آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر تحقیقی است درباره همسران و فرزندان امام حسین (ع) که مشتمل بر دو فصل است: فصل اول، همسران امام(ع) و فصل دوم فرزندان. نگارنده کوشیده است تا در حد امکان و توان خود شرح حال آنها را بر اساس منابع و مأخذ به دست دهد. اساس پژوهش در این نوشتار روش تاریخی بوده است. یعنی اطلاعات موجود در منابع درباره هر یک از همسران و فرزندان استقصاء شده و پس از آن تلاش بعمل آمده تا بین اطلاعات گردآوری شده ارتباط و پیوند منطقی برقرار شود. نکات قابل توجه اینکه: 1- همسران و فرزندان امامان معصوم تحت الشعاع شخصیت تابناک ایشان بودند و هویت مستقل و حقیقی شخصیت آنها کمتر مورد توجه مورخان خصوصا" مورخان شیعی بود. قاعده ای کلی که درباره همه شخصیت های نامدار تاریخی صدق می کند و به وجه خاص در خصوص شخصیت های دینی. 2- مطالعه و تحقیق درباره موضوعات عام تاریخی مربوط به تشیع همچون همسران و فرزندان امامان معصوم بنابر دیدگاه و روش نوین پژوهش های تاریخی، در کنار عواطف و احساسات پرشور مذهبی شیعیان دیرزمانی نیست که آغاز شده است. بنابراین هر تحقیقی در این حوزه گامی است مقدماتی برای تحقیقات عمیق و انتقادی بعدی.

سیاست دولت صفوی دارای رویکردی چندگانه بود. همین ویژگی تلقی از آن را به عنوان یک دولت شیعی با کارکردهای عقیدتی دشوار می سازد. این رویکرد چندگانه هم در پیش برد سیاست داخلی خود را نمایان می ساخت و هم در عرصه سیاست خارجی نمود می یافت؛ چنان که اتخاذ سیاست های عقیدتی، ارجحیت مصلحت بر حقیقت و اولویت واقع گرایی بر آرمان گرایی حاصل آن بود. پژوهش حاضر با ابتنا بر این نگرش، به روابط اهل سنت کردستان با حکومت صفوی می پردازد. یافته ها نشان می دهد که در طول قرن دهم هجری، خطوط کلی مذکور مبنای عمل و چارچوب اصلی سیاست دولت صفوی را در ارتباط با اهل سنت کردستان شکل می داده و شاهان صفوی روابط خود با کردان سنی مذهب را نه بر اساس رویکردها و سیاست های عقیدتی بلکه بر مبنای منافع و مصالح سیاسی، نگه داشت امرای کرد در چارچوب پیکره ایران و حفظ پایگاه اجتماعی خود در کردستان تنظیم می کرده اند. متقابلا، ساخت قدرت محلی در کردستان کارکردی دوگانه داشت: هم می توانست در جهت منافع صفویان باشد و هم این منافع را به خطر اندازد. عملکرد نیروهای موجود در این ساختار حاکی است که در کنش ها و واکنش های کردان سنی مذهب نیز، مذهب فاقد جایگاه محوری در تعاملاتشان با دولت صفوی بوده است.

یثرب که پس از هجرت رسول اکرم (ص) مدینه النبی نام گرفت، یکی از سه شهر حجاز است که در تحولات سیاسی، اجتماعی، دینی و تاریخی اسلام و جزیره العرب مهم ترین نقش و تاثیر را داشته است. با آنکه اسلام از مکه پدید آمد، اما در آنجا استقرار پیدا نکرد و به دلیل زمینه ها و اوضاع و شرایط خاص یثرب در این شهر مستقر شد. در این پژوهش زمینه ها و شرایط و عوامل جغرافیایی، معیشتی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یثرب مقارن ظهور اسلام که مقدمات هجرت مسلمانان را سبب ساز گردید مورد بررسی قرار گرفته است.

اخلاق پولسی اخلاق فضیلت‌محور است. فضایل مد نظر پولس، یعنی ایمان، امید و محبت، فضایلی هستند که خدا به انسان داده باشد. به نظر وی، کسی که به مسیح ایمان آوَرَد، از درون متحول خواهد شد و زندگی‌اش اخلاقی خواهد بود. با توجه به سرشت گناه‌آلود، آدمی قبل از ایمان بر حسب جسم زندگی می‌کند و برایش امکان تحول و تعالی نیست. طبیعت انسانی بدون فیض خدا گرفتار خواهش‌های نفسانی است. به عقیده پولس، شرط اخلاقی‌زیستن ایمان و بر حسب روح ‌زیستن است و مانع اخلاقی‌زیستن بی‌ایمانی و بر حسب جسم‌ زیستن است. مسئله مهمی که باید به آن توجه کرد این است که چه‌بسا کسی ایمان آورده باشد، اما از بند جسم رها نشده باشد و زندگی جسمانی و روحانی‌اش در حال تنازع باشد. در میان رذایلِ ناشی از زندگی بر حسب جسم، عُجب مهم‌ترین مانع اخلاقی‌زیستن است، چراکه سبب می‌شود انسان گمان کند آنچه خدا بدو داده است، از آن خود او است و از روی استحقاق خودش آنها را به دست آورده است. کسی که دچار عجب شود خود را از فیض خدا بی‌نیاز می‌داند و دچار توهم دانایی می‌شود و نخواهد توانست اخلاقی زندگی کند. در این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی، دیدگاه پولس درباره زندگی بر حسب جسم و عجب ناشی از آن به ‌عنوان مانع اخلاقی‌زیستن تبیین خواهد شد.

چکیدهامام کاظم - علیه‌السّلام -‌ از یک طرف با سلطه و اختناق سیاسی عباسیان روبه‌رو بود و از طرف دیگر، افتراقات و دیدگاه سیاسی شیعیان و ظهور و بروز مذاهب مختلف فکری و کلامی، شرایط پیچیده‌ای را در جامعه‌ی اسلامی به وجود آورده بود.مبنای اندیشه‌ی سیاسی امام، همچون پدران بزرگوارش؛ باور به تشکیل حکومت دینی بر پایه‌ی حاکمیت الهی و نه انسانی، و نفی حاکمیت‌های خاندانی، قبیله‌ای و قومی بود. بر این مبنا بود که امام موضع‌گیری می‌کرد و به بیان مواضع سیاسی برگرفته از قرآن و سنّت حضرت رسول - صلی الله علیه و آله - که در تعارض با ماهیت خلافت عباسیان بود، می‌پرداخت و در عین حال از تقابل آشکار سیاسی در برابر خلفای‌عباسی پرهیز می‌کرد امّا این کناره‌گیری از مواجهه با عباسیان، مانع از اتّخاذ مواضع اصولی و بیان معارف و ترویج فرهنگ ناب سیاسی اسلامی نمی‌شد. به همین دلیل هم، هارون، خلیفه‌عباسی که مواضع و دیدگاه‌های آن حضرت را در تقابل با مشروعیت و مقبولیت خلافت خاندان عباسی می‌دید، ایشان را زندانی کرد و سرانجام به شهادت رساند.انشعابات فرقه‌ای ‌این دوره، ظهور و بروز مذاهب مختلف فقهی و کلامی و مباحث فکری و کلامی، مشکل دیگری بود که اتحاد و یکپارچگی شیعیان را تهدید می‌کرد. از این رو امام متناسب با این شرایط، سیاست‌های فرهنگی خود را سامان داد. به گونه‌ای کهایشان بامجاهدت خویش و کمک شاگردانش توانست شبهاتی که از سوی جریانات فقهی، کلامی و تفسیری ‌ایجاد شده بود، مرتفع نموده و راه روشنی را فرا‌ روی جامعه‌ی اسلامی بگشاید. با توجه به وجود دانشمندان عالم و متعهد فراوان گردِ امام، سازماندهی و اعزام آنان به شهرهای مختلف و ارجاع شیعیان در موارد گوناگون به ایشان و ...، حضرت توفیقات بیش‌تری را نسبت به پدر و جد بزرگوارشان در جهت اشاعه و گسترش فرهنگ اسلام ناب، نشر احادیث و معارف اهل‌بیت کسب نمود که در این تحقیق با مستنداتی به اثبات این موضوع پرداخته شده‌ است.روش تحقیق در این پژوهش روشی توصیفی - تحلیلی است. واژگان کلیدی: امام کاظم (ع)، سیره‌ی سیاسی، سیره‌ی فرهنگی، خلفای‌عباسی، زمانه، شیعیان، فرقه‌ها، زیدیه.

غیر از شناخت گفتمان سیاسی امامان معصوم شیعه^ که در تعارض با گفتمان سیاسی امویان و عباسیان بود، توجه به عنصر مقتضیات زمانه یا فضا و شرایط حاکم بر دوره آنان ضرورت تام دارد. زیرا تأثیر این عنصر، سبب اختلاف در مواضع و عملکرد سیاسی آنان در دوره های مختلف تاریخی است. در این پژوهش برآنیم با استناد به شواهد تاریخی و تحلیل آنها، تأثیر عنصر زمانه را به لحاظ سیاسی، بر مواضع سیاسی امام موسی کاظم(ع) بررسی کنیم و نشان دهیم که هرچند آن حضرت متناسب با زمانه سیاسی دوره امامت خود، سیاست تقیه را اتخاذ و از هرگونه همکاری با عباسیان و یا اقدام بر ضد آنان کناره گیری کرد، اما بنا به ضرورت و بر مبنای گفتمان سیاسی پدران خود، نسبت به حکومت عباسی، به اعتراضِ آشکار یا ضمنی می پرداخت، و سرانجام همین مواضع و مبارزه با سلطه و اقتدار بلامعارض سیاسی عباسیان در عصر خلافت هارون بود که به حبس و شهادت آن حضرت انجامید.

برابری انسان‌ها از پایه‌های بنیادین نظام اجتماعی مدینه‌النبی بود که در عصر خلفا به حاشیه رفت و به‌جای آن بسیاری از مناسبات و معیارهای جاهلی بازتولید شد در مقابل، امام علی اصل مساوات را راهبرد حکومت خویش قرار داد. این نوشتاربرای اولین‌بار با ارائه شاخصه‌هایی در حوزه‌های مساوات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به یک چارچوب نظری در سنجش داده‌های تاریخی دست یافته است، سپس کوشیده است با روش مطالعه تطبیقی و استفاده از مفاهیم، اصطلاحات و ادبیات جامعه‌شناختی، ضمن معیار قرار دادن قرآن و سنت نبوی، نگرش، رویکرد و میزان پایبندی خلفا و امام علی را نسبت به اصل مساوات و آثار، پیامدها، تشابه، تفاوت و تعارض‌های برآمده از این اصل را نشان دهد. مطالعه این رساله نشان می‌دهد مبانی هستی‌شناسانه، انسان‌شناسانه، معرفت‌شناسانه، سبب شکل‌گیری معیارهای، «عربیت»، «قریشی»، «اموی»، «هم‌پیمانی سیاسی» در توزیع منابع اجتماعی در مکتب خلفا شد و به‌کار گیری این معیارها سبب تبعیض در انتخاب کارگزاران، دستیابی عناصر فاسد به مناصب، نادیده گرفتن نقش عامه در امور سیاسی، سلب امنیت، آزادی، کرامت از مخالفان سیاسی، تبعیض در اجرای حدود قانونی و قضایی، تشدید شکاف درآمدی و فعال کردن گسل‌های قومی وقبیله‌ای گردید. امام علی بر مبنای باور کامل به توحید و معاد وسنت نبوی و کرامت ذاتی انسان، با اجرای بدون تأخیر، ملاحظه و استثنای اصل مساوات، سبب حذف کارگزاران فاسد، مشارکت مردم در فرایندهای سیاسی، ایجاد امنیت همگانی، توزیع یکسان منابع اقتصادی، پاسداشت حقوق همه اقوام و گروه‌های اجتماعی به‌ویژه اعراب غیر قریش و عجم‌‌‌‌‌‌‌ها‌ شد که نتیجه آن احیای توازن و تعادل مدینه النبی بود. از موارد مطمح نظر نویسنده در این جستار بررسی دستاوردها و پیامدهای اجرا و عدم اجرای مساوات اجتماعی در دوران خلفا و امام علی است. حذف اجتماعی و معرفتی اهل‌بیت، کاهش انسجام اجتماعی و تشدید تضادها و تنش‌های اجتماعی وخشونت‌های مدنی، فرقه‌گرایی، تسلط امویان برجامعه، شکل‌گیری امپراتوری عربی به‌جای امت واحده نبوی، ازپیامدهای عدم اجرای مساوات اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی، بازتولید سرمایه اجتماعی و ارائه الگوی مطلوب حکمرانی و ترویج مکتب تشیع از نتایج اجرای مساوات اجتماعی در جامعه بعد از رحلت رسول‌الله می‌باشد. در این رساله مبانی، معیار و عملکرد خلفا و سنت نبوی و علوی نسبت به اصل مساوات مورد مقایسه قرار گرفت که از 49 مورد تطبیق داده شده 6 مورد (12درصد) تشابه، 28 مورد (57 درصد) تعارض، 15 مورد (30 درصد) تفاوت، بین سنت نبوی و علوی با مکتب خلفا و تنها دو مورد تفاوت بین سنت نبوی و علوی دیده می‌شود و در سایر موارد تشابه بین این‌دو سنت وجود دارد. نتیجه اینکه سیاست‌ها و اقدامات خلفا اغلب، ناشی از ساختار و ارزش‌های جاهلی و عملکرد و سیاست‌های امام برگرفته از آموزه‌های قرآن و سنت نبوی بود.

درطول دوره حضور ائمه معصومین، شیعیان نیز به مانند دیگر فرق اسلامی بنا به دلایل مختلف به جریانهای و فرقه های گوناگون تقسیم شده و انشعاباتی یافته اند. پیدایش فرقه های شیعی پس از شهادت آغاز شد و زان پس به تدریخ گسترش یافتند. ? امام حسین برخی از این جریانهای که از بنیان و ساختار و نظام منسجمی برخوردار نبودند در مدت کوتاهی نیز مضمحل و یا کمرنگ شدند، برخی نیز به دلیل برخورداری از نظام مندی فکری، سیاسی و سازمانمندی 220-260 ه .ق ) از ) ? اجتماعی و نیز اقتضائات زمانی و مکانی خاص پایدار ماندند. دوره عسکریین دوره هایی است که فعالیت فرقه های شیعه هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت به اوج خود رسیده بود. در این زمان شاهد حضور و فعالیت فرقه های مختلف امامیه،زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه، واقفیه و غالیان و ... می باشیم. در طول تاریخ حضور خود کوشش های زیادی برای هدایت منحرفان و حفظ کیان ? ائمه معصومین نیز تلاشهای گستردهای را انجام دادند. ? اسلام و تشیّع اصیل انجام دادند، در این جهت عسکریین بررسی این کوشش ها و در واقع نوع تعامل و مناسبات این دو امام در مقابل فرقه های مختلف تشیّع و بازخوردهای اجتماعی آن، و نیز تأثیر این جریانهای بر دوره غیبت صغری و انحرافات فرقهای که در آن دوره به وجود آمد، موضوع این تحقیق است. در برخورد با فرقه های مختلف شیعه رفتار یکسانی نداشتنند و با فرقه های ? امامان عسکریین منحرف واقفیه و غلات شدیدترین برخورد و در مقابل فطحیه برخورد مداراگونه پیشگرفته و امامان در مقابل بعضی از قیامها حاکی از نوعی بیاعتنایی و بیطرفی همراه با نهی از قیام است. این تفاوت برخورد با فرقه های مختلف ناشی از تفاوت این فرقه ها از جهات گوناگون مثل تفاوت آموزه ها و فعالیتها و نیز میزان انحراف آنان بوده است.برخی از افراد منحرف که خود از بزرگان شیعه شمرده میشدند، دچار لغزش گردیده و در دوره غیبت صغری، سبب انحرافات شدیدی شدند.