ضرورت مرگ انديشي | کتابخانه مجازی الفبا

ضرورت انديشيدن به مرگ را بيان بفرماييد. چرا بايد به مرگ بينديشيم؟

در پاسخ به پرسش شما دوست عزيز بايد گفت:
مـسأله ايـمـان بـه قـيـامـت، از مـسـائل ريـشـه اى و زيـر بـنـايـى اعمال و كردار انسانهاست و قسمت عمده اى از مصالح مردم و اجتماع به آن وابسته است. پس ازاعتقاد به قيامت، مساءله توجه و تنبه هميشگى نسبت به آن، از اهميت خاصى برخودار است و براى پا برجا بودن و استوارى در راه اطاعت خدا و سعادت، لازم و ضرورى است.
انـسـان غـالبـا در دوران زنـدگـى دنـيـا، از هـدف اصـلى غـافـل مى شود و به گونه اى رفتار مى كند كه گويى، هميشه در دنيا خواهد ماند. ياد مرگ و قـيـامـت، مـايـه تـذكـر و تـنـبـه اسـت كـه هـدف را فـرامـوش نـكـنـد و اعـمـال و تصميمهاى خويش را با توجه به هدف تنظيم كند.
از اين رو، در روايات بسيارى، ياد مـرگ و قـيـامـت مـورد تـشـويـق قـرار گـرفـتـه اسـت؛ بـطـور قـطـع فـرد عـاقل، زندگى حقيقى خود را با زندگى خيالى دنيايى عوض نمى نمايد.
بعلاوه، ياد مرگ و قـيـامـت، زنـدگـى دنـيا را از انسان سلب نمى كند بلكه به آن معناى ديگر و جهت درست مى دهد. آيـات و روايـات، بـا تعبيرات مختلف، انسان را به ياد آورى مرگ و قيامت توصيه و از عواقب غفلت و بى توجهى به آن، برحذر مى دارد. على (ع) فرمود: (اذكروا هادم اللذات و منغض الشهوات و داعى الشتات) به ياد آوريد منهدم كننده لذتها، تيره كننده خواهشها و خواننده به سوى پراكندگى را.
و در جـاى ديگر با هشدار به اينكه موت فراگير است، مى فرمايد خودتان را براى مرگ آماده كنيد: (عبادالله! ان الموت ليس منه فوت فاحذروا قبل وقوعه و اعدوا له عدته فانكم طرد الموت ... فاكثروا ذكر الموت عند ما تنازعكم اليه انفسكم من الشهوات) بـنـدگـان خـدا! هـرگـز از مـرگ، گـريـزى نـيـسـت و نـمـى تـوان از آن گـذشت.
پس بترسيد قبل از وقوع آن و هر چه را براى مرگ لازم است آماده كنيد، زيرا مرگ، همه شما را فرا مى گيرد ... پس هنگامى كه نفستان به طرف شهوتها اشتياق پيدا مى كند مرگ را بسيار ياد كنيد. البـتـه يـاد مـرگ هـنـگـامـى سـودمـنـد اسـت كـه بـه دنـبـال آن عمل باشد. على عليه السلام فرمود: (طوبى لمن ذكر المعاد و عمل للحساب و قنع بالكفاف و رضى عن الله) خوشا به حال كسى كه معاد را به ياد آورد، براى روز حساب كار كند و به حد كفاف قانع و از خداوند خشنود باشد.
هم ايشان در اين باره ميفرمايند: «مرگ نابود كننده لذّت‏ها، تيره كننده خواهش‏هاى نفسانى، و دور كننده اهداف شماست، مرگ ديدار كننده‏اى دوست نداشتنى، هماوردى شكست ناپذير و كينه توزى است كه بازخواست نمى ‏شود، دام‏ هاى خود را هم اكنون بر دست و پاى شما آويخته، و سختى‏ هايش شما را فرا گرفته، و تيرهاى خود را به سوى شما پرتاب كرده است, قهرش بزرگ، و دشمنى او پياپى و تيرش خطا نمى ‏كند. چه زود است كه سايه‏ هاى مرگ، و شدّت دردهاى آن، و تيرگى‏ هاى لحظه جان كندن، و بيهوشى سكرات مرگ، و ناراحتى و خارج شدن روح از بدن، و تاريكى چشم پوشيدن از دنيا، و تلخى خاطره‏ ها، شما را فرا گيرد. پس ممكن است ناگهان مرگ بر شما هجوم آورد، و گفتگوهايتان را خاموش، و جمعيّت شما را پراكنده، و نشانه‏ هاى شما را نابود، و خانه‏ هاى شما را خالى، و ميراث خواران شما را بر انگيزد تا ارث شما را تقسيم كنند، آنان يا دوستان نزديكند كه به هنگام مرگ نفعى نمى ‏رسانند، يا نزديكان غم زده‏اى كه نمى‏ توانند جلوى مرگ را بگيرند، يا سرزنش كنندگانى كه گريه و زارى نمى‏ كنند.»( نهج البلاغه). آثار ياد مرگ و قيامت
هـمـان گـونـه كـه گـفـتـيـم اگـر بـه دنـبـال يـاد مـرگ وقـيـامـت، عـمـل باشد و يا دست كم انسان با توجه خاص و با ديده عبرت به مرگ نظر كند، بطورى كه در انسان جنبش ايجاد كند، آثار و ثمره هاى گوناگونى براى او ايجاد خواهد شد كه در روايات به آن اشاره شده و گوشه هايى از آن در اينجا آورده مى شود: 1 ـ زنده شدن دل و آسان شدن مرگ:
پيامبر اكرم (ص) فرمود: (اكـثـروا ذكـرالمـوت، فـمـا مـن عـبـد اكـثـر ذكـره الا احـيـى الله قـلبـه و هـون عـليـه الموت) زيـاد بـه يـاد مـرگ بـاشـيـد، پـس بـنـده اى كـه زيـاد بـه يـاد مـرگ بـاشـد خـداونـد دل او را زنده و مرگ را بر او آسان مى كند. 2 ـ بى اعتنايى به دنيا و آمرزش گناهان:
رسول خدا (ص) در جاى ديگر، پس از تأكيد نسبت به (ياد مرگ بودن) فرمود:
(فـانه يـمـحص الذنوب و يزهد فى الدنيا، فان ذكرتموه عند الغنى هدمه و ان ذكرتموه عند الفقر ارضاكم بعيشكم) همانا، بسيار به ياد مرگ بودن، گناهان را پاك مى كند و (انسان را) در دنيا زاهد بار مى آورد. اگـر هـنـگـام بى نيازى به ياد مرگ بيفتيد (احساس) بى نيازى را نابود مى كند و اگر هنگام فقر به ياد آن بيفتيد شما را به زندگى تان، راضى مى نمايد. حضرت على (ع) نيز فرمود: (من ذكر الموت رضى من الدنيا باليسير) كسى كه مرگ را ياد كند، به كم از دنيا رضايت مى دهد. 3 ـ بيدارى از غفلت و نابودى شهوات:
امام صادق (ع) فرمود: (ذكـر المـوت يـمـيـت الشهـوات فى النفس و يقلع منابت الغفلة و يقوى القلب بمواعد الله و يرق الطبع و يكسر اعلام الهوى يـاد مـرگ شـهـوتـهـا را در نـفـس مـى مـيـرانـد، ريـشـه هـاى غـفـلت را مـى كـنـد، دل را به وعده هاى خداوند تقويت و طبع را رقيق مى كند و نشانه هاى هواى نفس را مى شكند. بـنابراين، هر كس بيشتر از ديگران به ياد مرگ باشد، از همه زيركتر است. امام صادق (ع) از پيامبر اكرم (ص) چنين نقل مى كند: (اكيس الناس من كان اشد ذكرا للموت) زيركترين مردم كسى است كه شديدتر (و بيشتر) به ياد مرگ باشد. زمينه سازهاى ياد مرگ و قيامت
چـيـزهـاى مـخـتـلفـى وجـود دارد كـه باعث مى شود انسان از خواب غفلت بيدار شده و به يادمرگ باشد و در پى آن، به تكاپوى اصلاح كار خويش برآيد. به برخى از آنها اشاره مى شود: تلاوت آيات قرآن
يـكـى از مـرضهاى روحى غفلت است و تلاوت آيات قرآن در زمينه هاى مختلف مانند مرگ، قيامت، بهشت، جهنم و تفكر در آيات ثواب و عذاب، انسان را متنبه مى سازد. پيامبر (ص) فرمود: (لاتغفل عن قرائة القران فان القران يحيى القلب) از قرائت قرآن غافل نشو؛ زيرا قرآن، دل را زنده مى كند. همچنين على (ع) فرمود: (ان احسن القصص و ابلغ الموعظة و انفع التذكر كتاب الله عزوجل) نيكوترين داستان، رساترين موعظه و نافع ترين يادآورى، كتاب خداى عزوجل است. تشييع جنازه
عـامـل مـؤثـر ديگر براى ياد مرگ، تشييع جنازه است؛ البته اگر با ديده عبرت همراه باشد. حـضـرت عـلى (ع) جـنـازه اى را تـشـيـيـع مـى كـرد. هـنـگـامـى كـه جـنـازه را در قـبـر گـذاشـتـند، اهل و فاميلهاى جنازه، گريه و زارى را شروع كردند. پس حضرت فرمود: (امـا والله لو عـايـنـوا مـا عاين لاءذهلهم ذلك عن البكاء اما والله ان له عليهم لعودة ثم عودة حتى لايبقى منهم احدا ثم قام فيهم فقال: اوصيكم عبادالله بتقوى الله الذى ضرب لكم الاءمثال و وقت الا جال) آگاه باشيد! به خدا قسم اگر اينان مى ديدند آنچه را او ديد، از گريه دست مى كشيدند.
آگاه باشيد! به خدا قسم، همانا مرگ براى ايشان باز مى گردد و باز مى گردد تا احدى از ايشان را باقى نگذارد. سپس حضرت، ميان ايشان ايستاد و فرمود: بندگان خدا شما را به تقواى خدا توصيه مى كنم، همان خدايى كه براى شما مثلها زده و اجلها را تعيين نموده است. همچنين پيامبر اكرم (ص) فرمود: (عودوا المرضى واتبعوا الجنائز يذكركم الا خرة) بيماران را عيادت و جنازه ها را تشييع كنيد كه آخرت را به يادتان مى آورد. رسـول اكـرم (ص) هر بار تشييع جنازه مى رفت، غم او را فرا مى گرفت، كم سخن مى گفت و بسيار (با خود) حديث نفس ‍ مى كرد. 3 ـ زيارت اهل قبور
اسـلام دربـاره زيـارت اهـل قبور تاءكيد و سفارش كرده، بخصوص درباره زيارت قبور امامان مـعصوم (ع)، پدر و مادر، صلحا و بزرگان. انسان بايد توجه داشته باشد كه روزى خـود بـه آنـهـا مـلحـق مـى شـود و تـوجـه كـنـد كـه زبـان حال مردگان كه دستشان از دنيا و عمل، كوتاه است، چيست؟ حضرت على (ع) هنگامى كه به زيارت اهل قبور رفته بود، فرمود: (السلام عـليـكـم يـا اءهل القبور، انتم لنا سلف و نحن لكم خلف و انا ان شاء الله بكم لاحقون ... ثم قال: اما اءنهم ان نطقوا لقالوا: وجدنا التقوى خير زاد) سـلام بـر شما اى اهل قبور! شما پيشينيان ما و ما جانشين شما هستيم و بطور يقين ان شاءالله، ما بـه شـمـا مـلحق مى شويم ... سپس فرمود: آگاه باشيد! اگر ايشان سخن مى گفتند به يقين مى گفتند: ما پرهيزكارى را بهترين توشه يافتيم. حضرت على (ع) فرمود: (فاحذروا ضيقه و ضنكه و ظلمته وغربته، ان القبر يقول كل يوم: انا بيت الغربة انا بيت التراب، انا بيت الوحشة، انا بيت الدود و الهوام و القبر روضةمن رياض الجنة او حفرة من حفر النيران) پـس بـتـرسـيـد از تـنـگـى، تـاريكى و غربت در قبر، همانا قبر در هر روز مى گويد: من خانه غـربـتـم، مـن خـانـه خـاكـم، من خانه وحشتم، من خانه كرم و جانورم؛ و قبر يا باغى از باغهاى بهشت است و يا گودالى از گودالهاى جهنم. مشاهده مرگ و زندگى در جهان طبيعت
اگـر انـسـان بـا ديـدى وسـيع، جهان هستى و اطراف خود را بنگرد، منظره هاى شكوهمندى را مى بـيـنـد كـه هـمـگـى بـا زبان بى زبانى، فرياد بر زنده شدن مردگان مى زنند و بروشنى انسان را به ياد مرگ و رستاخيز مى اندازند. هـمـه ساله در فصل زمستان فعاليت و جنب جوش زمين و گياهان از بين رفته و گويى كه هرگز رنـگ سـبـزى و خـرمـى را بـه خـود نـديـده اسـت وخـمـودگى و جمود همه جا را فرامى گيرد و در فصل بهار، حيات زمين و گياهان تجديد شده و جهان غرق در طراوت، تحرك و خرمى مى گردد.
قرآن كريم در همين زمينه به انسان توجه مى دهد و مى فرمايد: (و ترى الارض هامدة فاذا انزلنا عليهاالماء اهتزت و ربت و انبتت من كل زوج بهيج ذلك بان الله هو الحق و انه يحيى الموتى و انه على كل شىء قدير) و زمـيـن را مـى بـيـنـى كـه خـشـك و بـى گـيـاه است. پس نگاهى كه آب باران را بر آن فرومى فـرسـتـيـم بـه حـركـت در مـى آيـد و نـمـو مـى كـنـد و انـواع گـيـاهـان زيـبا را مى روياند.
اينها دليل بر آن است كه خدا حق است؛ مردگان را زنده مى كند و بر هر كارى تواناست. قرآن از اين تجديد حيات طبيعى كه براى انسانها محسوس است، استفاده كرده و مى فرمايد: (و الله انبتكم من الارض نباتا ثم يعيدكم فيها و يخرجكم اخراجا) خـداونـد شـمـا را (مانند نباتات) از زمين رويانيد. سپس شما را به سوى زمين بر مى گرداند و ديگر بار شما را از زمين خارج مى سازد. قـرآن در جاى ديگر، تجديد حيات انسانها را با گياهان مقايسه كرده و به انسان تنبه مى دهد و مى فرمايد: (و احيينا به بلدة ميتا كذلك الخروج) و بـديـن تـرتيب سرزمين مرده را به وسيله آب باران زنده ساختيم. خروج و زنده شدن مردگان در قيامت نيز، چنين است. بـه حـقـيـقـت جـاى بـسـى تـعـجـب اسـت كـه كـسـانـى ايـنـهـا را مـشـاهـده كـرده و در عـيـن حال، نه تنها به ياد رستاخيز نمى افتند، بلكه آن را انكار مى كنند. حضرت على (ع) فرمود: (عجبت لمن انكر النشاءة الاخرة و هو يرى النشاءة الاولى) تعجب مى كنم از كسى كه نشاءت آخرت را انكار مى كند، در حالى كه دنيا را مى بيند.

پرسمان دانشجویی