آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

خیّام نیشابوری و ایلیا ابوماضی هر دو شاعری اندیشمند هستند که با وجود این‌که در دو عصر کاملاً متمایز از هم زندگی کرده‌اند، اما شرایط عصرهایی که در آن زندگی کرده‌اند خیلی به هم شبیه بوده؛ جنگ‌هایی که در عصرهای دو شاعر روی داده، هرج و مرج‌های اجتماعی، سیاسی و سفرهایی که دو شاعر داشته‌اند در شکل‌گیری اندیشه هر دو شاعر نقشی بسزا داشته است. از آنجا که هر دو شاعر بعد از درنگ و تأمل زیاد در مقابل اسرار وجود و مفهوم زندگی ره به جـایی نمی‌برند. دیـدگاه‌های آنان در مورد زندگی از عدم درک معمای وجود، نشأت می‌گیرند، دیدگاه-های این دو شاعر، در زندگی در زمینه‌هایی هم‌چون بدبینی نسبت به جامعه، ریا و تزویر، بدبینی به خاطر ناتوانی از درک مرگ، غنیمت شمردن دم، زن، طبیعت، ایمان به خدا، معاد، سرشت گل انسانی، غرور و تناقض‌گویی، به هم نزدیک است اما دیدگاه آنها در مورد تناسخ، متفاوت است و در این زمینه از یکدیگر فاصله می‌گیرند؛ چرا که از سروده‌های ابوماضی مشخص است که وی به تناسخ اعتقاد دارد و اما خیام اعتقادی به تناسخ ندارد در این نوشتار آرا و اندیشه‌های هر دو شاعر بر پایه ادبیات تطبیقی بررسی می‌شود که معلوم ‌شود تا میزان اشتراکات هر دو شاعر در حوزه‌های فکری تا چه اندازه است.

شاید هیچ گوینده و متفکری چون حکیم عمر خیام نیشابوری، مورد توجه و اقبال جهانیان نبوده است و هیچ اثری چون رباعیات وی موضوع گفتگوها، بحث ها،پژوهش ها، ترجمه ها و نقدهای جهان شرق و غرب قرار نگرفته است. اعتقاد بنده این است که تبیین اندیشه خیامی جز از اخلال رباعی ها مقبول الاصاله وی میسر نیست و آن چه اصالت هر رباعی را تایید می کند، سازگاری و توازن مفاهیم آن است با سایر رباعی هایی که مجموعاً «منظومه فکری خیام» را معرفی می کند. از سوی دیگر وزن و اعتبار علمی خیام به علاوه فرهیختگی و متانت او، در تشخیص درجه اصالت هر رباعی و در نتیجه، تقویت منظومه فکری خیام سودمند تواند بود. در این مقاله 60 رباعی که در ساختار منظومه فکری خیام نقش کلیدی داشته، انتخاب شده است و ده عامل یا عنصر، ساختاراین منظومه را تشکیل می دهد. به مدد این عوامل و عناصر، تشخیص میزان اصالت هر رباعی و صحت انتساب آن ها به خیام آسان تر می نماید، چه با تحلیل رباعی های مذکور بر اساس آن منظومه فکری، افراط ها و تفریط ها تعدیل شده، شناختی نزدیک به واقع از چهره حکیمی آگاه، پرسش گر و محیط بر دانش های زمان حاصل می آید. در این رهگذر ملاحظاتی چند در باب «تنیین اندیشه خیامی» از سوی همۀ پژوهش گران شرق و غرب از روزگار خیام تا امروز ایراد و منابع مهم معرفی شده است.

در این پژوهش تلاش می‌شود تا نظریه اخلاقی مورد نظر حکیم عمر خیام نیشابوری با توجه به رباعیات منسوب به وی مورد بررسی قرار گیرد و نسبت آن با فلسفه اخلاق اسلامی مورد مدّاقه قرار گیرد. اهمیت مساله با توجه به تاثیر عمیق خیام در ادبیات(شعر، رباعیات) و تفسیرهای متفاوت و بعضا متعارض از فلسفه و نظریه اخلاقی وی مشخص می‌گردد. بنابراین هدف اصلی ما از این پژوهش تحلیل ابیات وی و استخراج نظریه اخلاقی است که خیام از آن حمایت می‌کند. از سوی دیگر در این نوشتار به دنبال تعیین نسبت نظریه اخلاقی وی با نظریات اخلاقی معاصر هستیم. بررسی ابیات و رباعیات خیام نمایانگر این است که وی از نوعی لذت‌گرایی اخلاقی حمایت می‌کند که با ارضای امیال و خواهش‌های نفسانی در لحظه قرابت دارد. پرواضح است که چنین نظریه‌ای با اندیشه متفکران اسلامی همچون ابن‌سینا و ابن‌مسکویه که بر لذایذ عقلانی و معنوی تاکید می‌کنند در تعارض قرار می‌گیرد. البته این نظریه اخلاقی معلول فلسفه و جهان بینی شکاکانه‌ای است که از متن اندیشه‌های خیام قابل استخراج است. اما براساس یافته‌های این تحقیق از نظر افرادی همچون شهید مطهری و علامه جعفری رباعیاتی که رنگ و بوی شکاکانه و پوچ‌گرایانه دارد از آن خیام نیست و صرفاً به او نسبت داده شده است. با چنین فرضی مبنای نسبت دادن پوچ‌گرایی به خیام و در نتیجه لذت‌گرایی به او متزلزل خواهد شد.

در این مقاله که بثّ شکوایی است در غربت و بیکسی انسان کامل عطار میکوشد جامعه ای را که در آن می زیسته است ارزیابی کند. در این جامعه دو نوع انسان حضور دارند انسان متعالی و انسان مسخ شده و از خود باخته. در تحلیل عناصر شخصیت این دو نوع انسان عطار ناگزیر است که در اقطار مجهول و ناشناخته روح آدمی سفر کند و موج های سخت طوفان های روح را که حتی با طوفان نوح هم در خور سنجش نیست باز شناسد. فلسفه دوران جام سرنگون فلک را باز شناختن و نکات ناسفته از روایح برخاسته از شیفتگی ها و سرمستی های منتهیان و واصلان را نمودن کار هر کس نیست. نوبتی مردن باید تا نور فیض دریای منور عشق بی نشان را بتوان شناخت و جان های آزاد از شوایب این جهانی را از آن برخوردار ساخت. عطار در نیمی از این قصیده نماینده انسان کامل است و در نیمی دیگر از این دعوی استغفار می کند و نفس بیمار و برتری طلب خویش را در محکمه وجدان بیدار به سختی محکوم می کند.

ترجمه ماشینی: سنت فلسفه در جهان فارسی زبان فوق العاده غنی، خلاق و متنوع است. این گلچین که در سه مجلد تقسیم شده است، قصد دارد چیزی از آن غنا و تنوع را منتقل کند. اصطلاح «فلسفه» به معنای وسیع آن شامل بحث های کلامی، تصوف فلسفی و هرمنوتیک فلسفی (تعویل) می شود. این گلچین که بیش از یک دوره بیش از دو هزار ساله را در بر می گیرد، و ترجمه هایی از دانشمندان معتبر را به نمایش می گذارد، منابع کتابشناختی کاملی را در سرتاسر ارائه می دهد. برای هر کسی که علاقه مند به کاوش در تمام جلوه های متنوع آنها، سنت های فلسفی جذاب ایران است، چنین اثر گسترده و جاه طلبی منبعی ضروری خواهد بود. جلد اول از دوره زرتشتی شروع می شود و به زمان بیرونی و اوما خیام می رسد و به مکتب مشایی مرتبط با ابن سینا (ابعلی سینا) توجه ویژه دارد. در دوران پیش از اسلام، فلسفه با دین آمیخته بود و در متون دینی فارسی مانند گاتها، دنکرد، و متون زرتشتی بونداهیسن است که بحث های فلسفی درباره موضوعاتی از متافیزیک تا کیهان شناسی و آخرت شناسی را می توان یافت. .

چاپ نخست حکیم عمر خیّام؛ دیدگاه‌های فلسفی غلامحسین دینانی با تحقیق و تدوین اسماعیل منصوری‌لاریجانی از مجموعه کتاب‌های برنامۀ تلویزیونی «معرفت»، منتشر شد.