریة سیاسی واجد چه نوع محتوا و مضمونی باید باشد.

این مقاله با تبیین تاریخچه، خاستگاه و رویکردهای آزادی آکادمیک در غرب معاصر، به بررسی و نقد مبانی آن می‎پردازد. بدین منظور از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. از میان دسته‌بندی رویکردهای تجویز آزادی‎ آکادمیک، دسته‌بندی بروبیکر در سه رویکرد (معرفت‎شناختی، سیاسی، اخلاقی) توصیف و پژوهش در دو زمینه اسناد (بیانیه‌ها و لوایح حقوقی) و دیدگاه‎های صاحب‎نظران (جان‎دیویی، برتراند‎راسل، جان سرل، استنلی فیش، دونا ایبن و ریچارد رورتی) پیگیری شد. جمع‌بندی تعاریف و تجویز‎ها، نتایج نشان داد: آزادی و عدالت، علم و خیر جمعی، بارزترین مبانی غرب در بنای آزادی ‎آکادمیک است. این مبانی که متأثر از پیش‎فرض‎های فلسفی برگرفته از امانیسم است، با استمداد از نظرات متفکران معاصر مسلمان مورد نقد قرار گرفت.

هدف پژوهش حاضر، تبیین کارکردهای اجتماعی و سیاسی نماز جماعت با تأکید بر ایده قدرت نرم است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی، مفهوم قدرت نرم و مؤلفه‌های آن و نیز کارکردهای اجتماعی و سیاسی نماز جماعت با توجه به مؤلفه‌های قدرت نرم و نقشی که نماز جماعت در بسط قدرت نرم جامعه اسلامی دارد، تبیین گردید. نتایج حاکی از آن است که نماز جماعت، با توجه به شرایطی که اسلام برای آن در نظر گرفته است در تقویت حداقل چهار مؤلفه از مؤلفه‌های قدرت نرم تاثیر قابل توجهی دارد: بسط ارزش سیاسی عدالت، تقویت انسجام اجتماعی و کاهش تعارضات، ارتقاء اعتماد اجتماعی و افزایش دانش و بصیرت دینی.

اباضیه از مذاهب پویای معاصر در جهان امروز است که توانسته است تا عصر حاضر ظهور و بروز داشته باشد. عمان پایتخت مذهب اباضیه سابقه‌ای کهن دارد. شخصیت‌های سیاسی و مذهبی فعال در این کشور، جزء رهبران ملی و مذهبی مردم عمان هستند. اباضیه در عصر حاضر با توجه به شرایطی که برای آنها فراهم شد، توانستند پایه‌های خود را در ابعاد مختلف به‌ویژه سیاسی و اجتماعی استحکام ببخشد و این موفقیت مرهون سلطان قابوس است. سلطان قابوس حاکم و پادشاه این کشور و از شخصیت‌های مهم اباضیه در دنیای معاصر بود و از همان روزهای آغازین حکومت خود اقدام‌های لازم برای خروج عمان از انزوا را بعد از سال‌ها انجام داد؛ به گونه‌ای که از ابتدای قدرت درصدد مدرن‌سازی نظام حکومت و سبک زندگی مردم با ملاحظه دین‌داری و رسومات محلی برآمد و تمام برنامه‌های اجتماعی و سیاسی خود را با عنوان برنامه‌های پنج‌ساله به اجرا گذاشت. همچنین با شعار «مخالفت با مصادره فکر» سعی بر جذب مخالفین خود برآمد؛ اما پرسش این است که چگونه این مذهب در جهان معاصر توانسته است با وجود اندک‌بودن پیروان، خود را حفظ نماید؟ اوضاع اجتماعی و سیاسی اباضیه در دوران معاصر چگونه است؟ رموز موفقیت اباضیه چیست؟ در این مقاله با استفاده از منابع، این مذهب از بُعد اجتماعی و سیاسی در عصر حاضر (سلطان قابوس) بررسی شده است و به پرسش‌های فوق پاسخ داده شده است. درنهایت این نتیجه به دست آمد که سلطان قابوس توانست هم مخالفین داخلی را مطیع حکومت کند و هم در زمینه بین‌المللی عمان و اباضیه را در سطح جهان در جایگاه مذهبی پویا معرفی کند و نهادهای دینی، اعتقادی و فقهی آن را به جهان عرضه بدارد. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای اوضاع سیاسی و اجتماعی اباضیه را در عصر سلطان قابوس بررسی و تحلیل کرده است.

ارتباط ماهیت بشر و نظریۀ سیاسی یکی از مباحث مهم در مطالعۀ تحلیلی هر نظریه سیاسی است. اندیشمندان سیاسی معمولاً مشروعیت نظریه خویش، دربارۀ سیاست و حکومت را بر تبیینی خاص از ماهیت انسان‌ها بنا می‌نهند. پژوهش حاضر، آرای سیاسی فارابی، از اندیشمندان مهم سیاسی جهان اسلام، را از این دیدگاه بررسی می‌کند. نظریۀ سیاسی فارابی خصلتی جهان‌شمول دارد و این امر به دلیل برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه می‌دهد. در نظریه سیاسی فارابی، انسان‌ها به دلیل ماهیت خویش، برای رسیدن به سعادت نیازمند حضور در اجتماع هستند. در نتیجه تلقی او با تلقی‌های مدرن فردگرایانه از سیاست و حکومت در تعارض است. فارابی معتقد است انسان، برای شناخت سعادت به غیر خودش نیاز دارد و این نیاز، صرفاً از طریق ارتباط با عقل فعال، که خودش مخلوق خدای عالم یا همان سبب نخستین است، برآورده می‌شود. به این ترتیب، نظریۀ سیاسی فارابی ارتباط ویژه و مشخصی با مسئله توحید دارد. نظریه‌های سیاسی مدرن، عمدتاً به موضوع حاکم یا امام در اجتماعات سیاسی توجهی نمی‌کنند. اما اینکه چه کسی باید حکومت کند، برای فارابی اهمیت بسیاری دارد و نظریۀ او در این زمینه وام‌دار برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه کرده است.