آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حاشیه بر شرح مختصر عضدی یکی از کتاب‌های‌ محقق‌ اردبیلی‌ است که در اکثر کتب تراجم و کتاب‌شناسی از آن نام برده‌اند. از همه مهم‌تر اینکه ‌‌خود‌ مقدس اردبیلی چندین بار از این حاشیه در کتاب «مجمع الفائدة» نام برده‌ و ارجاع‌ به آن داده است. این کتاب، حاشیه‌ای است بر شرح مختصر عضدی. دو شرح بر «مختصر الأصول» ابن حاجب معروف است: 1. شرح سید شریف‌الدین‌ جرجانی؛‌ 2. شرح قاضی عضد ایجی و بر هر دو شرح، حواشی زیادی نوشته شده و محقق اردبیلی بر شرح قاضی ایجی حاشیه نگاشته که معروف به «شرح العضدي» است. ناگفته نماند محقق اردبیلی قصد داشته است که بر تمام کتاب «شرح مختصر الأصول»» عضدی‌ حاشیه‌ بنویسد؛ زیرا خود مقدس اردبیلی در آخر حاشیه بر مختصر‌ الأصول عضدی (قسم اجماع) بدین مطلب تصریح کرده است.

‫اين پاياننامه در ترجمه و تحقيق بخشى از كتاب «زبدة البيان فى احكام القرآن» اثر مقدس اردبيلى درباره قصاص عمد و غير عمد است و مطالب آن در سه فصل با اين عنوانها آمده است: فصل اول، قتل و انواع آن: قتل عمدى، فتل غير عمدى، قتل خطايى، اركان قتل؛ فصل دوم، قتل عمد به همراه آيات و و تحقيق پيرامون مسائل فقهى موجود در آن: موجب قصاص نفس، صور مختلف قتل عمدى، انواع وسايل كشنده، كفاره قتل عمدى در فقه و قانون مجازات اسلامى، اقسام قتل عمدى، كيفر سقط جنين يا حمل در مراحل مختلف حيات؛ فصل سوم، قتل خطايى با توجه به آيات مربوط و ترجمه و شرح پيرامون مسائل فقهى موجود در آن: عاقله و نقش آنهادر قتل، راههاى ثبوت قتل، مصاديق قانونى قتل يا جرح يا نقص عضو، ملحقات قتل عمدى، شرايط اجراى قصاص، شرايط مقتول، موارد سقوط قصاص، عناصر متشكله قتل و صدمات بدنى غير عمدى، لزوم اذن ولىّ دم براى اعمال قصاص، كيفيت استيفاى قصاص."

شخصي به نام «امير فضل الله بقي مؤيد» اشكالاتي بر كلام الهي «قل هو الله احد» وارد كرده كه مؤلف در اين مختصر پاسخ آنها را داده است. ظاهرا مراد از امير فضل الله، مير فضل الله بن محمد كيا استرآبادي است كه از شاگردان معروف محقق اردبيلي و در عقليات صاحب نظر بوده است و از او نقل شده كه هنگام وفات از اردبيلي پرسيدند كه بعد از شما به كه رجوع كنيم، محقق اردبيلي پاسخ داد كه در مسائل شرعيه از مير علام و در مسائل عقليه از مير فضل الله (رياض العلماء 4/362 و 5/117). و همين مي تواند مؤيد صحت نسبت اين رساله به مقدس اردبيلي باشد. در الذريعه دو كتاب به فضل الله استرآبادي با نامهاي «التوحيد في دفع الشبهات الثلاث عن كلمة التوحيد» (4/488) و «شرح كلمة التوحيد و دفع الشبهات عنها» (14/41) نسبت داده كه موضوع آن با آنچه محقق اردبيلي در ابتداي تهليلية آورده مطابق است و البته اين دو نام مذكور در الذريعه، دو عنوان از يك كتاب است. آغاز كتاب: بسمله، و به نستعين يقول المعتصم بحبل ربه الصمد ... . . احمد لما رايت ما كتبه السيد المدقق امير فضل الله التقي المويد بعض الشبهة علي كلمة التوحيد و « قل هو الله احمد » اردت الجواب الحري عند كل احمد ... . انجام كتاب: قال الشبهة الاولي في تركيبها فيدل علي نفي اله واحد، فتامل، تمت بعون الرب الودود. [دانشگاه تهران 16/678]

چند برگي است به نقل از خط علامه مجلسي که از حديقه الشيعة مقدس اردبيلي نقل نموده وشامل احاديثي در رد صوفيه است. توضيحات به فارسي واحاديث به زبان عربي آورده شده است.

از دیر باز سنّت ردیّه نویسی بر منحرفین در میان شاگردان مکتب اهل بیت(ع) به تأسی از آل الله(ع) رواج داشته و در این مقام کتاب‏های فراوانی تألیف شده است که برخی از آنها به صورت مستقل نوشته شده و برخی دیگر به مناسبتی در میان کتابی دیگر جای گرفته است، از جمله عالمان بیدار و بی‏بدیل که انصافا در هر علمی وارد شده است سرآمد اقران و گذشتگان شده است و به اعتراف اعاظم علمای ابرار از اسطوانه‏ های تقوی و مجسّمۀ عدالت یگانۀ عرصۀ فقاهت است، مرحوم علامۀ ربّانی احمد اردبیلی معروف به مقدس اردبیلی(ره) می‏باشد. این عالم جلیل القدر با تألیف کتاب «حدیقةالشیعه» ضربات مهلکی را بر فلسفه و تصوّف وارد ساخت و از آنجا که مبتدعه و منحرفین جوابی بر سخنان مقدس نداشتند با یکدیگر هم صدا شده و به انکار انتساب کتاب به آن عالی مقام(قدس سره) پرداختند به گمان اینکه ساحت ناپاک خود را پاک کنند؛ در این نوشتار به صورت اختصار و با استعانت از قرائن و شواهد بسیار انتساب کتاب به مرحوم مقدس اردبیلی(قدس سره) ثابت شده است.

منسوب به مقدس اردبيلي درگذشته 993 ولي آنطور كه از ديباچه كتاب بر ميآيد تاريخ نگارش آن پس از 1052 كه سال جلوس شاه عباس ثاني است مي باشد. با سربند «لمولفه» برخي از سروده ها را به كار برده است. با ستايش شاه عباس دوم (1077-1052ق) در ديباچه: شعر. اول شهي كيم جلوسه تاريخ ديمشم يكه مصرع دلخواه. ثالث قهرمان روي زمين شاه عباس ثاني جمجاه 1052 ق. در «مقدمه» و 5 «باب» و 1 «خاتمه» : 1- درباره واجب الوجود. 2- صفاته ثبوتيه 3- صفات سلبيه 4- نبوت 5- امامت. و اين يكي گسترده، در چند «فصل». «احمد منزوي ». اين رساله در برخي منابع به خود مقدس اردبيلي نسبت داده شده و اثري فارسي نيز با همين نام و موضوع موجود است كه برخي از او دانسته اند. آنچه در ترديد اين نسبت آمده تاريخ 1050 است كه در متن تركي ديده شده است. متن تركي از او نيست (الذريعه 15/281) زيرا تاليف كتاب حد اقل 59 سال بعد از وفات اردبيلي بوده است. و اصل اثر از خود اوست كه نسخه هائي با تاريخ كتابت قبل از قرن 11 و تاريخ قبل از 1050 دارد كه آن را تاييد مي كند. جز آن كه وجود تاريخ در ديباچه، احتمال افزودن هاي بعدي را تقويت مي كند. «درايتي» در اصول دين است شامل چهار باب: 1. اثبات واجب2. نبوت3. امامت4. معاد اين كتاب به عربي و فارسي ترجمه شده است. «حافظيان» آغاز كتاب: بسمله، شكر بيحد او لواجب الوجود كيم اثبات الوهيتي الشمس في كبد السما ... و بعد، يلمك كرك كيم مراد بو جمله عالمدنك و مقصد خلق نبي ... انجام كتاب: يا عالم افلاكده و اكو عالم. تمت الكتاب بعون الله تعالي الملك الوهاب و حسن توفيقه. [مدرسه فيضيه ص 4؛ ذريعه 15/281؛ دائرة المعارف 2/17] شرح و حواشي: ترجمة العقائد = اثبات الامامة مسأله دان، اسماعيل بن حسين (-11) عقايد الاسلام (ترجمه) تبريزي، محمد بن تقي (-14)