آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از آیاتی که مسئله خشونت نمادین علیه همسر ذیل آن بررسی شده، آیه 44 سوره ص است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی وسیع تفسیرهای متقدم و متأخر اعم از شیعه و سنّی از این آیه، محتوای آن‌ها درباره خطاهای نسبت داده‌شده به همسر ایوب (ع) و مواجهه این پیامبر با همسر خود و همین‌طور قضاوت نهایی خداوند عزّوجلّ را تحلیل و مقوله‌بندی نموده و ریشه‌های درون‌مایه‌های مشهور در تفسیر این آیه را بکاود و سپس با بررسی انتقادی این درون‌مایه‌ها و روایت‌های پس‌زمینه آن، سعی در ارائه تفسیری بدیل به شیوه قرآن به قرآن نماید. با کاوش آیات مرتبط با داستان ایوب (ع) و همین‌طور آیات دیگری در سوره‌های بقره و واقعه و مطالعه واژگان هم‌ریشه «تحنث» در قرآن، آیه 44 سوره صاد را می‌توان چنین تفسیر نمود که خداوند فرموده است: «(ای ایوب) آن دسته‌ی ساقه‌ها را بگیر و به مزار آن پیکرهای بی‌جان بزن (تا به اذن خداوند زنده شوند) و نسبت به قدرت پروردگارت برای احیای مردگان یقین کن». در این تفسیر بدیل، مسئله خشونت خانگیِ مشروع در قبال یک همسر وفادار ولو به شکل نمادین وجود ندارد و برخی از درون نمایه‌هایی که در برخی از تفاسیر بررسی شده از این آیه در اتهام به همسر این پیامبر و نیز طعن به عصمت انبیا وجود دارند نیز مرتفع می‌شوند.

این اثر، پدیدة رنج را، که ایوب نماد برجستة آن تشخیص داده شد، از دیدگاه باور و اندیشة غربی مورد پژوهش قرار می‌دهد. مؤلف کتاب را با نگاهی محققانه و با توجه به تحقیقاتی که در مورد کتاب ایوب شده و نیز نظریات محققان در مورد رنج ایوب به نگارش درآورده است. سفر ایوب از کتاب مقدس عهد عتیق مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع نویسنده بوده است. او در هفت فصل ابعاد مختلف کتاب ایوب، از جمله سبک کتاب، مسئلة رنج و تصویر جهان در دوران نویسنده، سرگذشت دردناک ایوب، شاعر کتاب، بازیگران و سرانجام شخصیت ایوب را (شهادت‌دادن او به خداوند و نمونه‌ای از رنج بشری) مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. نویسنده بر آن است که ایوب می‌دانست تنها نیست و خداوند پاسخ او را می‌دهد، از این‌رو ناله و شکایت می‌کرد، اما از طرفی با تسلیم‌نشدن، از دغل‌کاری در مقابل خداوند جلوگیری می‌کرد.

الاهیات مبتنی بر کتاب مقدس در پاسخ به مسئله شر، بر کتاب ایوب تکیه فراوانی دارد. تأمل‌های الاهی‌دانان در کتاب ایوب، به تئودیسه‌های بدیعی همچون تئودیسه آشکارشدگی خدا و تئودیسه اعتراض می‌انجامد. نخستین رویکرد کتاب ایوب در مسئله شر آن است که مجازات و غرامت‌خواهی برای گناه انسان هرگز دلیل خدا برای تجویز شر نبوده است. تئودیسه آشکارشدگی خدا و تئودیسه اعتراض تئودیسه‌های اختصاصی کتاب ایوب است و نوآوری‌های جذابی دارد. تجلی خود خدا- به جای دلیل خدا برای تجویز شر- دست‌مایۀ تئودیسه آشکارشدگی خداست. نیز گلایه‌های ایوب در عین اعتماد به خدا برای تغییر شرایط، الهام‌بخش تئودیسه اعتراض از سوی جان روث مسیحی است. این مقاله عهده‌دار تبیین این دو تئودیسۀ به دست‌آمده از کتاب ایوب است.

این کتاب گزارش محنت‌ها و دردهای ایوب پیامبر در کتاب «ایوب» و انعکاس آن در تفاسیر اسلامی است. کتاب دارای دو بخش اصلی است. در بخش نخست متن کتاب «ایوب» براساس عهد عتیق در 42 باب آمده است. در بخش دوم نیز قصة ایوب به روایت پنج متن کهن فارسی از قرون پنجم و ششم هجری آورده شده است. این متون عبارت‌اند از: تفسیر سورآبادی، تفسیر کمبریج، قصص‌الانبیاء، تفسیر کشف‌الاسرار و عدّة‌الابرار و تفسیر روض‌الجنان و روح‌الجَنان، مؤلف در پی آن است که نشان دهد هرچه از نظر سیر تاریخی به عقب بازمی‌گردیم، به خصوص در تفاسیر سورآبادی و تفسیر کمبریج، به اصل و منشأ داستان با رعایت اصل عبری و عهد عتیقی آن نزدیک‌تر می‌شویم؛ چرا که آن‌ها روایت خویش را از راویانی نقل کرده‌اند که پیش از آن روایت عهد عتیقی قصة ایوب را با مقتضیات اسلامی سازش داده‌اند و مبنای این روایت را حفظ روحیة صبر در برابر شداید برشمرده‌اند. مؤلف در بخش دوم به شرح و تحلیل و برسی شباهت‌ها و تفاوت‌های این قصص و مطابقت آن‌ها با اصل کتاب ایوب پرداخته است و در بخش دیگری تن اصلی قصه‌های این پنج تفسیر را آورده است.