آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«عصر جدید» (New Age) یکی از جنبش‌های نوپدید دینی است که شبکه‌ای گسترده از افراد و گروه‌های کمابیش همپوش با معتقدات و جهت‌گیری‌های بسیار متفاوت آن را پی‌گیری می‌کنند. هدف مشترکی که این افراد و گروه‌ها را به هم پیوند می‌دهد، تلاش برای دگرگونی افراد و جامعه از طریق آگاهی معنوی است. «وساطت روحی» از مفاهیم بسیار معروف و متداول در «عصر جدید» است که بی‌شباهت با دریافت الهام و وحی نیست. از این‌رو، نویسنده این پدیده را ذیل «وحی‌های ملفوظ» بررسی می‌کند؛ گرایشی قوی نیز وجود دارد که مدعی است تمامی وحی‌های گذشته را باید وساطت روحی تلقی کرد. نویسنده پس از بحثی دربارة وساطت روحی و وحی‌های ملفوظ، به بحث دربارة انحای وساطت روحی و فرایندهای تحولی می‌پردازد. در پایان مقاله نیز، به اختصار، منابع مربوط به وساطت روحی را که برای تحلیل در این مقاله گزینش شده‌اند، معرفی می‌کند.

نوشته پیش‌‌ رو متن سخنرانی یکی از‌ جامعه‌شناسان دین برجسته در روزگار ماست‌ که در این زمینه آثار فراوانی دارد. پیتر برگر در این نوشتار می‌کوشد جایگاه جامعه‌شناسی دین در روزگار کنونی را تبیین کرده، مهم‌ترین مباحث و چالش‌های پیش‌ روی آن را طرح کند. او که خود از نظریه‌پردازان و منتقدان نظریه سکولاریزاسیون یا عرفی‌شدن است در این سخنرانی نکات مهمی را طرح می‌کند که می‌تواند خط‌مشی‌های کلی این رشته را ترسیم کند. برگر، ضمن اشاره به نظریه عرفی شدن و ارتباط آن با مدرنیسم، تأکید می‌کند که با ظهور جامعه‌شناسی دین و توجه آن به شواهد و ادله تجربی، نظریه عرفی شدن و نیز سکولاریسم مورد تردید قرار گرفت و پدیده‌هایی در کشورهای مختلف ظهور کرد که این نظریات از عهده تبیین آن برنمی‌آمد. وی پس از مقایسه آمریکا و اروپا در مسئله عرفی شدن به عوامل مؤثر در این زمینه اشاره کرده و در انتها تأکید می‌کند ‌که بهتر است جامعه‌شناسی دین در بستر‌ جامعه‌شناسی شناخت بررسی شود.

معنویّت‎گرایی سیّاره­ای، انسان امروزی را انسان رشدیافته در فضای مدرنیته می­داند؛ فضایی که اگرچه در قالب یک پروسه عظیم، شکوه و جلال خاصی در عرصه تکنیکی داشته است، حفره­هایی بیش از حفره­های انسان دوران ماقبل مدرنیته پدید آورده است. تمام تلاش این نوع معنویت­گرایی به این است تا راه حلی برای درمان بیماری و آسیب­های ناشی از پروسه مدرنیته که بر پیکر انسان وارد شده، پیدا کند. راه حلی که این نوع معنویت‎گرایی پیشنهاد می­کند، اهتمام و تمرکز بر معنویتی است که در پرتو نظریه بازگشت به سنت و امر باطنی مشترک در افسون‏زدگی جدید به دست می­آید. نظریه بازگشت به سنت که به عنوان آرمانی برای رهایی انسان سیاره­ای در دوران مدرنیته پیشنهاد می­شود، پر است از نکات تأمل‎برانگیز، ایهام و ابهامات متفاوت. علاوه بر اینکه تبیین درستی از مفهوم سنت، روح و معنویت ارائه نمی­دهد، دچار یک نوع تکثرگرایی سنتی و سنت‏زدگی افراطی می­شود که با طرح راهبرد هستی‎شناسی درهم شکسته و افسون‌زدگی جدید حاصلی جز تولید معنویت‎گرایی نویی از جنس معنویت­های غیرهویتی و شریعت‌گریزِ خودساخته ندارد.

پیش از هر اقدام برای تحلیل سرشت و ماهیت اعتقاد و عمل دینی در میان جوامع مختلف، ارائه نوعی «تعریف کاربردی» از مفهوم «دین» ضروری است. این امر در نگاه نخست، تقریباً ساده به نظر می­رسد؛ چون فرض بر آن است که همه ما از «اعتقادات دینی» در جامعه خود اطلاع داریم و این «برداشت عمومی» ما را به اتخاذ دیدگاه درباره آن، رهنمون می­شود؛ برای مثال، هر زمان که واژه قدرتمند «دین» به گوشمان می­رسد، تصویری از انواع اعمال و مراسم دینی در ذهن ما نقش می­بندد یا نام شخصیت­ های مذهبی و معنوی به ذهن ما خطور می­کند. هر محققی، پیش از آنکه به بررسی تعریف­های ارائه شده از دین بپردازد، باید تعریف خود را از این واژه مشخص کند و سپس این «برداشت عمومی» را با آن تعریف یا با تعریف­ های محققان و متخصصان مقایسه کند.