آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

1. آیا تجربه دینی تنها راه برای نیل به ساحت الاهی است؟ ۲. جهان غرب چرا و چگونه تجربه‌گرایی دینی را تجربه کرد؟ ۳. آیا مغرب‌زمینیان برهمین رویکرد باقی خواهند ماند؟ 4. آیا اندیشه عرفانی رهیافتی به سامان و نظام‌مند را پیش روی شیفتگان و تشنگان شهود خواهد نهاد؟ 5. آیا عارفان مسیحی و مسلمان همگی به یک راه رفته اند؟ این اثر می‌کوشد طی سه فصل به این پرسش‌ها پاسخ گوید:

مسئله ایمان دینی یکی از مهم‌ترین مباحث کلامی از دوران قدیم تاعصر جدید می‌باشد. اما در دوران جدید پرسش‌های رویاروی این مسئله قرار گرفته که در جهان قدیم یا اصلاً از آن‌ها خبری نبوده و با اهمیتش تا این حد نبوده است. مسائلی چون ایمان و عقلانیت، رابطه ایمان با علم، نقدپذیری یا نقدناپذیری ایمان، تحقیق‌پذیری، یا تحقیق‌ناپذیری و ... (مقدمه) این اثر به بررسی بیست سؤال در باب ایمان می‌پردازد. که عموم آن‌ها انتقاداتی است در باب اندیشه ایمان نزد برخی متفکران معاصر نویسنده پیش از پرداختن به این پرسش‌ها به عنوان مقدمه مطالبی را در باب ایمان مطرح نموده که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: 1. در اندیشه فیلسوفان و اندیشمندان غربی در دهه‌های اخیر عموماً دو رویکرد عقل‌گرا و تجربه‌گرا در باب ایمنی دینی وجود دارد که هر یک از نقصان‌هایی را دارند که موجب می‌شود، تصویر صحیح از این مقوله به دست نیاید. ٢. ایمان دینی و ایمان غیر دینی تفاوت‌های متعددی با هم دارنا. هم از نظر متعلق و هم از نظر ذات و ماهیت. و اما پرسش‌های بیست گانه عبارت‌اند از: 1. ایمان چیست؟ حقیقت و مکاهیت آن کدام است و چه عناصری را می توان برای آن ذکر کرد؟ به اعتقاد نویسنده هر چند علم و معرفت در آن دخيل اند، اما معرفت تمام ایمان نیست. ایمان بدون معرفت حاصل نمی‌توان ظرف آن را تنها علم و دانش پر نمی‌کند. همچنین ایمان فقط عما ایمان حلقه وصل معرفت و عمل است. اگر دل رنگ ایمان به خود بگ قطعا در رفتار تأثیر خواهد گذاشت .... ۲. آیا ایمان رویارویی مجذوبانه با خدا است؟ و آیا ایمان «مجذوب‌شدن با منعطف‌شدن یا تعلق خاطر پیدا‌کردن به یک مرکز خطاب کننده» است. نویسنده به این دیدگاه آقای محمد مجتهد شبستری انتقاداتی را وارد می‌سازد، از آن جمله: اگر ایمان را به معنای خطاب مجذوبانه خداوند تا کردیم ایمان تنها شامل ایمان به خدا می‌شود در حالی که در فرهنگ اسلام قرآنی ایمان انواع دیگری نیز دارد.... ٣. آیا می‌توان ایمان را «جستن بیقراری و یافتن قرار» یا به تعبیری «دویدن پی آواز» دانست؟، نویسنده به این دیدگاه آقای مصطفی ملکیان انتقاداتی وارد می‌سازد، از آن جمله: آیا این بی‌قراری یک وضعیت معرفتی است یا یک حالت روانی. اگر معرفتی است که ایمان نیست زیرا شما ایمان را با خط معرفتی همراه و هم‌عنان می‌دانید و اگر وضعیت روانی است پس ایمان معرفتی نیست در حالی که شما در توصیف ایمان شناخت آهسته‌آهسته جهان و عقیده سیال را دخالت داده‌اید. 4. آیا می‌توان ایمان دینی را صرفاً نوعی امید به حساب آورد؟ این دیدگاه متعلق به آقای عبدالکریم سروش می‌باشد که نویسنده به بیان انتقاداتی علیه آن می‌پردازد. 5. این تعاریف (محتوای پرسش‌های ۲ تا 4) ایمان پیشینی است یا پسینی؟ آیا این تعاریت نخبه‌گرایانه نیست؟ 6. رابطه ایمان و اعتقاد چگونه است؟ آیا اگر کسی شیفته عقاید خود شد، بت‌پرست است؟ این پرسش در واقع یکی دیگر از سویه‌های اندیشه آقای محمد مجتهد شبستری می‌باشد. 7. چه نسبتی میان ایمان دینی از یک‌سو، و تجربه دینی از سوی دیگر وجود دارد؟ نویسنده ضمن بیان مباحثی در باب تجربه دینی و رابطه آن با ایمان دینی به بررسی و نقد دیدگاه‌های آقایان سروش، شبستری و ملکیان می‌پردازد. 8. ایمان چه نسبتی با شک و شکاکیت دارد؟ آیا تعابیری نظير «الَّذين يَظُنّون إنّهُم مُلاقُوا رَبِّهِم» یا «فَمَن کانَ یَرجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحاً» در قرآن کریم مؤید این نظر نیست که ایمان با شک، هم‌آغوش است؟ پاسخ نویسنده به این پرسش در دو بخش صورت می‌گیرد: الف) تبیین دیدگاه‌های آقایان سروش، شبستری و ملکیان درباره نسبت ایمان و شکاکیت. ب) تحلیل و بررسی اصل مسئله شکاکیت و بیگانگی ایمان با آن. 9. آیا ایمان دینی با جزم محوری سازگار است؟ نسبت ایمان با نقد چیست؟ آیا می‌توان گفت که عنصر نقد در خود ایمان وجود دارد؟ ۱۰. فيدئیزم چیست؟ ارتباط آن با ایمان کدام است؟ ۱۱. به اعتقاد کیر لگار و کیوپیت، حقیقت ایمان امر واقعی عینی نیست و ایمان امر ناواقع‌گروانه است. آیا این تلقي درست است؟ ۱۲. چگونه می‌توان حقانیت دین و مدعیات دینی را در همین دنیا اثبات کرد ایا دیدگاه تحقیق‌پذیری و فرجام‌شناختی درست است؟ ۱۳. آیا دین آزمون‌پذیر است؟ آیا ایمان آزمون‌پذیری دنیوی دارد؟ 14. نسبت ایمان با عمل چیست؟ آیا می‌توان رفتارهای دینی را به دو قسم رفتارهای اخلاقی و مناسکی تقسیم کرد؟ ۱۵. آیا ایمان به منزله یک پدیده می‌تواند مورد مطالعه برخی رشته‌های علوم انسانی همچون روان‌شناسی قرار گیرد؟ 16. آیا امروزه می‌توان از تعبد مدلل سخن گفت؟ چرا؟ ۱۷. اگر حصول ایمان براساس پاره‌ای از پیش‌فرض‌های متافیزیکی، انسان‌شناختی و جهان‌شناختی میسر و ممکن بوده است، اکنون با پیدایش علوم جدید و ظهور مکاتب فلسفی جدید و در نتیجه تغییر این پیش‌فرض‌ها و ایمان چه سرنوشتی خواهد داشت؟ ۱۸. آیا مؤمن‌بودن مستلزم استعداد روانی ویژه‌ای است؟ و آیا داشتن پاره‌ای خلق‌های مثبت، نظیر سادگی، استعداد بیشتری برای ایمان آوردن به انسان می‌دهد؟ ۱۹. آیا ایمان با علم متضاد است؟ ۲۰. احیای دین چگونه رخ می‌دهد؟ تمام پرسش‌های فوق در واقع اندیشه‌های نوینی است که برخی متفکران (غربی و وطنی) در باب ایمان اظهار داشته اند. عمده مسئله‌ای که در پاسخ به این پرسش‌ها مورد توجه نویسنده می‌باشد این است که ایمان صرف تجربه و جدا از معرفت است.

توکل از مفاهیم ارزشمند و زیبای قرآنی است که دسترسی به حقیقت آن در کشف ماهیت ایمان موثر است و بر اساس آن معنای روزی بدون حساب و مسبب الاسباب بودن خداوند روشن می‌شود. از دیرزمان تا کنون در بحث توکل ذهن آدمی با مسائلی چند مواجه است. ازاین‌رو هرگاه سخن از آفرینش انسان و به‌دست‌گیری زمام امور انسان از سوی خداوند می‌شود، بی‌درنگ پرسش از نیازمندی یا بی‌نیازی خدا به انسان، ذهن کنجکاو آدمی را پر می‌کند و به دنبال آن مسائلی چون: رابطه توکل با تنبلی، ارتباط توکل با فقرآوری، چگونگی جمع میان توکل و توسل به اسباب ظاهری و آثار بیرونی و درونی توکل، در انسان مطرح می‌شود. مقاله حاضر با نگاهی عمیق و کاربردی به آیات قرآنی و متون دینی، مسئله محوری مزبور و ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده است.

در این مقاله سعی شده به مراتب سلوک عرفان اسلامی با تأکید ویژه بر اسماء الهی نگاه شود. به این معنا که با توجه به اسماء به شناسایی و تبیین مراتبی چند از سلوک پرداخته می‌شود. برای این کار ابتدا مراتب مرادف و همسویی را که عرفا در طول قرون ذکر کرده‌اند در کنار هم نهاده و سپس به اسماء مشترکی رسیدیم که گاه آشکارا و گاه به طور ضمنی بیان شده بودند. به عبارت روشن‌تر، با تکیه بر باور تأثیر و تأثر اسماء بر هم و به ویژه نقش اسماء و صفات سبعه در مراتب تجلی در پی آنیم که مراتب تعلق و تحقق و تخلّق به اسماء الهی یا همان مرتبه‌های سلوکی توصیف کنیم؛ چرا که به باور عرفا اسماء الهی کلیدهای سلوک عرفانی هستند که می‌توان با تخلّق به آنها قفل بسته دروازه‌های وادی سلوک پارسایانه را یک به یک گشود.

چکیده تقسیم علم به تصور و تصدیق دومین تقسیم بندی علم حصولی است که در کنار اصطلاح سوم یعنی «حکم» مورد توجه متفکران بوده و بخش مهمی از مباحث علم حصولی را به خود اختصاص داده است. بهترین تعریف تصور، تعریف ابن سیناست که تنها صدر المتالهین به آن عطف توجه کرده است. دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی مکمل نظریه ابن سیناست

وصف‌ناپذیری، از ویژگی‌های‌ بارز حالات‌ عرفانی‌ است‌ که‌ عارفان‌ بر آن‌ تأکید دارند. از این‌ رهگذر، مسألة‌ زبان‌ عرفان‌ مطرح‌ می‌شود که‌ در این‌ زمینه، دیدگاه‌هایی‌ از قبیل‌ نظریة‌ احساسات، نظریة‌ کوری‌ معنوی، نظریه‌ صعوبت‌ بیان، نظریة‌ وصف‌ سلبی‌ و نظریة‌ نقص‌ منطق‌ زبان‌ عرفی‌ وجود دارد. در این‌ مقاله، تمام‌ دیدگاه‌ها بررسی، و نظریه‌ای‌ جدید هم‌ دربارة‌ زبان‌ عرفان‌ مطرح‌ شده‌ است. عوامل‌ زبان‌ رمزی‌ در عرفان، از دیگر مباحثی‌ است‌ که‌ این‌ مقاله‌ را همراهی‌ می‌کند.

انسان دارای نیازهای بسیاری است و از آنها نیاز به آرامش و آسایش خاطر است و به خاطر پیچیدگی روان برای برآورده کردن آن همواره نیاز به الگو و راهنمایی است ، مکتب‌های فکری هم هر کدام به نوعی در صدد ارائه‌ي راه حلی برای رسیدن به آرامش روانی بشر بوده‌اند لکن از آن‌جا که انسان دارای روح و روان پیچیده ای است و نیازهای گوناگونی در او نهفته است، تنها مکتبی می‌تواند راه درست را ارا ئه دهد که به روح و جسم انسان آگاهی کامل داشته باشد و به لحاظ آن‌که خداوند خالق و رب بشر و تمام عالم می‌باشد، مکاتب توحیدی در این مسیر موفق‌تر می‌باشند و از میان آن‌ها کامل‌ترین دین توحیدی ،یعنی اسلام، مناسب‌ترین الگو را در قرآن کریم که کامل‌ترین راهنما در مسائل روانی است ،ارائه می‌دهد و ذکر و یاد خداوند متعال را تنها منبع در آرامش معرفی می‌کند.این پژوهش در پی آن هست کهالگوی قرآنی آرامش را در قرآن مورد بررسی قرار دهد، از این رو مباحث این نوشتار در دو فصل تنظیم می‌شود، در فصل اول؛ دو واژه‌‌ٔ ذکر و آرامش مورد بررسی قرار می‌گیرد و به‌دست می‌آید که ذکر در اصطلاح به معنای یادآوری است که به صورت‌های فکری، زبانی، قلبی و عملی نمود پیدا می‌کند و آرامش در اصطلاح قرآنی حالت روحی ویژه‌ای است که خداوند آن را با رحمت خاص خودش به اهل ایمان، عطا می‌کند، و در ادامه، عوامل ذکر و آرامش و انواع آرامش هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل دوم که مهمترین قسمت این نوشتار می‌باشد به بررسی رابطه‌ٔ ذکر با آرامش در سطح فردی، جامعه و خانواده پرداخته می‌شود و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که برای رسیدن به آرامش فردی اول باید فکر و ذهن را تصفیه کرد و به یک شناخت صحیح الهی دست یافت و به حالت ذکر فکری رسید. دوم، لازم است رفتار و گفتار هم از دستورات الهی پیروی کنند تا به مقام ذکر رفتاری رسید و سوم، با تصفیه‌ٔ قلب از آلودگی‌ها و کینه‌ها و گناهان آن را به خوش‌بینی و واقع‌بینی و رضایت از حق مزیّن کرد و به ذکر قلبی رسید. برای رسیدن به آرامش در جامعه ، ابتدا ذکر شناختی و بعد برنامه‌ای در قالب ذکر رفتاری تدوین می‌شود که افراد جامعه را به انتخاب حاکم صالح و برقراری امنیت اجتماعی و امنیت خارجی و اعتدال اقتصادی برای رسیدن به این آرامش ترغیب می‌کند و برای آرامش در خانواده هم ذکر زبانی، شناختی و ذکر رفتاری خاصی، مورد توجه قرار می‌گیرد و برای رسیدن به آن اول، برای تشکیل خانواده، دو ملاک ایمان و اخلاق، ملاک‌های اصلی برای انتخاب همسر بیان می‌گردد و دوم، ارتباطات میان فردی بین همسران، نقش‌های همسران و نیازهای همسران، تربیت دینی خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد .