آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضع معرفتی ریچارد سوئین‌برن کسب باور محتمل‌ از راه استقرا و دلایل تجربی است. سوئین‌برن بر این باور است که باور محتمل‌تر، صدق محتمل‌تر دارد و محتمل‌ترین، صادق‌ترین است و در نتیجه معقول و موجه است. بر همین اساس باور محتمل برای دلیل کفایت دارد. سوئین‌برن قرائت منطقی از احتمال را بر دیگر قرائت‌ها دربارة احتمال ترجیح داده است. احتمال منطقی- ‌قوانین منطق ریاضی همراه با اصول احتمالات‌- نقش محوری نزد سوئین‌برن دارد. وی معیاری‌هایی برای احتمال منطقی در قالب دو الگو استنتاجی (استنتاج تنازلی و استنتاج تصاعدی) بیان می‌کند. معیار سادگی که مبتنی‌ بر استنتاج تصاعدی است، اصل کارآمدی برای گزینش فرضیه محتمل‌تر است. سوئین‌برن با اعمال اصل سادگی، پارادوکس‌ها را که در گزاره‌های محتمل وجود دارد، پاسخ داده است. احتمال منطقی و همچنین اصل سادگی که سوئین‌برن در دیدگاه خود از آنها سود برده است، با معضلات جدی روبه‌رو هستند که به آنها در این مقاله پرداخته می‌شود.

سادگی یکی از مهم‎ترین معیارهایی است که در فلسفه علم برای ارزیابی نظریه‎های علمی و ترجیح آنها بر یکدیگر به کار می‎رود. امروزه برخی از فیلسوفان دین مانند سوئینبرن با سرخوردگی از استدلال‎های قیاسی و ترجیح استدلال‎های استقرایی برای تأیید خداباوری، کوشیده‎اند معیارهای مطرح در ارزیابی نظریه‎های علمی، از جمله معیار سادگی را برای ارزیابی خداباوری در برابر نظریه‎های رقیبی همچون طبیعت‎گرایی یا انسان‎گرایی به کار گیرند. در این مقاله، این تلاش را تبیین و بررسی و نقد کرده‎ایم. اشکال‎های مطرح در این رویکرد را در سه دسته اصلی آورده‎ایم. بی‎گمان این گام در مراحل آغازین است و هرچند تلاش کسانی مانند سوئینبرن بی‎نقص نیست، می‎توان در مراحل بعدی این بحث را غنی‎تر کرد.

این اثر تماما به مباحثی در باب خدا می پردازد. سوین برن (نویسنده این کتاب) از اعاظم فیلسوفان مغرب زمین است که در موضوعات مختلف از جمله فلسفه علم، فلسفه دین، دین مسیحی و ... دارای اثر می باشد. عمده تلاش وی در عرصه فلسفه دین تنقیه برخی از براهین سنتی اثبات وجود خدا و نیز ارائه تقریر های جدید از این براهین می باشد. او می کوشد تا نشان دهد اعتماد به خداوند و باورهای دینی امری است که از طریق عقل می توان به آن دست یافت. او فیلسوفی عقل‌گراست و از این رو، با ایمان‌گرایی یعنی دیدگاهی که نظام های اعتقادات دینی را موضوع ارزیابی عقلانی نمی داند، موافق نیست. به نظر سوین برن از میان نظریه های متافیزیکی، خداشناسی توحیدی از همه موجه تر است به این دلیل که فرضیه خداشناسی توحیدی، هم ساده است و هم ما را به پیش‌بینی پدیده های متنوع و خیلی عام و نیز پدیده های خاصی هدایت می کند. وی معتقد است بدون اعتقاد به چنین فرضیه ای آن پدیده قابل پیش‌بینی نیست. این اثر دارای یک مقدمه و هفت فصل می باشد. در مقدمه، نویسنده ضمن بیان ضرورت و انگیزه خود از تألیف این اثر، ۔ اصلی دلیل خود را این گونه بیان می دارد: دانشمندان، مورخان و کاشفان داده های را مشاهده کرده و از آنجا به سوی نظریه ای پیش می روند که به بهترین وجه ان داده ها را تبیین می کنند. ما می توانیم ملاک هایی را برای دستیابی به این نتیجه که، داده ها نظریه خاصی را بهتر از نظریه دیگر، پشتیبانی می کنند تجزیه و تحلیل کنیم. همچنین با اعمال آن ملاک هایی که نظریه وجود خدا نه تنها طیف محدود از داده ها، بلکه هر چیز مورد مشاهده ما را تبیین می کند.

موضوع این مقاله، دفاع تبیینی از خداباوری روشی مبتنی بر استنتاج بهترین تبیین وبر اساس احتمال‏ محوری است که سوینبرن از آن دفاع می‏ کند. در این روش، خداباوری توحیدی، بسان یک فرضیه قلمداد شده، به رقابت با سایر فرضیه‏ های رقیب، نظیر مادی‏ گرایی، انسان ‏گرایی وخداباوری غیرتوحیدی، سپرده می‏شود. این رقابت در قالب استنتاج بهترین تبیین وبا توجه به معیارهای ارزیابی فرضیه‏ها صورت می‏گیرد. در این مقاله، با بیان عناصر اصلی دیدگاه سوینبرن، به بررسی دیدگاه او پرداخته‏ایم. روش ما، تحلیلی و عقلی (با تکیه بر داده ‏های حاصل از مطالعه منابع) است. مهم‏ ترین نتیایجی که رسیده‏ایم این است که کمیت‏ گرایی سوینبرن در دفاع از خداباوری، استفاده از مقدمات مورد چالش، چالشی بودنِ عنصر سادگی، وعدم کفایت تبیین علّی از جمله مهم‏ترین چالش‏ هایی هستند که دیدگاه سوینبرن با آنها مواجه است.

«علم مطلق» وصفی از خداباوری کلاسیک است که چگونگی فهم آن بر سایر آموزه‌های خداباوری کلاسیک، همانند تغییرناپذیری، اختیار خداوند، و اختیار انسان تأثیر‌گذار است. سویین‌برن، فیلسوف انگلیسی معاصر دین، بر این نظر است که تلقی کلاسیک علم مطلق، نگاه منسجمی نیست و با اختیار انسان، اختیار خداوند، گزاره‌های ناظر برشخصِ اول، گزاره‌های زمانمند و در نهایت متن مقدس ناسازگار است؛ لذا وی از تلقی کلاسیک «علم مطلق» گذر نموده و تبیینی تعدیل‌یافته‌تر از این مفهوم ارائه نموده است. وی معتقد است که چون محدود بودن علم خداوند یا به جهت قواعد منطقی یا برنامه‌هایی است که خداوند هنوز تصمیم نگرفته است؛ یا از این جهت است که خداوند خود علمش را محدود ساخته است، بنابراین چنین محدودیت هایی از پرستش او نمی‌کاهد. اما به نظر می‌رسد نظریه‌ی علم مطلق تعدیل‌یافته‌ی سویین‌برن با دیگر وصف خدا، یعنی خالقیت او سازگار نیست. همچنین سویین‌برن علم را منحصر در معرفت گزاره‌ای نموده است و از علم شهودی خدا، غفلت نموده است. از آنجا که سویین‌برن خداوند را زمانمند در نظر گرفته است برای زمانی که خداوند علم خود را محدود نموده است مرجحی نمی‌توان در نظر گرفت. توصیف و تفصیل منسجم مطالب فوق و بررسی آن ها به شیوه تحلیلی، موضوع و دغدغه اصلی این مقاله است.

استدلال از طریق تجربۀ دینی یکی از استدلال‌هایی است که برای اثبات وجود خدا ارائه می‌شود. (که در این مقاله مراد از آن به‌طور خلاصه و کمتر دقیق، «برهان تجربۀ دینی» است) این استدلال، از تجربۀ دینی که برخی افراد از سر می‌گذرانند، به‌عنوان قرینه‌ای به سود وجود خدا استفاده می‌کند. ریچارد سوئین‌برن از جمله کسانی است که در کتاب وجود خدا چنین استدلالی را اقامه می‌کند. یکی از پایه‌های استدلال او اصلی است که نام «اصل آسان‌باوری» بر آن می‌نهد. این اصل به‌طور خلاصه می‌گوید اگر شیء الف به ادراک درآید، می‌توان نتیجه گرفت که به‌طور محتمل شیء الف وجود دارد. هدف مقالۀ حاضر، ارزیابی انتقادی امکان استفاده از این اصل در برهان تجربۀ دینی است و از مجموع نقدهای نویسنده (مقاله) و نقدهای مطرح‌شده توسط دیگران بر کاربرد این اصل در برهان تجربۀ دینی، به این نتیجه خواهیم رسید که این اصل به‌خاطر مواجه بودن با چالش‌های جدی در برهان تجربۀ دینی قابل‌استفاده نیست.