چيستي عاق والدين | کتابخانه مجازی الفبا

عاق والدين چيست؟

در پاسخ به مطالب ذيل توجه كنيد :
الف- معناي عاق الوالدين
علامه مجلسي در شرح كتاب اصول كافي درباره معناي عاق والدين مي نويسد: «عقوق والدين به اين است كه فرزند، حرمت آن ها را رعايت نكند و بي ادبي نمايد و آن ها را به سبب گفتاري يا رفتاري برنجاند و آزار و اذيت كند و در چيزهايي كه منع شرعي و عقلي ندارد، از آن ها نافرماني كند؛ چه اين كه در بيان امام صادق عليه السلام آمده است كه كم ترين ناسپاسي والدين، گفتن «اُف» است ... . نگاه تند به پدر و مادر، محزون ساختن آن ها و ترك وظايف حتمي در قبال آن ها مثل برآورده نساختن نيازهاي مالي والدين در صورت نياز نيز از موارد عاق شدن فرزندان معرفي شده است .
و به بياني خلاصه: هر كارى كه موجب ايذا و اذيّت والدين گردد، به معناى عاقّ والدين است، مگر در مواردى كه تكليف واجب يا حرامى باشد، و به انسان دستور مخالفت با آن را بدهند( اسفتائات از حضرت آية الله مكارم شيرازي دامَت بَرَكاتُه etu.isfedu.org)
ب- براي اگاهي بيشتر به برخي وظايف فرزندان در برابر والدين توجه كنيد :
وظايف فرزندان نسبت به والدين
1- اطاعت از والدين
1) قَالَ أَمِيرُ الْمُومِنِينَ(عليه السلام):إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ حَقّاً وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ يطِيعَهُ فِي كلِّ شَيءٍ إِلَّا فِي مَعْصِيةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ يحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ يعَلِّمَهُ الْقُرْآن(نهج‏البلاغه، حكمت 399)
همانا فرزند را به پدر، و پدر را به فرزند حقّى است. حق پدر بر فرزند اين است كه فرزند در همه چيز جز نافرمانى خدا، از پدر اطاعت كند، و حق فرزند بر پدر آن كه نام نيكو بر فرزند نهد، خوب تربيتش كند، و او را قرآن بياموزد. (نهج البلاغة-ترجمه دشتى، ص: 727)
2- برّ ونيكي به والدين
در روايتي از امام صادق عليه السلام مي‌خوانيم:
بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَاجِبٌ فَإِنْ كَانَا مُشْرِكَيْنِ فَلا تُطِعْهُما وَ لَا غَيْرَهُمَا فِي الْمَعْصِيَةِ فَإِنَّهُ لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِي مَعْصِيَةِ الْخَالِق( الخصال ج‏2 608 )
‏ نيكى رسانيدن به پدر و مادر واجب است. و هر گاه مشرك باشند نه ايشان را و نه ديگرى را در معصيت خدا فرمان بردارى مكن چون براى مردم در مورد گناهكارى خدا فرمان بردارى نيست( خصال-ترجمه مدرس گيلانى، ج‏2، ص: 234)
3- حقيقت احسان به والدين
احسان چيست؟
عَنْ أَبِي وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْوالِدَينِ إِحْساناً (بقره-83) مَا هَذَا الْإِحْسَانُ فَقَالَ: الْإِحْسَانُ أَنْ تُحْسِنَ ُحْبَتَهُمَا وَ أَنْ لَا تُكلِّفَهُمَا أَنْ يسْأَلَاك شَيئاً مِمَّا يحْتَاجَانِ إِلَيهِ وَ إِنْ كانَا مُسْتَغْنِيينِ[كافى، ج2، ص158) امام صادق(عليه السلام)فرمود: احسانِ به والدين اين است كه وقتى چيزى از تو مى‏خواهند آنها را به زحمت نيندازى؛ گرچه بى‏نياز هستند، حاجت آنان را برآور
آثار احسان به والدين
احسان به والدين آثار متعددي دارد كه كه ما در اينجا چند نمونه از احاديثي كه در اين زمينه است را ذكر مي‌كنيم:
احسان به والدين بالاترين مصداق صله رحم است و عمر را طولانى مى‏كند.[بحار الأنوار، ج74، ص80)-
احسان به والدين در نسل تأثير دارد-
در روايتي از امام صادق عليه السلام مي خوانيم:بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُم‏( أمالي الصدوق ص 288 )
نيكى كنيد با پدرانتان تا بشما نيكى كنند پسرانتان وسعتِ رزق و روزى و آسان شدنِ سكراتِ مرگ از آثار احسان به والدين است( امالى شيخ صدوق-ترجمه كمره‏اى متن 288 )
آساني سكرات موت-
قَالَ الصَّادِقُ(عليه السلام):من أحب أن يخفف الله عز و جل عنه سكرات الموت فليكن لقرابته وصولا و بوالديه بارا فإذا كان كذلك هون الله عليه سكرات الموت و لم يصبه في حياته فقر أبدا[أمالى صدوق، ص389- قَالَ الصَّادِقُ(عليه السلام):يأْتِي يوْمَ الْقِيامَةِ شَيءٌ مِثْلُ الْكبَّةِ فَيدْفَعُ فِي ظَهْرِ الْمُومِنِ فَيدْخِلُهُ الْجَنَّةَ فَيقَالُ هَذَا الْبِرُّ[كافى، ج2، ص158)قيامت چيزى مثل ابر مؤمن را تا بهشت راهنمايى مى‏كند. مى‏پرسند اين علامت چيست؟ مى‏گويند: احسان به والدين].
در حديث مى‏خوانيم: هر نگاه رحمت به والدين پاداش حجّ مقبول دارد.[ميبدى)
4- احترام به والدين
1- احسان در پيرى
بِالْوالِدَينِ إِحْساناً إِمّا يبْلُغَنَّ عِنْدَك الْكبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كلاهُما[اسراء/23].
2-مراعات روحيه آنان:
فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ[اسراء/23].
3- تواضع كردن:
وَ لا تَنْهَرْهُما[اسراء/23].
4-خوش‏برخوردى
وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كرِيماً[اسراء/23].
5-تواضع عملى:
وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ[اسراء/24).
6-دعاى به آنها
وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كما رَبَّيانِي صَغِيراً[اسراء/24].
. 2- احسان و نيكي بعد از وفات
1) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلي الله عليه و آله):سَيدُ الْأَبْرَارِ يوْمَ الْقِيامَةِ رَجُلٌ بَرَّ وَالِدَيهِ بَعْدَ فَوْتِهِمَا[بحارالأنوار، ج71، ص86].
قَالَ الْبَاقِرُ(عليه السلام):إِنَّ الْعَبْدَ لَيكونُ بَارّاً بِوَالِدَيهِ فِي حَياتِهِمَا ثُمَّ يمُوتَانِ فَلَا يقْضِي عَنْهُمَا دُيونَهُمَا وَ لَا يسْتَغْفِرُ لَهُمَا فَيكتُبُهُ اللَّهُ عَاقّاً وَ إِنَّهُ لَيكونُ عَاقّاً لَهُمَا فِي حَياتِهِمَا غَيرَ بَارٍّ بِهِمَا فَإِذَا مَاتَا قَضَى دَينَهُمَا وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمَا فَيكتُبُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَارّاً[كافى، ج2، ص163].
امام باقر(عليه السلام)فرمود: فرزندى كه پدرش را از دست بدهد و نسبت به ديون او بى‏تفاوت باشد و برايش استغفار نكند، عاق مى‏شود و حتّى اگر در زمان حيات والدين عاق شده باشد، با پرداخت ديون آنها و استغفار براى آنها او برّ به والدين كرده است.[بحار الأنوار، ج74، ص59
5- كمك و انفاق به والدين
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ- از تو سؤال مى‏كنند چه چيز انفاق كنند؟ بگو: «هر خير و نيكى (و سرمايه سودمند مادى و معنوى) كه انفاق مى‏كنيد، بايد براى پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر كار خيرى كه انجام دهيد، خداوند از آن آگاه است.( لازم نيست تظاهر كنيد، او مى‏داند)»(بقره،آية215) همانطور كه مي‌بينيد والدين در صدر جدول است.
6- ادب نسبت به والدين
در ورايتي از پيامبر اكرم صّي الله عليه و آله وارد شده است:
مَا مِنْ وَلَدٍ بَارٍّ يَنْظُرُ إِلَى وَالِدَيْهِ نَظَرَ رَحْمَةٍ إِلَّا كَانَ لَهُ بِكُلِّ نَظْرَةٍ حِجَّةٌ مَبْرُورَةٌ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ كُلَّ يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قَالَ نَعَمْ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ أَطْيَب (روضة الواعظين و بصيرة المتعظين ج‏2 ص 368 ) ‏
هيچ فرزند نيكوكارى نيست مگر اينكه چون يك نظر رحمت به پدر و مادر افكند براى او پاداش حجى پذيرفته است. گفتند: اى رسول خدا! و اگر در هر روز صد بار بنگرد؟ فرمودند: آرى و خداوند بزرگتر و مهربان‏تر است( روضة الواعظين-ترجمه مهدوى دامغانى ص 587 )
7- مدارا با والدين
امام رضا(عليه السلام)فرمود: گر چه والدين در خط نيستند، ولى با آنها مدارا كن.[مرآة العقول، ج8، ص 418)
8- تشكراز والدين
قَالَ الرِّضَا(عليه السلام):مَنْ لَمْ يشْكرْ وَالِدَيهِ لَمْ يشْكرِ اللَّهَ[خصال صدوق، ج1، ص156)
هر كس از پدر و مادر خود سپاسگزار نباشد خداى را سپاسگزار نيست (خصال-ترجمه فهرى، ج‏1، ص: 174)
9- جلب رضايت والدين
در روايتي از پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آلة وارده شده است كه:
من أصبح مرضيا لأبويه أصبح له بابان مفتوحان إلى الجنّة، و من أمسى مثل ذلك و إن كان واحدا فواحد، و من أصبح مسخطا لأبويه أصبح له بابان مفتوحان إلى النار، و من أمسى مثل ذلك، و إن كان واحدا فواحد.(تحرير المواعظ العددية ص175)
هر كه بامداد پدر و مادر از او راضى باشند دو در از بهشت به رويش باز است، و همچنين هنگام عصر. و اگر يكى از آنها از وى راضى باشد يك در به رويش باز است؛ و هر فرزندى كه بامداد يا پسين پدر و مادر از او خشمگين باشند دو در از جهنم به رويش باز است، و اگر يك كدام ناراضى باشد يك در(نصايح ص 79 )

پرسمان دانشجویی