تغيير عادت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اگه کسی به چيزی يا حالتي که براي او مضر است عادت کرده باشد چه کار بکند که اون عادت را ترک کند؟

دانشجوي گرامي؛ تصميمات هنگامي با شکست روبرو مي شوند که آمادگي و اقدام مناسب صورت نگرفته باشد.
چنانچه با درک درستي از چگونگي آمادگي، اقدام و حفظ يک رفتار تازه به سوي هدف نزديک شويد احتمال موفّقيت تان بسيار است.
همانطور که شما نيز مي دانيد يکي از بزرگ ترين مشکل ها، تغيير عادت ها است؛ زيرا هر فردي اساساً يک مقاومت ذاتي و طبيعي در برابر تغييرات دارد. در واقع بيشتر مردم براي آن که رفتارهايشان را تغيير ندهند ديگران را به خاطر موارد نامطلوبي که برايشان چه در زندگي کاري و چه در زندگي شخصي پيش مي آيند، مقصر مي دانند، در حالي که شما برخلاف چنين افرادي مسئوليت ها را از خود نفي نکرده و با اين روحيه خود اولين گام را در تغيير برداشته ايد. براي اصلاح عادات بد اخلاقي بايد در دو بعد نظري و عملي تلاش كرد.
بعد نظري: بايد در آن آثار سو اخلاق بد و نتايج نامطلوب و زيانبار فردي و اجتماعي و دنيوي و اخروي انديشه كرد و به اصطلاح بايد عاقبت انديشي نمود. مرد آخر بين مبارك بنده اي است. مهمترين عامل ايجاد انگيزه تغيير در انسان مومن, مانعيتي است که عادت هاي بد او در نزديک شدن او به خداوند دارد. اگر انسان احساس کند که عادتي او را از محبوبش دور مي کند, عشق به محبوب عالم بزرگترين نيرو و انگيزه را در او براي تغيير اين عادت به عادتي که مورد رضايت خداوند است و به او در مسير قرب به خدا کمک مي کند, فراهم مي آورد.
اگر انسان به ارزش هاي وجودي خود پي ببرد و متوجه گوهرهاي ارزنده درون خود گردد و بفهمد تا چه مرحله اي مي تواند پيش رود و درك كند جايگاه او از فرشتگان مقرب الاهي نيز مي تواند فراتر باشد، آن گاه خود را رايگان نمي فروشد و كشور وجودش را تسليم سپاه صفات بد و اخلاق ناپسند نخواهد كرد.
اگر فردي درك كند، عادات و اخلاق بد، اراده او را ضعيف و روح ملكوتي او را آلوده مي سازد و سعادت جاويد و ابدي را از او سلب مي كند و با اين اخلاق و اعمال در واقع وجود خود و شخصيت حقيقي خود را مي سازد و سپس با همين اخلاق بد محشور مي گردد و بداند كه اين اخلاق و رفتار هرگز از او جدا نمي شود و همنشين دايمي او است، مسلما در اخلاق و اعمالش تجديد نظر مي كند و به فكر اصلاح مي افتد پس مرحله اول شناخت درست و واقعي آثار اخلاق و اعمال بد است. فهم اين آثار به منزله نيمي از درمان و اصلاح آنها است.
بعد عملي: در اين زمينه بايد دانست: چون اخلاق بد به تدريج و به طور نامحسوس كشور ارزنده وجود انسان را اشغال كرده اند، نمي توان اين مهمانان نامبارك و بد قدم را يك دفعه و ناگهاني از خانه بيرون كرد. بلكه بايد به تدريج و با مدارا و دقت به اين كار اقدام كرد.
مراقبت از اعمال و اخلاق به طور پيوسته و محاسبه نفس و حساب كشيدن از فرد، در كم رنگ شدن و ريشه كني صفات و اخلاق بد نقش اساسي دارند.
هر اقدامي در اين راه ، گامي به سوي پيروزي و رسيدن به هدف است.
به طور مثال در مورد صفت زشت تكبر: اگر انسان آثار سو تكبر را مورد مطالعه قرار دهد كه از جمله آلودگي به كفر و شرك و محروم شدن از علم و دانش و زمينه فراهم شدن براي بسياري از گناهان ديگر و تنفر مردم و دور شدن آنها از فرد متكبر است ، قدري به خود مي آيد و در فكر درمان آن مي شود. سپس در مقام عمل با تواضع در عمل (هر چند در ابتدا به صورت مصنوعي و غير واقعي باشد) و سلام كردن به ديگران و نشست و برخاست با فقرا و ضعيفان و امتياز قايل نشدن براي خود، كم كم تواضع را عادت خود و سپس آن را در وجودش ريشه دار و به صورت ملكه در مي آورد و ساير عادات و اخلاق بد نيز به همين ترتيب ولي به تدريج و بامدارا قابل درمان و معالجه است. شركت در مراسم مذهبي و مراسم دعا و توسل و تلاوت قرآن كريم و نيز معاشرت با دوستان صلاح و با تقوا و با اخلاق و مطالعه سيره امامان (عليهم السلام) و اخلاق بزرگان از علماي دين در رفع مشكل و اصلاح فرد تأثير به سزايي دارندمراحل و راهکارهاي مفيد تجربي:
1. نخستين مرحله از تغيير عادت، مرحله قبل از قصد کردن يا در فکر تغيير بودن است. اکثر افراد معمولاً در اين مرحله «در حال انکار» قرار دارند و ادعا مي کنند که رفتارشان مشکلي به وجود نمي آورد. در اينصورت نوعي حس پذيرش وضعيت فعلي را داشته و يا معتقدند که روي رفتارشان کنترلي ندارند. در برخي موارد، کساني که در اين مرحله قراردارند يا درک نمي کنند که رفتارشان زيانمند است و يا آگاهي کافي درباره پيامدهاي اعمالشان ندارند که الحمدلله شما از اين دسته افراد نيستيد.
2. مرحله بعدي(قصد کردن) اين است که افراد بيشتر و بيشتر از مزاياي بالقوه انجام تغيير آگاه مي گردند، امّا هزينه هايي که براي اين کار بايد بپردازند نيز بيشتر و بيشتر برايشان خودنمايي مي کند.
توجه داشته باشيد که اين تناقض ممکن است يک ترديد قوي نسبت به تغيير عاداتتان در شما به وجود آورد. به دليل اين عدم اطمينان، مرحله قصد کردن براي انجام تغيير ممکن است ماه ها يا حتي سال ها به طول بيانجامد. در واقع، بسياري از مردم هيچگاه از اين مرحله عبور نمي کنند. شما ممکن است در اين مرحله، به تغيير به صورت فرايند رها کردن يک چيز نه به عنوان وسيله اي براي به دست آوردن مزاياي جسمي، ذهني يا عاطفي نگاه کنيد.
به نظر مي رسد شما هنوز در اين مرحله قرار داريد، لذا چند سوال مهم وجود دارد که بايد از خود بپرسيد: چرا مي خواهيد تغيير کنيد؟ آيا چيزي وجود دارد که شما را از تغيير باز دارد؟ چه چيزهايي مي تواند به شما در انجام اين تغيير کمک کند؟
3. اگر قصد کرديد عادت خود را مثلاً در مورد خواب عصرگاهي تغيير دهيد، سعي کنيد« آمادگي» اين کار را در خود ايجاد نماييد. تغييرات کوچکي را انجام دهيد تا براي تغيير بزرگتر آمادگي پيدا کنيد. براي مثال، اگر هدف شما خوابيدن عصرگاهي باشد، ممکن است ابتدا سعي کنيد خوردن كافئين را قطع كنيد؛ زيرا 8 ساعت زمان نياز است تا اثر كافئين در بدنتان از بين برود؛ لذا كافئين شما را بيدار نگه خواهد داشت. در اين مرحله، چندگام وجود دارد که مي تواند شانس شما را براي انجام موفّقيت آميز يک تغيير پايدار بيشتر کند. هر چقدر مي توانيد درباره راه هاي تغيير رفتارتان نظير عدم نوشيدن آب در قبل از خواب و ... اطلاعات جمع آوري کنيد.
4. درست است که پس از کسب« آمادگي» نوبت به« اقدام» مي رسد؛ امّا بايد توجه داشت که در اغلب موارد شروع به اقدام مستقيم براي نيل به هدف به دليل اينکه فکر يا زمان کافي صرف مراحل قبلي نشده، علّت شکست خوردن تصميمات مي گردد درست مثل کساني که تصميم مي گيرند وزنشان را کاهش دهند و بلافاصله شروع به ورزش کردن و در پيش گرفتن يک رژيم غذايي سالم تر مي کنند. اين کارها براي موفّقيت قطعاً ضروري هستند؛ امّا اين تلاش ها معمولاً ظرف چند هفته نيمه کاره رها مي شود؛ زيرا مراحل قبلي طي نشده اند.
براي هر گام مثبتي که در جهت تغيير عادت بر مي داريد پاداشي براي خود در نظر بگيريد. تقويت و پشتيباني، در کمک به حفظ گام هاي مثبت به سوي تغيير، اهميت فوق العاده اي دارند. زماني براي بازبيني دوره اي و متناوب انگيزه ها، منابع و پيشرفت هاي خود کنار بگذاريد و تعهد خود به انجام تغيير و اعتقاد به توانائي هاي خود را تازه کنيد.
5. در مرحله بعدي(نگهداري) بايد طوري برنامه ريزي نماييد که از رفتار قبلي- نظير بيدار ماندن در عصر که همه هم اتاقي ها مشغول خوابند- اجتناب نماييد.اگر سعي در نگهداري و حفظ يک رفتار جديد(خوابيدن در عصر و همگام شدن با هم اتاقي هاي خود) داريد، به دنبال يافتن راه هايي براي جلوگيري از وسوسه ها برآئيد به عنوان مثال در آن باره زماني با کسي قرار کاري نگذاريد. هرگاه توانستيد به طور موفقيت آميزي از بازگشت به عادت قبلي جلوگيري کنيد، به خودتان پاداش دهيد. اگر به هر دليل به رفتار قبلي بازگشت کرديد، خيلي از دست خودتان عصباني نشويد، به خودتان سخت نگيريد و تسليم نشويد. در عوض، به خودتان يادآوري کنيد که اين تنها يک شکست کوچک بوده است. همان گونه که در مرحله بعد ياد خواهيد گرفت، بازگشت به رفتار قبلي چيز شايعي است و بخشي از فرايند انجام يک تغيير پايدار مي باشد.
6. در هر تغيير رفتاري،« بازگشت»، رويداد شايع و متداولي است. هنگامي که به رفتار قبلي خود بازگشت مي کنيد ممکن است احساس شکست، نااميدي و ناکامي به شما دست دهد. رمز موفّقيت اين است که اجازه ندهيد اين شکست ها اعتماد به نفس شما را از بين ببرد. اگر دوباره به عادت يا رفتار قبلي بازگشتيد، نگاه دقيق و موشکافانه اي به آنچه روي داده است بياندازيد. چه چيزي موجب بازگشت شد؟ آيا موکول کردن انجام تکاليف کاري و يا قرار ملاقاتي که با فلاني در ساعت استراحت و خواب خود گذاشته ايد باعث اين کار شده. چکار مي توانيد بکنيد تا در آينده از آن جلوگيري کنيد؟
هر چند بازگشت به رفتار قبلي مي تواند مشکل زا باشد؛ امّا بهترين راه حل، شروع دوباره از مراحل آمادگي، اقدام يا نگهداري است. شايد بد نباشد منابع و روش هايتان را مورد ارزيابي مجدّد قرار دهيد. انگيزه ها، برنامه اقدامات و تعهد خود به هدف را مورد تأئيد و تأکيد مجدّد قرار داده و براي چگونگي مقابله با وسوسه ها در آينده، برنامه ريزي کنيد.

پرسمان دانشجویی