چکیده :
وجود ادیان گوناگون واقعیتی انکارناپذیر است؛ اما نوع مواجهه با آن مهم است.
این پژوهش در صدد است با روش توصیفی-تحلیلی، نگاه ابنعربی به مسئله تنوع ادیان را از دریچه اسمای الهی بررسی نماید.
با توجه به اینکه عالم تجلیگاه اسما و بازتاب صفات الهی است و هر انسانی نیز مظهر اسمی از اسماست و برخی اسما بر برخی دیگر تفاضل دارند، از طرفی ادیان الهی پیامبرانی داشتند که هر کدام مظهر اسمی از اسماءاللهاند؛ مثلاً حضرت نوح مظهر تنزیه و سبوحیت الهی، حضرت ابراهیم مظهر خلت الهی، حضرت موسی مظهر هیبت و قهر خداست، حضرت مسیح مظهر مهر و رحمت خداست و حضرت ختمی مرتبت مظهر اسم اعظم الله که جامع همه اسما و صفات الهی و آیینه تمام‌نمای حق است، از این رو دین خاتم نیز جامعترین و کاملترین ادیان است و ادیان دیگر از کمال و جامعیت برخوردار نیستند و گرویدن به ادیان دیگر با وجود دین کامل و جامع معقول نیست.
با پژوهش‌های انجام‌شده، دیدگاه عارفان به‌ویژه ابنعربی در میان نگرش‌های موجود درباره تنوع ادیان، کثرت‌گرایی را برنمیتابد، نگارنده این موضوع را با توجه به آثار عرفانی عارفان به‌ویژه فتوحات مکیه و فصوص الحکم محی‌الدین عربی بزرگ‌ترین بنیان‌گذار و مؤسس عرفان نظری، پی گرفته و شواهدی را یادآور شده است.
the existence of various religions is an undeniable fact, but the type of exposure is important.
this paper aims to analyze ibn arabi’s view of the diversity of religions through the lens of divine names through the descriptive-analytical method.
considering that the universe is the manifestation of divine names and the reflection of divine attributes, and every human being is the manifestation of a name of the names, and some names are different from others, on the other hand, divine religions had prophets, each of whom is the manifestation of a name of allah’s names; for example, prophet noah is the embodiment of god's purifying and glory, prophet abraham is the embodiment of god's befriending, prophet moses is the embodiment of god's awe and wrath, prophet jesus is the embodiment of god's mercy and kindness, and seal of the prophet is the embodiment of the allah’s greatest name, which includes all the allah’s names and attributes, and the mirror is the full view of the truth.
therefore, the seal religion is also the most comprehensive and complete, and other religions do not have perfection and comprehensiveness, and it is not reasonable to convert to other religions despite the existence of a complete and comprehensive religion.
with the conducted research, the viewpoint of mystics, especially ibn arabi, does not reflect pluralism among the existing attitudes about the diversity of religions.
the author has followed this issue about the mystical works of mystics, especially al-futūḥāt al-makkiyya and fusus al-hikam of ibn arab, the greatest founder of theoretical mysticism, and mentioned some evidence.