آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نهج ‌البلاغه به زبان‌های گوناگونی ترجمه شده و دانشمندان شیعه و سنی شرح های بسیاری بر آن نوشته‌اند. تعدادی از این ترجمه ها کل کتاب نهج البلاغه و تعدادی بخش‌هایی از آن را در بر می‌گیرد. مفسران بزرگ قرآن و دیگر افراد برجسته به ترجمه این کتاب گرانبها اهتمام گماشته‌اند. نمونه ایشان سید جعفر شهیدی، مولی فتح الله کاشانی، علی نقی فیض الاسلام، محمد مهدی جعفری، حسین انصاریان، محمد دشتی، علی اصغر فقیهی، ناصر مکارم شیرازی، سپهر خراسانی، جمال الدین دین پرور و... هستند. شاید بتوان گفت برای خوانندگان فارسی‌ زبان نهج البلاغه، اهمیت ترجمه به اندازه متن اصلی و شاید بالاتر است؛ زیرا اگر ترجمه نباشد نمی‌توان ازمتن اصلی بهره وافی و کافی را برد. مترجم باید علاوه بر تخصص زبانی بالا، هم از زبان مبدأ، هم از زبان مقصد، اطلاعات خوبی داشته باشد. یکی از ویژگی‌های عام ترجمه و نیز یکی از راهکارها در ترجمه بینافرهنگی که همواره مترجمان را به‌عنوان میانجی میان دو زبان و فرهنگ یاری کرده است، تصریح است. اصطلاح تصریح در نظریه‌های زبانی و معنایی معمولاً به معنای روشن تر و دقیق تر کردن معنا یا ساختار یک جمله یا عبارت است. در نظریه‌های معنا و گرامر، از جمله نظریه داربلنه و همکارانش، تصریح یکی از استراتژی‌های ترجمه یا تحلیل زبانی است که طی آن اطلاعات اضافی برای رفع ابهام یا دقیق‌تر کردن معنا، به متن یا گفتار اضافه می‌شود. در نظریه «داربلنه» و «وینه» که به بررسی استراتژی های ترجمه می‌پردازد، تصریح در ترجمه به معنای افزودن جزئیات به متن هدف است؛ به‌طوری که معنا واضح ‌تر شود و تفاوت‌های زبانی و فرهنگی بین زبان مبدأ و زبان مقصد برطرف گردد. این فرایند اغلب در مواردی مانند ترجمه از زبان‌های با ساختار ساده ‌تر یا غیر صریح تر به زبان‌هایی با ساختار و روابط دستوری پیچیده تر کاربرد دارد. تصریح بنا به تعریف «کلادی»، تکنیک صریح بیان کردن اطلاعات در متن مقصد است که در متن مبدأ به طور ضمنی بیان شده اند. او در بررسی ‌های خود نشان داد که در متن مبدأ مجموعه‌ هایی نا پیدا وجود دارند و مترجم ناگزیر به توضیح آنها است. «بیکر» نیز این توضیحات را اطلاعات افزوده معرفی کرده و معتقد است که آن‌ها در ساختار ظاهری متن زبان مبدأ، وجود خارجی ندارند. بنابراین تصریح عبارت است از گرایش همه‌جانبه به شفاف سازی به جای ابهام سازی، و یا گنجاندن اطلاعاتی در ترجمه که تلویحاً در متن اصلی آمده و از متن یا موقعیت می‌توان آن را استنباط کرد. در غالب موارد، تصریح به‌ دلیل تفاوت نحوی و معنایی دو زبان مبدأ و مقصد صورت می‌گیرد (ر.ک. بیکر،1996م. :180). حکمت‌ها یا کلمات قصار امام علی (ع)، مجال بیشتری را برای به‌کارگیری استراتژی تصریح توسط مترجمان فراهم می‌کند . درحقیقت ایجاز و اختصاری که جزء جوهره ی اصلی حکمت‌های نهج البلاغه است، نیاز مترجم به استفاده از اطلاعات اضافی در ترجمه را بیشتر از سایر بخش‌های نهج البلاغه نشان می‌دهد. بنابراین پژوهش حاضر قصد دارد میزان تصریح در ترجمه حکمت ‌های نهج البلاغه را بررسی و تحلیل کند؛ به این صورت که ترجمه ی شهیدی که جزو سبک‌های معنایی است، با ترجمه فیض الاسلام که جزو سبک‌های تفسیری ترجمه است، با هم مقایسه خواهد شد. این بررسی شامل انواع تصریح در ترجمه (در سطح معنا و کلام از قبیل: جانشینی، ارجاع، حذف، انسجام منطقی و تبیین) خواهد بود. مسأله اصلی این پژوهش پی بردن به میزان کارایی و سودمندی استراتژی تصریح در ترجمه متن نهج ‌البلاغه، به‌ویژه بخش حکمت‌ها است،که از تراکم معنایی بیشتری برخوردار است. اینکه تصریح در ترجمه این حکمت ها تا چه اندازه به فهم متن کمک می‌کند و اینکه تکنیک تصریح تا چه اندازه وفاداری به متن مبدأ را با چالش مواجه می‌کند، از سؤالاتی است که پژوهش حاضر درپی پاسخ به آن‌ها است.

یکی از مباحث هرمنوتیک به معنای عام، کاوش در مسائل روان شناختی و تاثیر مفسر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین های سنتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین های فلسفی به عنوان شاخه ای از هرمنوتیک مدرن در بایستگی یا ناشایستگی تاثیر باورهای مفسر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به اجمال فهمیده می شود که باورهای کلامی مفسر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه هایی که مترجمان مورد نظر در این نوشتار ارائه داده اند، تفاوت دیدگاه های کلامی و در برابر، تفاوت افزوده های توضیحی منطبق با باورهای کلامی ایشان متبلور است. در هرمنوتیک فلسفی است که ذهنیت و داوری مفسر، شرط حصول فهم است و در هر دریافتی، ناگزیر پیش دانسته های مفسر دخالت دارد، ازاین رو امکان برداشت های مختلف از متن به وجود می آید. ترجمه نیز تفسیری موجز است که باید تا حد امکان با متن اصلی انطباق داشته باشد. مساله قابل تامل در اینجا این نکته است که قرآن «نذیرا للبشر» و «ذکری للعالمین» است، نه شیعی و نه سنی و نه وهابی. در صورتی که همه مذاهب و فرق اعتقادی اسلام بخواهند قرآن را بر پایه پیش فرض ها و باورهای کلامی خود ترجمه نمایند، اختلاف جدی در ترجمه ها پدید آمده، نقض غرض شده و اهداف ترجمه در آنها تحقق نخواهد یافت؛ زیرا توضیح و تفصیل متن، شان تفسیر است، نه ترجمه که در آن، بازتولید نزدیک ترین معنا در عین حفظ سبک منظور نظر است.