آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بسم الله الرحمن الرحیم در چهار سال قبل شاید کمی بیشتر این بنده دعوت شدم به مجلسی که تشکیل آن مجلس براي مذاکرات مذهبی و بیان اختلافات دینی بود: این محضر مرکب بود از عدهاي بهائی و چند نفر مسلمان. مبلغ بهائی در این محضر موسوم بود به علیمالسلام. در حدود بیست جلسه متوالیا بین بنده و این مبلغ بهائی مذاکراتی شد ولی براي هیچ یک از طرفین نتیجه حاصل نشد. ازآن تاریخ اغلب مایل بودم که این رشته بحث ناتمام را روزي تمام کنم. تا در سنهي هزار و سیصد و پنجاه و دو که مشغول نگارش این یادداشتها هستم حسن تصاف مرا با یک نفر از محترمین این فرقه که سابقا هم خدمتشان ارادت داشتم در مجلسی جمع نمود. این مجلس بر سبیل پیش آمد مذاکرات سبب شد که در نقطهي دیگري نیز جلساتی تشکیل گردد. افرادي که اغلب در این جلسات حضور داشتند مرکب از چهار نفر بود. از وقتی که به من اعلام شد که به چنین مجلسی ورود خواهم نمود تمام سعی و کوشش بنده این بود که خود را طوري مهیا نمایم که در آن مجلس از هر گونه اغراض شخصی خالی بوده و فقط براي کشف حقیقت ورود نمایم خالق بشر را شاهد میگیرم که موقع ورود در این مجلس که نمیدانم [ صفحه 4] مذاکرات به نفع کدامیک از طرفین و در چند جلسه خاتمه پیدا نموده و بالاخره به کجا خواهد کشید ابدا مقصودي ندارم. امید است که هر کس در این اوراق نظر فرماید خالی از تعصب بوده و از مکالمه بین دو نفر که قطعا یک طرفش بیغرض است استفاده نماید. (من نمیدانم شاید طرف من هم بیغرض بوده و براي خدا حرف میزده است) تذکر دیگر آنکه من پس از نوشتن این اوراق با همین عباراتی که خوانندهي محترم مطالعه میکند در حضور مناظر بهائی خود قسمتی از این یادداشتها را قرائت نموده که مضمون بیانات ایشان و عرایض اینجانب بیکم و زیاد در این اوراق جمعآوري شده باشد نه آنکه از روي مطالعه و نظریات شخصی از قول ایشان یا خودم در موقع تحریر چیزي زیاد نموده و یا کم کرده باشم فقط آیات و اقوال علما که در موقع مذاکره بطور اشاره ذکر کرده بودم بعدا در موقع کتابت از روي کتب مستنده تا حدي مشروحتر نگارش یافت.

فیلسوفان در تفسیر نحوه پیدایش عالم از دیرباز به این باور رسیده‌اند که از یک امر واحد و بسیط به معنای واقعی، جز یک چیز پدید نمی‌آید، زیرا صدور کثرت از یک مصدر بسیط، مستلزم تعدد جهات و نشانه ترکیب در ذات خواهد بود که با وحدانیت خالق جهان منافات دارد. این یکی از مهم‌ترین دلایل فلاسفه بر اثبات قاعده الواحد است. در واقع قاعده «الواحد لا یصدر عنهُ الّا الواحد» یکی از مهمترین قواعد فلسفی می‌باشد. از ابتدای طرح این نظریه در جهان اسلام، این قاعده مورد پذیرش فلاسفه و مورد انکار بسیاری از متکلمان قرار گرفته است. فیلسوفانی همچون فارابی و ابن سینا به طرح و اثبات این نظریه در عالم اسلام پرداخته‌اند. یکی از فیلسوفانی که در صدد اثبات قاعده برآمد، میرزا مهدی آشتیانی است. ایشان علاوه بر ادله عقلی، ادله نقلی فراوانی نیز بر این قاعده مطرح می‌کنند و با نگرشی عرفانی، نور محمدی (ص) را صادر اول می‌داند و از این طریق قاعده امکان اشرف را به اثبات می‌رساند. در این پایان نامه سعی بر این است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، تبیینی درست از قاعده الواحد، و ارزیابی دیدگاه برخی از حکما و عارفان اسلامی و به طور خاص حکیم معاصر، میرزا مهدی مدرّس آشتیانی (ره)، که مبنی بر دلالت شماری از آیات است، ارائه شود. در این خصوص به این نتیجه رسیدیم که قاعده الواحد در علوم عقلی جایگاه ویژه‌ای دارد و تحلیل و بررسی بسیاری از مسائل عقلی و کلامی بر آن استوار است. بهترین دقت فلسفی در مورد این قاعده را میرزا مهدی آشتیانی در کتاب اساس التوحید داشته است. ایشان در توضیح این قاعده معتقد است که مراد از واحد در طرف علت،واحد به وحدت حقیقه و مراد از واحد در طرف معلول، واحد به وحدت غیر حقه است. مراد از صدور در قاعده، اخراج معلول از حد نیستی مطلق و عدم ذاتی، به سر حد وجود است. کوتاه سخن این که از علت واحد حقیقی از آن جهت که واحد است تنها یک معلول واحد صادر می‌شود و نه بیشتر.