دانشنامه شاهی | کتابخانه مجازی الفبا

محمدامین استرآبادی؛ تصحیح: مهدی حاجیان و علی‌اکبر زال‌پور

متن

ر:پایگاه موقت

235صفحه

محمدامین بن محمد شریف (درگذشت ۱۰۳۶ق)، معروف به اَمین اِستَرآبادی از علمای امامی و بنیان‌گذار گرایش اخباری گری است. وی سعی داشت که در محافل امامیه، اجتهاد اصولیان را به عنوان یک خطر مطرح سازد تا با رجوع به روایات، مذهب گذشتگان را احیا کند. در سراسر کتاب الفوائد المدنیة، برخورد انتقادی استرآبادی با روش اجتهادی محقق کرکی و گاه به طور کلی اصولیان دیده می‌شود. او مخاطب اصلی قرآن را معصومین(ع) دانسته و استنباط احکام نظری از آیات قرآنی که چند احتمال دارند را مختص ایشان می‌دانست. از منظر او همه احادیث کتب اربعه صحیح هستند. طریقه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، در سنت فقهی – کلامی امامیان بی‌سابقه نبود و او خود نیز سعی داشت تا خویش را دنباله رو شیوه کلینی و صدوقین (ابن بابویه و شیخ صدوق) از قدمای اصحاب حدیث امامیه قلمداد نماید. این ادعا از سوی مخالفان او پذیرفته نشده است. بی‌تردید پیش از امین اِستَرآبادی فکر اخباریگری وجود داشت، اما این طریقه به گونه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، ویژه خود اوست. امین اِستَرآبادی سعی داشت که در محافل امامیه، اجتهاد اصولیان را به عنوان یک خطر مطرح ساخته و با رجوع به اخبار، مذهب سلف را احیا کند. درباره زمینه‌های ظهور افکار امین استرابادی، این نکته مسلم است که فضای فکر دینی عصر صفوی و نقش عالمانی همچون محقق کرکی و روش اجتهادی ایشان در این باره مؤثر بوده است. به هر حال، در سراسر کتاب الفوائد، برخورد انتقادی امین اِستَرآبادی با روش اجتهادی محقق کرکی و‌ گاه به طور کلی اصولیان دیده می‌شود. اصول فکری: منابع شریعت:در باب منابع شریعت، امین استرابادی بر این اعتقاد است که همه احکام شرعی در کتاب و سنت بیان شده است. او با تکیه بر اینکه قرآن نخستین اصل تشریع است و نیز بر پایه حدیثی از امام صادق(ع)، بر این نکته اصرار می‌ورزید: هر امری که دو تن در آن اختلاف کنند، حتماً برای آن اصلی در کتاب خدا وجود دارد، ولی عقول مردمان بدان راه نمی‌برد. او تأویل قرآن را براساس افکار و آراء شخصی باطل می‌شمارد و آن را تنها مخصوص اهل بیت(ع) می‌داند که معصوم از خطا هستند و بدین ترتیب، بر آن است که استنباط احکام نظری از آیات قرآنی که وجوه متعددی درباره آن محتمل است، جز برای معصومان اهل بیت(ع) که مخاطبان واقعی قرآن هستند، امکان پذیر نیست. سنت نبوی:امین اِستَرآبادی درباره سنت نبوی نیز معتقد است که استنباط احکام نظری از آن، بدون تفحص از احوال سنت و ناسخ و منسوخ آن جایز نیست و این تفحص، تنها به واسطه رجوع به اهل بیت(ع) ممکن خواهد بود. در واقع امین استرابادی نظریه خویش درباره شریعت را بر دو پایه استوار کرده است: یکی کمال شریعت در کتاب و سنت و دیگر اعتقاد به اینکه کلید معرفت شریعت، رجوع به علم امام معصوم است که وارث پیامبر اکرم(ص) به شمار می‌رود. حدیث: اِستَرآبادی به صحت جمیع احادیث کتب اربعه و اصولاً صحت غالب احادیث امامی قائل است و معتقد است که منابع کتب اربعه، اصولی است که اصحاب ائمه(ع) آن را مدون ساخته، به مضامین آن عمل می‌کردند. امین استرابادی همچنین تقسیم چهارگانه حدیث به صحیح، حسن، موثق و ضعیف را -که متأخران بدان دست یازیده‌اند- باطل دانسته و با تکیه بر اینکه این روش نزد متقدمان امامیه معمول نبوده، آن را به شدت رد کرده است. امین اِستَرآبادی بر این باور است که تحصیل حکم شرعی بر اساس کسب و نظر مقبول نیست، زیرا این مباحث موجب اختلافات اصولی و فقهی می‌شود و فائده بعثت انبیا و انزال کتب، نقض می‌گردد. او همچنین در رویکردی به علم کلام، اعتماد بر این دانش را که مبتنی بر منطق و حجج عقلی است، نیز نادرست می‌انگارد. تنها اثر انتشار یافته امین استرابادی، الفوائد المدنیه فی الرد علی من قال بالاجتهاد و التقلید فی نفس الاحکام الالهیه است که در خصوص معرفی مبانی فکری او در رد شیوه فقهی اصولیان است. از میان آثار خطی، مهم‌ترین نوشته‌های او عبارتند از: شرح الاستبصار، یا الفوائد المکیه، که شرحی است ناتمام بر استبصار شیخ طوسی و مقدمه آن مباحثی در علم حدیث و درایه را در بردارد. او حواشی و تعلیقاتی نیز بر الاستبصار داشته است. شرح تهذیب الاحکام، شرحی ناتمام بر تهذیب شیخ طوسی حواشی وی بر تهذیب و استبصار را مؤلفی در ۱۱۳۳ق در مجموعه‌ای با عنوان جامع الحواشی گرد آورده است. حاشیه بر کافی کلینی، که فاضل قزوینی آن را جمع آوری کرده است. دانشنامه شاهی، رساله‌ای است به فارسی که در آن از مباحث کلامی و غیر آن سخن رفته و آن را به نام سلطان محمد قطب شاه دکنی نوشته بوده است. امین استرابادی این کتاب را در مکه و پس از تحریر اول یا دوم الفوائد المدنیه به نگارش آورده است. کلبرگ برپایه اهدای کتاب، احتمال داده است که شاید استرابادی چند سالی را در هند گذرانیده باشد. از دیگر آثار خطی برجای مانده باید به آثار ذیل اشاره کرد: حاشیه بر انموذج العلوم دوانی, المسائل الثلاث الکلامیه, رساله‌ای در بداء, حاشیه بر معارج الاصول محقق حلی.

کتابشناسی(نمایه کتاب)

Mods Doblin core Marc xml MarcIran xml