چکیده :
از پرسشهای بنیادی در باب اخلاق، چرایی پیروی از الزامات اخلاقی است.
در پاسخ به این پرسش، سه نظریه هنجاری ـ با تقریرهای گوناگون ـ شکل گرفته است: «فضیلت‌گرا»، «وظیفه‌محور» و «نتیجه‌گرا».
نتیجه‌گرایان هدف اخلاقی زیستن را دستیابی به منفعت می‌دانند.
آنان در پاسخ به این پرسش که چه کسی باید از نتیجه فعل اخلاقی برخوردار شود، دو رویکرد متفاوت را ارائه می‌دهند: خودگرا (منفعت فردی) و دیگرگرا (تأمینِ منافعِ دیگران).
با مطالعه آیات قرآن درمی‌یابیم که دیدگاه قرآن با خودگرایی اخلاقی سازگار و با مبانیِ انسان‌شناختی، غایت‌شناختی و اسلوب‌های تربیتِ اخلاقی قرآن و نیز با داده‌های روان‌شناسی همساز است؛ البته بخش بزرگی از الزام‌های اخلاقی قرآن مانند انفاق، ایثار، اصلاحِ میان مؤمنان، شفقت، بخشش، صله رحم، حق‌الناس و ...
در ساحت جامعه تبلور پیدا می‌کند که در نگاهی سطحی، نظریه دیگرگرایی را به ذهن خطور می‌دهد، ولی با تأمل و ژرفنگری به مجموعه آیات قرآن، آشکار می‌شود که مهم‌ترین نقطه اتکای آموزه‌های اخلاقی قرآن، بهره‌گیری از خودگراییِ انسان در جهت دیگرگرایی، جامعه‌نگری و نوع‌دوستی است و با تکیه بر این اصل طبیعی، بیشترین نیروی پیشران را در وجود مخاطبانش به سمت دیگرگرایی و نوع‌دوستی برانگیخته است.
from among the basic questions concerning morality is the reason why one should abide by moral obligations.
in response to this question, three normative theories – in various versions – have been set forth: “excellence-oriented”, “duty-centered”, and “result-oriented”.
the result-oriented consider the moral objective of living as achievement of benefit.
in response to the question as to who should enjoy the result of a moral act, they present two different approaches: self-orientation (personal benefits) and other-orientation (providing benefits for others).
by studying the qur’an, we find out that the qur’an’s viewpoint is compatible with moral self-orientation and consistent with humanistic and teleological principles, the qur’an’s moral training styles, and psychological data.
of course, a great part of the qur’an’s moral obligations, such as alms-giving, self-denial, reconciliation among believers, compassion, forgiveness, keeping ties of kinship, rights of humankind, etc.
would manifest in society, which, at a surface glance, brings to mind the other-orientation theory, but with deliberation and in-depth consideration of the qur’an’s verses collectively, it would become obvious that the most important pivotal point of the qur’an’s moral doctrines is utilizing one’s self-orientation toward other-orientation, sociability, and altruism and by relying on this principle, they would instigate the most driving forces in their addressees toward other-orientation and altruism.
نویسنده :
سید علی اکبر حسینی رامندی
منبع اصلی :
http://jqr.isca.ac.ir/article_68900.html
پایگاه :
پایگاه مجلات 5
(پژوهش های قرآنی- سال 1399- دوره 25- شماره 94- از صفحه 67 تا 86)
یادداشت :
کلیدواژه‌ها
نظریه‌های هنجاری/ وظیفه‌گروی/ فضیلت‌محور/ نتیجه‌گروی/ خودگروی/ خودگروی قرآنی
کلیدواژه‌ها [English]
normative theories duty-centeredness excellence-oriented result-orientedness self-orientation Qur’anic self-orientation