عشق حقيقي و مجازي | کتابخانه مجازی الفبا

نظر شما راجع به عشق چيست؟

دوست گرامي، ‌از حسن اعتماد شما به مشاوران اين مركز و ارتباط با ما تشكر مي كنيم.
عشق آن شعله است کاو چون بر افروخت--- هر چه جز معشوق باقي جمله سوخت
تيغ لا در قتل غير حق براند--- درنگر زان پس که بعد لا چه ماند
ماند الا الله، باقي جمله رفت--- شاد باش اي عشق شرکت سوز زفت 1 «عشق»
عشق چون دامان کسي را گرفت مانند عشقه- نام گياهي است که در فارسي به آن پيچک گفته مي شود- آرام آرام سر تا پاي وجود را مي تند و مي پيچد و از او تغذيه مي کند تا آن جا که تمام هستي وي را بسوزاند و خشک گرداند و در آخر چون به آن نگاه کني خواهي ديد که تمام آن وجود عشقه است و عشق است و کس ديگري نيست. 2
راه عشق، راه فدا کردن خوديها و منيتها است. تا وقتي اثري از ميل و خواسته خود، در ميان باشد، خبري از عشق نيست.
گويند عاشقي به درب خانه محبوب و معشوق رفته و در زد؛ معشوق صدا زد کيست ؟ عاشق گفت منم؛ معشوق در را به رويش باز نکرد؛ اين کار چند روز تکرار شد تا اينکه عارفي به عاشق گفت: تا وقتي خود را ميبيني ادعاي عاشقي، لاف عشق زدن است . اين بار عاشق به درب خانه معشوق رفته در زد، معشوق پرسيد : کيستي ؟ عاشق گفت : تويي و در به رويش باز شد !!
راه عشق، راه از خود گذشتن است، خود را نديدن، هوا و هوسها را ذبح کردن و ... اين راهي است دشوار و صعب.«معناي عشق»
هر چه گويم عشق را شرح و بيان--- چون به عشق آيم خَجِل باشم از آن
برخي از بزرگان، عشق را حالت از حدّ گذشتن محبت مي دانند. شهيد مطهري-ره- عشق را اين گونه تعريف مي کند: علاقه به شخصي يا شيء وقتي به اوج شدّت برسد، به طوري که وجود انسان را مسخّر کند و حاکم مطلق وجود او گردد، عشق ناميده مي شود. 3 «فطري بودن عشق»
مرا حق از مي عشق آفريده است--- همان عشقم اگر مرگم بسايد
شکي نيست انسان همان طور که نياز به خوردن و آشاميدن دارد، نيازمند ارتباط و تعامل با ديگران است، و سرانجام نيازمند محبت كردن و مورد محبت واقع شدن است. چرا که وجود انسان از دو بعد روحاني و جسماني تشکيل يافته است. هر يک نيز حاوي قوا و توانمندي هايي هستند، از جمله ي آن قواي نفس است که داراي اميال و گرايش هاي مي باشد و اين گرايشات به دو بخش«اميال فطري» و «اميال غريزي» منشعب مي گردد. عشق در زمره ي اميال فطري قرار دارد و با خلقت همواره همراه بشر بوده است. آري هر انساني درون خويش، جاذبه ي را مي يابد که به سبب آن، به طرف چيزي گرايش مي يابد، که آن کار عشق است. 4
نافِ ما بر مهرِ او ببريده اند--- عشق او در جانِ ما کاريده اند
فطرت به بيان شهيد مطهري-ره- پايه و ريشه ي مسائل ديني است، از طرف ديگر عشق و محبت نيز جزء امور فطري محسوب مي شود، از اين روي معلوم مي گردد تا چه اندازه عشق در دين مورد اهتمام و توجه است؛ تا آنجا که امام سجاد – عليه السلام- در صحيفه ي سجاديه ي در دعاي اول چنين دست به راز و نياز مي گشايد:«به قدرت و توانايي خود آفريدگان را آفريد و آنان را به اراده و خواست خويش پديد آورد؛ بي اين که از روي مثال و نمونه اي باشد؛ سپس آنان را در راه خواست خويش روان گردانيد و در محبت و دوستي خود بر انگيخت». بزرگاني فرموده اند: هستي عين عشق است. 5 هنگامي که هستي بر اساس عشق است، نظرگاه دين نيز کاملاً در آن مشهود خواهد بود. از اين رو فرموده اند، دين جزء محبت نيست.
نى حديث راه پر خون مى‏كند --- قصه‏هاى عشق مجنون مى‏كند
محرم اين هوش جز بى‏هوش نيست--- مر زبان را مشترى جز گوش نيست‏
در غم ما روزها بى‏گاه شد --- روزها با سوزها همراه شد«محبت و خلقت نشانه ي اوست»
دنيا طوري بنا نهاده گشته است که آدمي به آن گرايش دارد؛ به مال فرزند و غيره. از طرف ديگر دين مطابق فطرت انساني نازل شده و با نيازهاي انسان ناهمگون نيست؛«يکي از آيات و نشانه‌هاي خداوند اين است که از جنس خودتان، زوج‌تان را آفريد تا با هم انس گيريد، و بين شما دوستي و مهرباني برقرار کرد، و در اين امر، آيات و نشانه‌هاي الهي براي کساني است که تفکر و انديشه کنند» 6 در اين آيه روابط عاطفي در ميان زن و مرد، از آيات ونشان هاي الهي شمرده شده است. بنابراين، دوست داشتن ومحبت بين دو جنس را خداوند در فطرت انسانها نهاده است.«انواع عشق»
عشق بر دو گونه است مجازي و حقيقي:
الف) عشق مجازي: در اين گونه عشق‏، موضوع عشق ورزي همانا صفات ظاهري و کمالات مشهود و محسوس محبوب است. يعني کمالات ظاهري محبوب موجب جذب عاشق مي شود. عشق مجازي خود دو گونه است:
1. عشق حيواني: كه در آن عاشق تنها از روي شهوت و هوس معشوق خود را مي خواهد و به جنبه هاي جنسي او نظر دارد. در اين صورت که فرد به دنبال هوا و هوس رود، تمام فضاي فکر و ذکر او را ارضاي اين نوع نيازها فرا مي گيرد. لذا چه بسا اگر فرد به اين نوع گرايشات جواب مثبت دهد و شخصيت او در اين رفتارها تثبيت شود، ديگر بايد با عشق، خدا حافظي نمايد.
2.عشق پاك: در اين عشق اگر چه نظر عاشق به ظاهر محبوب است، ولي چون ظاهر نماد باطن است و نشان از ذات الهي دارد، خود زمينه ساز عشق حقيقي مي شود و مانند پلي عاشق را به سوي عشق حقيقي رهنمون مي گردد. اگر چه بايد توجه داشت، اين محبت هاي که در حال حاضر در جامعه ديده مي شود، افراد گرچه به گمان خود چنين قلمداد مي کنند که به فردي عشق مي ورزند و عشق آنها پاک است؛ اما بايد توجه داشت که غرائز جنسي و تمايلات افراد در ايجاد اين محبت اثر گذار است.
يک مثال مسئله را روشن تر مي کند: اگر پسري به دختري عشق مي ورزد، و از اين رو با او رابطه ي دوستي دارد، زماني که با دختر در جاي قراري مي گذارند و دختر نتواند به آنجا بيايد، پسر چگونه رفتار خواهد کرد؟! اگر عاشق باشد بايد بگويد«خوشم به آن چه تو خوشي» اما ديده مي شود فرد ناراحت شده و گاهي سخناني را به دختر مي گويد. از اين جا فهميده مي شود او دختر را براي رفع نيازهاي خودش مي خواهد -حتي در حد نيازهاي عاطفي-، حال که نشد، ناراحت ميشود. به طور کلي در اين گونه روابط يک خود خواهي ديده مي شود. از اين رو اسلام روابط اين گونه را بر نمي تابد و اصول و قواعد شرعي را در اين امور بيان داشته است.
ب ) عشق حقيقى و الهى: عشق حقيقى عبارت است از قرار گرفتن موجودى كمال‏جو در مسير جاذبه كمال مطلق، يعنى خداوند متعال، زيباي مطلق، بى‏نياز، يگانه، داناى اسرار، توانا، قاهر و معشوق است كه همه رو به سوى او دارند و او را مى‏طلبند. 7 پيروان عرفان، جهان هستى را مظهر و نشان حضرت حق دانسته، و عشق به مظاهر- انسان - را عشق مجازى و در امتداد عشق به پروردگار مى‏دانند.
به جهان خرّم از آنم كه جهان خرّم از اوست-- عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از اوست
از آن جا كه تمام عوالم هستى و موجودات آن، حضرت حق را نشان مى‏دهند، امورى مجازى به شمار مى‏روند. به همين جهت عشق به آيات الهى، عشقى مجازى قلمداد مى‏شود.غير عارف به خصوص افراد معمولي در عشق زميني مي مانند و نمي توانند آن را وسيله رسيدن به عشق حقيقي قرار دهند.
قابل توضيح اينكه تمام زيبايي هاي موجود در هستي چه انساني و چه نباتي و حيواني ظهور زيبايي الهي است و هيچ موجودي از خويش جمال و زيبايي ندارد، بنابراين كسي كه عاشق جمال انساني مي شود، نيز درحقيقت عاشق خداوند شده است، ولي از طريق ظهورات- نشانه ها- انساني او.
اين عشق نيز عشق به خداوند است با اين تفاوت كه مرتبه آن پايين تر از كسي است كه از مظاهر عبور كرده و عارف به زيبايي و جمال ذات الهي است و به سرچشمه زيبايي ها عشق مي ورزد و اهل عرفان و عشق حقيقي حق تعالي است.«عاطفه هاي جواني»
روابط دوستانه دختر و پسر که اين زمان رايج است، اگر چه در ابتدا به صورت عشق خود نمائي مي کند، اما بعد از مدتي اين نوع گرايش هاي تبديل به تمايلات ديگري مي شود. اين تغير و تبديل نيز از آن جا ناشي مي گردد که در نوجوانان و جوانان علاوه بر مسائل عاطفي، گرايشات جنسي نيز به چشم مي خورد. در نظر بگيريد جواني که محبت و عاطفه ي او نسبت به فردي زياد گشته، اين محبت چگونه خود نمائي مي کند؟ بله يک جهت قضيه اين است که زندگي فردي را تحت تأثير قرار مي دهد، مثلاً شخص در خود فرو مي رود و مسائلي ديگري که پديد مي آيد؛ اما نبايد غافل شد و به طور طبيعي اين گرايش وجود دارد که ما مي خواهيم به معشوق خود ابراز عاطفه کنيم. اين گزارش گري با مسائلي از قبيل دست دادن و وقتي زياد شد با در آغوش گرفتن معشوق کليد مي خورد. از اين رو جريانات جنسي آغاز مي شود، که براي هر دو طرف خانمان سوز خواهد بود.
ديگر اين که اين روابط نوعاً دچار شکست مي شوند و مداومت ندارد. اين امر بستري مي شود تا افراد از جهت عاطفي و زندگي آتي با چالش روبرو شوند. به طور مثال، پسر اگر با فرد ديگر ازدواج کند، همواره زن خود را با دختري که رابطه داشته قياس خواهد نمود. غافل از آن که در آن زمان در زير يک خانه با آن دختر زندگي نکرده اند، و اين خود باعث گسست خانوادها مي گردد.
ديگر اين که مواقعي که در خانه با همسر خود دچار تضاد مي شوند، ذهن اين افراد به گذشته برگشت مي کند و با خود اين گونه زمزمه مي کنند: آن وقت چقدر خوش بوديم کافي شاپ و پارک و سينما و از اين قبيل خاطرات زندگي فعلي او را کارگرداني خواهند نمود. در اين صورت معلوم است اين فيلم با طلاق پايان خواهد خورد. چرا که اين افکار و خاطرها باعث مي شود، افراد به دنبال راه حل نباشند و همواره نگراني ها آنها را تهديد مي کند. همين مشکلات در مورد دختر نيز صادق است، بلکه چه بسا شديدتر.
فرض مي گيريم که اين افراد با هم ازدواج کنند، مي خواهيد به منزل آنها يک نگاه اجمالي بيندازيم؛ روح حاکم در خانه شکاکيت بين طرفين است، که اين خود مصيبتي بزرگ است. هنگامي که اين روح بر خانواده حاکم شد، چه مي شود؟! با کوچکترين مشکلي از هم مي پاشد. در مشاوره ها به اين موارد بسيار بر خورده ايم که خود را ليلي و مجون معرفي کرده اند، بعد در زندگي شمر از آب در آمدند. سرکوفت هاي که اين افراد به يک ديگر مي زنند، نيز بحث ديگري دارد.
البته عشق بد نيست, ولي هنگامي واقعي است و باعث ثبات و پايداري خانواده مي شود که برآمده از عقلانيت وانتخاب عقلاني و صحيح باشد. معمولا زوجيني که بر اساس عقلانيت انتخاب مي کنند به مرور زمان هر چه شناختشان نسبت به هم بيشتر مي شود و فداکاري بيشتري از هم مي بيننند؛ بيشتر عاشق هم مي شوند واين عشق تا هنگام مرگ و بلکه پس از ان نيز پايدار خواهد بود.«محبوب واقعي من و تو»
در کلام الهي ستايش و تکريم از عاشقاني است که خدا را نه تنها معبود، بلکه معشوق خود قرار داده اند:«الذين امنوا اشد حباًً لله؛ آنها که اهل ايمان هستند، کمال دوستي و محبت را فقط نسبت به خدا دارند». امام سجاد-عليه السلام- که خود شيداي ياد ذکر و فکر معبود است، چنين با معشوق خود به راز و نياز مي پردازد:«(بار الها) ديده ي دل هايمان را از آن چه خلاف دوستي تو است، کور گردان...».
در مناجات مريدين آن حضرت آمده:«و اليک شوقي و في محبتک ولهي؛ شوقم منحصر به تو، و سرگردان و حيران محبت توام» و اين حالت براي عاشقان خدا شوق برانگيز است : «سبحات وجهه لقلوب عارفيه شائقه؛ تمام ذات خدا بر قلوب عارفان او شوق و نشاط بر انگيز است». اين عشق کجا و آن دوست داشتن ها کجا!!
درنيابد حال پخته هيچ خام--- پس سخن كوتاه بايد و السلام‏« تا عاشقي يک قدم مانده»
جسم خاك از عشق بر افلاك شد --- كوه در رقص آمد و چالاك شد
قرآن اشاره مي دارد:«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ‏ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ؛ بگو اگر راستى خدا را دوست داريد بايد از دستورات و خواسته‏هاى او كه بوسيله من بشما ابلاغ مى‏شود متابعت و پيروى كنيد تا در نتيجه خدا هم شما را دوست داشته و گناهان شما را ببخشد». 8 اگر آن چه که دين فرموده شما انجام دهيد خدا شما را دوست خواهد داشت و خدا اگر کسي را دوست بدارد، محبت و شوق بندگي را به او عطاء خواهد کرد.«او مشتاق ما است ما هم...»
شاد باش اى عشق خوش سوداى ما--- اى طبيب جمله علتهاى ما
اى دواى نخوت و ناموس ما--- اى تو افلاطون و جالينوس ما
خداوند آن قدر مشتاق ماست که به حضرت داود فرمود: « اي داود! اگر کساني که به من پشت کردند مي دانستند من( خدا) چگونه انتظار آنان را مي کشم و چگونه با آنان مدارا مي کنم و چقدر به ترک گناهانشان مشتاقم، هرآينه از شدت شوق به من مي مردند و بند بند وجودشان از محبت من پاره پاره مي شد». 9
عشق را بايد از ارباب مان حسين و يارانش بياموزيم.
سالها در حسرت ايشان بماند---عمرها در شوق ايشان اشك راند
در پايان از خدا شوق امام زمان-روحي له الفداء- را مي خواهيم، هر وقت شوق دعا داشتيد براي آقايمان دعا کنيد. خدا ان شاء الله بر عشق شما بي افزايد.براي مطالعه ي بيشتر؛
سيره ي عشق بازان/علي کريميان/ موسسه آموزشي وپژوهشي امام خميني-ره-.
----------------------------
1 . مثنوي معنوي / دفتر پنجم / ابيات 588 -590
2 .ر/ک: فطرت شهيد مطهري/ص89.
3 . جاذبه و دافعه ي علي –عليه السلام-/ص47.
4 . سيره ي عشق بازان/ علي کريميان صيقلاني/ موسسه ي آموزشي و پژوهشي امام خميني-ره-/چهارم/1386/ص27.
5 .مباني فلسفي عشق از منظر ابن سينا و ملاصدرا/ محمد حسين خليلي/ بوستان کتاب/چ اول/ 1382/ ص31.
6 .روم/21.
7 . احياء علوم الدين/غزالى/ ج 4/ ص 283 – 279
8 .آل عمران/31.
9 . المحجه البيضاء، ج 8، ص 62، به نقل از ميزان الحکمه.

پرسمان دانشجویی