چکیده :
چکیده « تفسیر به رأی » موضوعی است که اولیاء دین ــ بنا بر آنچه از روایات متعدد بر می آید ــ نسبت به آن هشدار داده ، به کسی که این شیوه را در تفسیر قرآن به کار بندد، وعده عذاب الهی داده اند.
اگر چه نفس این موضوع بین همه مسلمانان مورد قبول است اما در تبیین آن اختلاف نظر شگفت آوری رخ نموده است، تا آنجا که هر صاحب نظری با بیان گوشه ای از ابعاد آن ،دیگران را به ارتکاب تفسیر به رأی متهم کرده است.
از این رو، ارائه تعریفی جامع که ضمن روشن ساختن ضعف و قوت هر یک از دیدگاه های اشاره شده ، بتواند راه را برای برداشتهای متناسب با نیازهای حال بشر همچنان باز نگه دارد ، ضروری است.
برای این منظور ، ابتدا به مفهوم لغوی و اصطلاحی تفسیر و رأی و واژه های نزدیک به آن دو، پرداخته ، نشان داده شد که این واژه ها از جهت لغت ، بعضاً جای یکدیگر به کار می روند و از جهت اصطلاح ــ با در نظر گرفتن اختلاف آراء در تعریف های ارائه شده ــ حتی ممکن است مصداق واحدی داشته باشند.
و همین نگارنده را به این نتیجه رسانید که اخبار ذم تفسیر به رأی، به تفسیر رسمی محدود نمی شود و همه فرآیند های انتقال از ظاهر لفظ به معنا را شامل می شود.
پس از بحثهای مقدماتی و قبول اینکه باید در معنای تفسیر توسعه داد، در فصل سوم تعریف و ملاکهای صحت سه فرآیند تفسیر ، تأویل و ترجمه به تفصیل بیان شد.
از آنجا که یکی از شبهات رایج در اتهام مفسر به تفسیر به رأی ، وجود پیش دانسته ها و میزان تأثیر آن در برداشت مفسر از قرآن است ، در فصل چهارم این عنوان به بحث گذاشته شد.
و در نهایت، در فصل پنجم با دست یابی به یک تعریف جامع از تفسیر به رأی، با نگاهی به دیدگاه قرآن ، روایات معصومان علیهم السلام و آراء اندیشمندان مسلمان در باره تفسیر به رأی، به تحلیل هر کدام از آن فرآیندهای مفهومی پرداخته شده است و نشان داده شد که تفسیر به رأی در دامنه ای بسیار وسیع تر از آنچه مفسران و دانشمندان اسلامی پنداشته اند، احتمال بروز دارد اما همچنان راه برای تفسیرهای جدید و برداشت های نو با رعایت ضابطه صحیح وجود دارد.
کلید واژه ها: تفسیر، تأویل، ترجمه، رأی، تفسیر به رأی.
abstract subjective interpretation is a theme that, based on the numerous traditions, has received a lot of attention from the religious authorities who warned the ones using this exegetical approach of being punished by divine retribution.
although the very theme is unanimous among all muslims, its elaboration has been faced with incredible differences of opinions, so that every expert in the field, taking a special aspect of it, has accused the others of pursuing subjective interpretation of quran.
thus, it is essential to come up with a comprehensive definition for this theme so that the assets and liabilities of each viewpoint are clarified, and proper paths for the interpretation of quran, in accordance with the needs of societies, are opened before the exegetes.
for this purpose, in this thesis, at first, the literal and technical concepts of the two terms; interpretation and subjective and other words in relation with them are explained.
here i conclude that, these words are literally correlated and interchangeable and technically) considering all the views regarding their definitions) can be referred to one single concept.
this would lead me to this conclusion that the traditions condemning subjective interpretation is not confined to formal interpretation and would include all the processes in which the meaning is extracted from the words of the scripture.
since one of the most common causes to accuse an exegete of subjective interpretation is his prior knowledge and its influence on the interpretation of quran, i will cover this issue in the fourth chapter.
and finally, in the fifth chapter, reaching a comprehensive definition for subjective interpretation, i will try to analyze each of the concepts concerning this issue by taking into account the view of quran, the sayings of the infallibles and opinions expressed by muslim scholars, and will demonstrate that the scope of subjective interpretation is much wider than what exegetes and other muslim scholars have always thought.
however, the new approaches toward the interpretation of quran and extracting new concepts from the scripture, under the proper principles, are still possible.
keywords: exegesis, allegorical interpretation, translation, subjectivism, subjective interpretation