آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين تحقيق آموزه‌هاي ادعيه امام سجاد( از دو بعد اخلاقي الهي، و اخلاقي اجتماعي مورد توجه قرار گرفته است. ادعيه امام سجاد( را نمي‌توان در ارتباط عادي با خدا و رفع گرفتاري خلاصه کرد بلکه اين ادعيه در دو حوزه اخلاقي تربيتي و اعتقادي است. در حوزه ارتباط انسان با خدا از مهم‌ترين آثار دعا مي‌توان به معرفت اسما و صفات الهي، خودشناسي، اعتراف به وابستگي خويش به خدا، قرب به معبود و بيان راز دل اشاره کرد. در حوزه فردي، دعا تسکين‌دهنده آلام روحي و رواني، برطرف کننده امراض جسمي، نگراني و اضطراب ناشي از عدم توجه به دين مي‌باشد. درخواست بالاترين درجه ايمان و محبت الهي با تکيه بر عنايات الهي و ستارالعيوب بودنش، جلب محبت ديگران در سايه الهي، توجه به عذاب و عفو الهي، درخواست توفيق عبادت و بندگي که افتخار اولياست، بازگشت از گناه به باب رحمت الهي با توجه به ضررهاي گناه و ثمرات توبه، بعد اخلاقي الهي ادعيه است. اما در بعد اخلاقي اجتماعي مي‌توان به نوع رابطه فرزندان با والدين و احترام و احسان به آن‌ها، دعا براي والدين، رعايت کمال ادب در گفتار و رفتار، و مهرباني و شفقت نسبت به آن‌ها اشاره کرد. همچنين خوش‌خلقي که بهترين عطيه الهي است وموجب جلب محبت و تکفير گناه و آسايش در زندگي است از ديگر آموزه‌هاي اخلاقي اجتماعي است. درخواست کرامت نفس در سايه مکارم اخلاق، و دوري از رذائلي همچون حسد در امور مادي و معنوي، که موجب سلب آسايش و دفع ايمان است، از ديگر آموزه‌هاي اين ادعيه است. مواردي چون عدم توجه به خدا، تخفيف حق الهي، اعراض از خدا، دروغ، ناسپاسي، عدم معاشرت با اهل علم و معاشرت با اهل باطل و عدم محبوبيت نزد خدا نيز در دعاهاي امام سجاد( عامل سلب توفيق از انسان شمرده شده است.

‫تعليم و تربيت، از اساسيترين معارف اهل بيت? است. اين پژوهش در پنج فصل در صدد بيان آموزههاي تربيتي در رساله حقوق امام سجاد عليه السلام است. نويسنده پس از کليات، به زندگي امام سجاد عليه السلام پرداخته و پس از آن، مباني تربيت در رساله حقوق آن حضرت را مطرح نموده است. امام سجاد عليه السلام در حوزه مباني تربيت، به گزارههاي خدامحوري، انسان شناسي، جهان شناسي و خود شناسي ارشاد نموده است، که آموزش و پرورش بايد بر چنين مباني و منابعي استوار باشد؛ تا انسان از همه تواناييهاي خويش بهره برده و مهارت کنترل همه اعضاي خود، چون بينايي و زبان را داشته باشد. در مبحث اهداف ديني تربيت در رساله حقوق امام سجاد عليه السلام، ارتباط انسان با خدا، با خود، با جامعه و با طبيعت مطرح شده است. رابطه انسان با خدا، ميتواند از مسير مظاهر جمال خداوند و مسير توبه به درگاه پروردگار محقق شود. نماز نمايان ترين نماد بندگي است و انسان در محراب عبادت، با تمام هستي خويش، با آفريدگار خود به راز و نياز ميپردازد. انسان با خود نيز رابطه دارد و خودشناسي زمينه خودسازي است. همچنين انسانها، در جامعه و جمع و در تعامل با ديگران زندگي ميکنند. از مهمترين وجوه ارتباط انسان با ديگران، رابطه با همسر، والدين و فرزندان است. ذيل مبحث ارتباط فرد با طبيعت، مقولاتي چون شناخت طبيعت، شناخت قانون حاکم بر طبيعت، استفاده صحيح از طبيعت، آفريدگار طبيعت، خلقت انسان از عناصر طبيعت و تأثير طبيعت بر جسم و جان آدمي مطرح شده است. رساله حقوق امام سجاد عليه السلام، هم نمايانگر آموزه هاي تربيتي است و هم روشهاي تربيتي. پهناي آموزهها، تمام ناحيههاي وجودي انسان را شامل ميشود. با مطالعه آموزهها، ميتوان روشها را به دست آورد. آن حضرت، ضمن آموزههاي تربيتي، به روشهاي شناختي مثل روش موعظه و نصحيت و روش تذکر، روش هاي عاطفي مانند روش محبت و مهرورزي، و روشهاي رفتاري چون بهداشت و تغذيه سالم، اشاره فرمودهاند.

---

---

‫هيچ مصيبت و بلايي نازل نميشود؛ مگر اينکه انسان مرتکب گناهي شود. اين پژوهش در سه فصل به دنبال بيان آثار گناه از منظر قرآن و روايت ابوخالد کابلي از امام سجاد عليه السلام است. واژههاي بيانگر گناه در قرآن و روايات بسيارند که برخي از آنها عبارتاند از: اثم، خطيئه، ذنب، رجس، عصيان، فتنه، فجور، فسق. مهم ترين عوامل گناه عبارتاند از: جهل، نفس پرستي، حب دنيا، غضب، شراب خواري، دروغگويي، و بخل ورزي. نويسنده در بحث از آثار گناه در قرآن، آن را به دو قسم ِدنيوي و اخروي و آثار دنيوي گناه را به آثار تشريعي و تکويني تقسيم نموده است. آثار تکويني گناه، يا مادي است و يا معنوي. آثار و کيفرهاي تشريعي عبارتاند از: حدود، قصاص، ديه و تعزير. از جمله آثار تکويني مادي، ميتوان به زندگي سخت، کوتاهي عمر، سلب نعمت، بلاهاي عمومي، تسلط اشرار بر جامعه، عذاب هاي گوناگون و درگيري هاي داخلي اشاره کرد. از آثار تکويني معنوي، ميتوان به امهال و استدراج، خود فراموشي، محروميت از لذت عبادت، زيبا ديدن بديها، قساوت قلب و حبط اعمال اشاره کرد. اينها غير از آثار اخروي گناه است که بسيار دردناک و طاقت فرساست. بر اساس روايت ابوخالد کابلي از امام سجاد عليه السلام، گناهاني که نعمت را دگرگون ميکنند عبارتاند از: ظلم، کفران نعمت، و ترک امر به نيکيها. گناهان موجب پشيماني عبارتاند از: قتل نفس، ترک پيوند خويشاوندي، ترک نماز، ترک وصيت، ندادن حقوق مردم، و منع زکات. ترک دادرسي، ترک کمک به مظلومان و تضييع امر به معروف و نهي از منکر، موجب نزول بلا ميشود. قطع رحم، سوگند دروغ، زنا و ادعاي امامت، نابودي را سرعت مي بخشد. يأس از رحمت خدا و اعتماد به غير خدا، موجب قطع اميد ميشود. وام گرفتن با نيت نپرداختن، ولخرجي، بخل، بداخلاقي و سبک شمردن مؤمنان، موجب پرده دري ميشود. نيت بد، نفاق و بد زباني و فحش، مانع استجابت دعا ميشود. بيدادگري حاکمان در داوري، گواهي دروغ، کتمان شهادت، قساوت قلب و ستم بر يتيمان و بيوه، مانع نزول باران ميشود. ميتوان از آيه 12 سوره رعد و آيه 34 سوره مائده، به عنوان دو شاهد قرآني در کلام امام سجاد عليه السلام ياد کرد.

این پایان نامه در شش فصل با این مباحث به نگارش درآمده است: فصل اول، نگاهی گذرا به سیره ی حضرت سید الساجدین(ع)، معرفی صحیفه ی سجادیه، بخش هایی از بیانات امام سجاد، یک نمونه از تنوع موضوعات دعای امام سجاد و جهت آن؛ فصل دوم، نشانه های توحید و خداشناسی و فضیلت نبوت در صحیفه ی سجادیه: بیان امام درباره ی فطرت خداشناسی، شناخت خداوند متعال از طریق استدلالی، سخن امام در مورد استدلال بر وحدت خداوند،...، صفات باری تعالی در صحیفه ی سجادیه؛ فصل سوم، مناجات امام زین العابدین درباره ی فضایل و رذایل اخلاقی: آیاتی از قرآن و بیان امام درباره ی حسد، غضب، غیبت، تکبر، اقدام به خیرات و مبرّات، صله ی رحم، صدقه، تشکر در برابر احسان بندگان و صبر؛ فصل چهارم، دعای امام سجاد برای دیگران: پدر و مادر، فرزند، نیکی به همسایگان، مرزداران سرحدّات؛ فصل پنجم، اوصاف قرآن از لسان سیدالساجدین در صحیفه ی سجادیه: احسن الحدیث، نور آشکار، امین و مهیمن، موعظه، شفا و رحمت، هادی بشریت، کتاب مبین؛ فصل ششم، توبه و آمرزش گناهان در صحیفه ی سجادیه: آیاتی از قرآن کریم درباره ی پذیرش توبه، خداوند تواب است، سخنان امام سجاد(ع) درباره ی توبه و استغفار، سخن آن بزرگوار درباره ی توبه ی کامل.