مطاعنُ الجاحظِ في معاويةَ بن أبي سفيانَ في رسالةِ النّابتةِ "دراسةٌ وتحقّقٌ في قضيةِ مقتلِ حُجرِ بنِ عَديِّ" | کتابخانه مجازی الفبا

سالم خليل الأقطش

عربی

متن

ر:پایگاه موقت

آدرس دیگر: https://repository.aabu.edu.jo/jspui/handle/123456789/2076
منبع: المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية (جامعة آل البیت، الاردن)؛ المجلد 17، عدد 1 لسنة 2021
الكلمات الدالة: الجاحظ، رسالة النابتة، معاوية بن أبي سفيان، حُجر بن عدي
این مقاله در دفاع از معاویه و محق انگاشتن او در قتل حجر و رد بر جاحظ و رساله نابته او نگارش یافته است.

كتاب النابتة: از اين رساله گاهى به اسم «رسالة فى بنى امية» نيز نام برده شده است. اين كتاب را جاحظ در رد گروهى از مسلمانان كه در زمان جاحظ پديد آمده و به نام نابته مشهور شده بودند، نوشته است. نابته قائل‌اند كه سبّ معاويه و لعن او جائز نيست و اين اساسى ‌ترين نظريۀ آنها بوده، ولى علاوه بر آن قائل به تشبيه، قدم قرآن، جبر و... مى‌باشند. در واقع گروه نابته پيروان اهل حديث به خصوص احمد حنبل مى‌باشند كه همين آراء با تغييرهاى جزيى در بين بعضى از اهل سنت وجود دارد. مؤلف در اين رساله علاوه بر نقد آراء نابته، گزارشى نيز از تاريخ صدر اسلام تا عصر اموى ارائه مى‌كند. او عصر پيامبر(ص) و ابوبكر و عمر و 6 سال اول عثمان را عهد وحدت و الفت مسلمانان دانسته و قائل شده كه در اين زمان بدعت و فسادى حاصل نشده است؛ اما بعد از اين 6 سال، زمان خلافت عثمان زمان فتنه و فساد و اختلاف بين مسلمانان مى‌باشد، لذا بعضى از مسلمانان او را به سوء مديريت و بعضى به اختلاس از اموال بيت المال و كوتاهى در حفظ آن و تقسيم ناعادلانه آن متهم كرده و به منزل او هجوم آورده و او را كشتند. البته جاحظ كشتن خليفه را محكوم مى‌كند، چون خون فاسق در نزد او همچون خون مؤمن محترم است و لكن قائل است، او به خاطر ارتكاب بعضى اشتباهات و گناهان فاسق مى‌باشد. جاحظ بعضى از فتن و بلايائى كه عالم اسلام را بعد از عثمان فرا گرفت، از آثار و نتايج رفتار عثمان مى‌داند. مصائبى همچون جنگ جمل و جنگ صفين و جنگ نهروان و كشته شدن امیرالمؤمنین(ع) به دست ابن ملجم. وى موارد متعددى از فسادهاى معاويه را برمى‌شمارد كه اين همه فساد در نظر او مستلزم جواز سب او است. همچنين در مورد يزيد بن معاويه و فسادهاى او در اسلام سخن گفته و در آخر نتيجه مى‌گيرد كه «إن‌هذه الاعمال تدل على القسوة و الحقد و النصب و النفاق و اليقين المدخول و الايمان المخروج و عدم الاخلاص للنبى» او پس از آن به بقيه فسادهاى خاندان اميه اشاره مى‌كند. این رساله هم به صورت مستقل و هم در مجموعه رسائل جاحظ منتشر گردیده است.

مقاله

Mods Doblin core Marc xml MarcIran xml