راه بندگي خدا | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه زندگي را به بندگي خدا تبديل كنيم و قدمهاي بندگي كدامند؟

روحيه معنوي شما را مي ستاييم. براي اينکه انسان زندگي اش را به بندگي خدا تبديل کند دو گام عمده لازم است علم و عمل. انسان با دو بال علم و عمل در اين مسير پرواز مي کند. اين دو گام در اصطلاح عرفاني تحت عنوان سير و سلوک مطرح مي شود, سير و سلوک نظري و عملي.
منظور از سير و سلوک نظري وصول به اين معرفت است که انسان در هستي جز خدا و مظاهر او را نبيند و به اين اعتقاد برسد که در هستي جز خدا و مظاهرش چيزي وجود ندارد.
از اين منظر غير خدا مفهومي است که ساخت ذهن ما است و وجود خارجي ندارد. انسان ها و تمامي اشيا، مظاهر و مخلوقات خداوند هستند و هستي جز ذات و صفات و افعال الهي نيست.
منظور از سير و سلوک عملي هم اين است که خودت را نبيني و تنها خدا را ببيني. از خود گذشتن و عبور کردن از خوديت و منيت و خواسته هاي خود و فناي در خواست خداوند و اراده او، راهي است که بايد در سيروسلوک عملي طي شود.
هر دو مرحله سير و سلوک در حقيقت رسيدن به توحيد است. توحيد در هستي و نفي غير خدا در وجود و توحيد در عمل و نفي خود و اراده خود و حاکم ساختن اراده خداوند بر خود و زندگي.
سير و سلوک نظري، يعني نفي غير خدا و منحصر دانستن و ديدن هستي در خداوند. سير و سلوک عملي هم در حقيقت دو قدم بيشتر نيست از خود گذشتن و به حق پيوستن.
لا اله الا الله هم که شامل دو جمله نفي و اثبات است در حقيقت همين دو قدم را مي گويد. نفي خودپرستي و گذشتن از خواسته هاي خود اولين و مهمترين گام به خدا رسيدن و خداپرستي است.
از خود بگذر به حق رسيدي.
خيلي از جوان ها سوال مي کنند چطور مي توانيم عارف شويم، سير و سلوک داشته باشيم و به خدا نزديک بشويم. خوب اين افراد بر اساس فطرت و انگيزه الهي که در انسان هست، دلشان مي خواهد به مقامات معنوي برسند، حس کمال خواهي تقريبا در همه انسان ها هست.
براي موفقيت در اين راه، يک مشکل اساسي بيشتر وجود ندارد و آن مشکل منيت و خودبيني انسان است. واقعا اين مشکل وجود دارد و بايد يک انسان خداشناس و خداخواه بتوانند از خودش بگذرند. اين يک شرط اساسي است. بدون گذشتن از خود نمي توان به خدا رسيد. مشکل ما در سيروسلوک اين است که نمي توانيم از خودمان و از خواسته هايمان بگذريم؛ نمي توانيم از دوست داشتن هاي خودمان بگذريم؛ در خيلي از موارد خواسته هاي ما، دوست داشتن هاي ما با خواسته هاي خدا و دوست داشتن هاي او در تعارض است، نمي سازد. اگر در اين موارد نتوانيم از خودمان بگذريم و خدا را حاکم کنيم، هيچ موفقيتي بدست نمي آيد.
اين راه تسليم و توحيد محض است. اگر کسي نتواند از خواسته هاي نفساني خود بگذرد، نمي تواند تسليم خدا شود. نمي تواند فاني در حق تعالي شود. اين شرط اصلي و کلي به خدا رسيدن و وصول است. رفع حجاب خوديت و منيت!
حتي مي توانيم بگوييم سير و سلوک از نظر دين توحيدي اسلام، يک گام بيشتر نيست، همين که انسان از خود خواهي و خودپرستي و خواسته هاي خودش براي رضاي خدا بگذرد، خدا و اراده خدا جايگزين خواهد شد، لذا گفته شده است: از خود بگذر به حق رسيدي. گذشتن از خود و به خدا پيوستن، در حقيقت، دو روي يک سکه اند.
در زندگي عرفا و اهل وصول که مطالعه مي کنيد اين حالت را مشاهده مي نماييد. مثلا زندگي ابراهيم ادهم نمونه بارزي از خود گذشتن است. ابراهيم ادهم سلطاني بود با مقام و منصب و قدرت و ثروت که در اثر هدايت الهي و اتفاقاتي که برايش افتاد، متنبه و بيدار شد و عاشق خدا گشت. بعد ناگهان تصميم گرفت که از خودش بگذرد تا به محبوبش برسد. راه را خوب تشخيص داده بود. تصميم گرفت خود را از هر چه غير خدا است تخليه کند، يعني تصميم گرفت حکومت و قدرت و ثروت همه را رها کند و به دنبال عبادت خدا و خالص شدن براي خدا از ديار خود مهاجرت نمايد و اين کار را هم کرد. همه چيز را رها کرد و رفت و در بقيه عمرش مانند يک انسان عادي و بلکه فقير به عبادت خدا پرداخت و توانست در اين راه موفق شود.
براي او حکومت و قدرت مانع وصول الي الله شده بود. توان اين را نداشت که هم حاکم باشد و هم براي خدا حکومت کند و فاني در خدا باشد. البته اين دو قابل جمع است. اولياي معصومين ع از پيامبران و امامان ع که برخي به حکومت رسيدند، ثروت و قدرت باعث دنيا گرايي آنها نشد. از خدا جدا نشدند. براي خدا حکومت کردند. اين ممکن است، ولي براي فردي مثل ابراهيم ادهم حکومت حجاب بود. قدرت مانع حرکت بود. او بايد از اينها فاصله مي گرفت.
ابراهمي ادهم يک مثال بود. يک نمونه بود. تمامي عارفاني که به حق واصل شدند و فنا پيدا کردند، از همين طريق بوده است. عرفان با منيت اصلا قابل جمع نيست. نمي شود هم من باشم هم خدا باشد. اگر بخواهي خدا باشد، تو نبايد باشي، يعني تو خودت نباشي. بنده خدا باشي. اسير و در بند محبوب هستي باشي.
در عرفان و سلوک، مرحله مهم همين مرحله نفي خود است. مهمترين خدا و بت براي انسان، خود او است، نفي خودپرستي و خودخواهي است که زمينه فناي في الله و عرفان را فراهم مي کند.
اگر کسي نمي تواند از خودش بگذرد، نبايد در اين راه وارد شود، چون فايده اي ندارد. سختي و رياضتي ممکن است بکشد، اما نتيجه اي برايش حاصل نمي شود. چنين آدمي اصلا هوس توحيد و سلوک را بايد از سرش بيرون کند و مانند يک انسان عادي زندگي کند.
در توحيد بايد به اين اعتقاد برسي که هيچ خالقي و ربي و مالکي و خدايي و روزي رسان و مديري غير از خدا در هستي وجود ندارد، همه چيز ما از او و به سوي او است، آنگاه در ادامه اين اعتقاد، بکوشي تا در عمل همه چيزت را از خدا بخواهي و براي خدا باشي، فقط از او سوال کني، فقط او را بپرستي، ستايش کني و فاني در او شوي، دنبال اراده او باشي و همه انديشه و اخلاق و عمل ات منحصر در خدا شود.اولياي خدا اينطور بودند، تمام فکر و ذکرشان خدا بود و به هيچ چيزي جز خدا فکر نمي کردند.
ما معمولا دنبال دوست داشتن هاي خودمان هستيم، هر کاري که دلمان بخواهد انجام مي دهيم، دنبال اين نيستيم که ببينيم خدا چه مي خواهد همان را انجام دهيم، اينطوري انسان به جايي نمي رسد.
اگر ياد بگيريم هر طور که خدا مي خواهد باشيم، هر گونه خدا مي خواهد عمل کنيم و هر چه خدا دوست دارد، دوست داشته باشيم، آنگونه که او مي پسندد زندگي کنيم، ازدواج کنيم و فرزندان خود را تربيت نماييم، درست مطابق اراده خداوند، آنگاه همه چيز درست مي شود، امکان وصول و بلکه رويت خداوند هم فراهم مي گردد. راه خدايي شدن انسان هموار مي شود.
سير وسلوک توحيدي، يعني فقط خدا در زندگي ات حاکم باشد. بر ذهن و دلت بنشيند و اراده و اخلاق و رفتارت خدايي گردد. بايد بتواني خودت نباشي. دست و زبانت مال خودت نباشد، مال خدا باشد، چشمت مال خدا باشد، دستت براي خدا کار کند، مال و ثروت ات براي خدا خرج شود، از همان راهي تحصيل کني که خدا مي خواهد و در مسيري مصرف کني که او راضي است.
مقام و شهرتي اگر داري در راه رضاي خدا از آن استفاده کني، دنبال اينکه از اين امکانات براي خودت استفاده کني نباشي. تا گفتي منم کسي هستم. مال من، مقام من، خراب مي شوي.
شما ببينيد تمام کساني که مشکل سياسي يا اقتصادي پيدا مي کنند، اول مشکل اخلاقي پيدا مي کنند. سياست و حکومت و اقتصاد همه از اخلاق مي گذرد، يعني همين که انسان براي خودش سهمي قايل شود، خودش را ببيند، خودش را کسي بداند، بگويد من براي اسلام و انقلاب زحمت کشيدم. من زندان رفتم، امام به من علاقه داشت، ما بوديم که فلان کارها را انجام داديم. اگه من نبودم مملکت اينقدر پيشرفت نمي کرد. مردم به من راي دادند، من چند ميليون راي دارم. تا انسان وارد اين وادي که وادي خودخواهي و خودپرستي است مي شود، تمام بدي ها در وجودش ريشه مي دواند. اين اصلي ترين عامل سقوط و ريشه گمراهي و نابودي يک سياست مدار است. به چنين کسي ديگر نمي توان اعتماد کرد. او شايستگي خود را براي انتخاب شدن و قرار گرفتن در راس مناصب حکومت اسلامي و توحيدي از دست مي دهد. يک سياست مدار و مدير مسلمان بايد فاني در خدا و اسلام و امت اسلامي باشد. فقط براي خدا و پيشبرد کلمه الله کار کند، بايد موحد باشد، بايد خودش را فراموش کرده باشد. خودش را به حساب نياورد و براي خودش جايگاه خاصي قايل نباشد. امام خميني رض انقلاب کرد، رهبر بود، ولي خودش را طلبه ساده اي معرفي مي کرد و چيزي براي خودش نمي خواست. دائم دم از اسلام و انقلاب اسلامي مي زد. تمام فکر و ذکرش خدا و اصلاح جامعه اسلامي بود.
پس اگر دنبال خودت بودي و منافع خودت برايت مهم شد، سقوط مي کني، کوچک مي شوي، چون تو و منافعت چيزي نيست، حقير مي شوي، اما اگر دنبال خدا بودي و خودت را فراموش کردي، دين خدا و خلق خدا برايت اهميت داشت، بزرگ مي شوي، عظمت مي يابي، هم در چشم خلايق و هم در نظر خدا و اولياي خدا.
اگر اعضا و جوارح ات خدايي شد، به توحيد مي رسي، يعني به خدا مي رسي. اگر خدايي شوي، مي داني چه اتفاقي مي افتد، اگر خدايي شدي، مي تواني خدايي عمل کني. دستت دست خدا مي شود، يد الله مي شوي، عين الله مي شوي، اذن الله مي شوي، لسان الله مي شوي، دستي که خدايي شده و جز به خدا خدمت نمي کند را اگر به سر هر بيماري بکشي شفا پيدا مي کند.
چشمت اگر خدايي شد، چيزهايي مي بيني که آدم هاي معمولي نمي بينند. گوش ات اگر خدايي شد، چيزهايي مي شنوي که همه نمي شنوند. زبانت اگر خدايي شد، حرف که مي زني، شنونده را زير رو مي کند، با سخنت مي تواني انقلابي برپا کني. کلامت تاثير مي کند. با يک جمله ممکن است مسير زندگي يک ملت را تغيير بدهي. امام خميني رض يک سخنراني مي کرد، روح و جان ملت را نوراني مي کرد. عوض مي کرد، دشمن را منکوب مي نمود. الان رهبر انقلاب هم همين طور هستند. با يک سخنراني کيد و حيله دشمن را خنثي مي کند و کشور را از خطر فتنه ها نجات مي دهد. اينها آثار خدايي شدن انسان است.
اگر انسان تمام وجودش خدايي شد و به رنگ خدا درآمد، آنگاه مي تواند کار خدايي کند، شبيه خدا شود، شبيه خدا عمل کند، مانند آهني که در کنار آتش به رنگ و خاصيت آتش در مي آمده، مي تواند مانند آتش بسوزاند و نورافشاني کند، صبغه الله و من احسن من الله صبغه، رنگ خدا و چه نيکو است کسي که رنگ خدايي گرفته.
البته اين راه عقل نيست، راه عشق است. خيلي ها مي خواهند با عقل و فلسفه به خدا برسند. عقل و فلسفه به انسان توحيد و فناي في الله و از خود گذشتن آموزش نمي دهد. فلسفه خودش دچار کثرت گرايي است. ريشه هاي غربي دارد. مال ما نيست، توحيدي نيست. فلسفه براي تمرين ذهن خوب است، ولي براي سالک شدن بايد عاشق شوي. در ابتدا عقل لازم است، ولي کافي نيست. اين راه به نوعي جنون و ديوانگي معنوي نياز دارد.
خودبيني، خودبزرگ بيني، خودخواهي بزرگترين شعبه هاي شرک به خداوند است. توحيد اينجا يعني شرک و خودبيني را به کلي فراموش کني. خودت را شريک خدا نکني. وقتي دنبال خواسته هاي خودت هستي، شريک خدا مي شوي. از توحيد خارج مي شوي . از ولايت خدا خارج مي شوي. براي سلوک به سوي خدا چاره اي جز اين نيست که به وحدت برسي و از راهکار توحيد و يکتا پرستي بهره بگيري. تو خودت نباشي خدايي باشي. خودت را با خدا معامله کني. خدايا من همه چيزم را به تو فروختم و از تو غير از خودت هيچ چيزي نمي خواهم!!
حالا حواست جمع باشد وقتي اذان مي گويند الان خدا دوست دارد هر کاري داري رها کني و نماز بخواني، فقط نماز بخواني، دوست دارد حتي الامکان به خانه اش بروي و آنجا با او سخن بگويي و فقط با او سخن بگويي و در او متمرکز شوي. اياک نعبد و اياک نستعين.
امر هم کرده و رضايت خود را در نماز اول وقت اعلام نموده است، ولي خوب گاهي تو دوست داري بخوابي، استراحت کني، غذا بخوري، حرف بزني، درس بخواني، کار کني. حال نماز خواندن نداري. حالت خراب است. غفلت داري. اين کشش هم در وجود تو هست.
اگر توانستي از راحتي خودت بگذري، نماز خواندي و توانستي دوست داشتن خدا را به دوست داشتن هاي خود ترجيح بدهي، مطمئن باش که به همه جا مي رسي، به هر مقامي که بخواهي مي رسي، اولياي خدا تضمين داده اند. اما اگر دنبال خواسته هاي خودت رفتي و نتوانستي دنبال خواست خدا باشي، بايد بداني که به جايي نمي رسي. پس رسيدن و نرسيدن در اختيار خود ما است و بستگي به انتخاب ما دارد.
همين طور در تمام زمان ها و مکان ها، ما بايد به اين انتخاب بزرگ دست بزنيم. در بسياري از انتخاب ها خواست ما با اراده خدا درگير مي شود. عارف و سالک ابن الوقت است. فرزند زمان و لحظه است. در هر زمان تو بايد انتخاب کني، خودت را يا خدا را. انسان ميان خودخواهي و خداخواهي دائم درگير است. اگر خدا را انتخاب کردي اين مي شود عرفان و سلوک، ولي اگر خودت را انتخاب کردي بدان که از راه خدا دور شده اي. از راه که دور شدي، صيد شيطان مي شوي.
شما مي دانيد يکي از مهمترين و والاترين ارزش هاي دين اسلام جهاد و شهادت است. ايثارگري است. کسي که نمي تواند از خودش بگذرد، چگونه مي تواند به جبهه برود و خود را براي جهاد و شهادت آماده کند. مي بينيد که زير بناي جهاد و شهادت در راه خدا هم اين است که ابتدا انسان بتواند از خودش براي خدا بگذرد. بتواند از جان و مال اش براي حفظ دين خدا گذشت کند.
شهادت يعني اينکه انسان از زندگي اش به خاطر خدا بگذرد. به خاطر همين هم ارزش پيدا مي کند. بالاترين ارزش در اسلام ايثار است و شهادت ايثار جان است در راه خدا. البته ايثار مال و آبرو هم همين ارزش را دارد، ولي ايثار جان ارزش اش بيشتر است. کسي که نتوانسته خودش را کنار بگذارد و خودپرستي را رها کند، هرگز نخواهد توانست ارزش ايجاد کند. نمي توان ايثار کند نمي تواند جهاد کند، شهيد شود. چنين کسي حتي نمي تواند انفاق کند و نمي تواند به واجبات مالي اش عمل کند. تمام اين ارزش ها و توانايي ها ريشه در توحيد و نفي خود دارد.
اگر کسي بخواهد مسلمان باشد، مومن باشد و به دين عمل کند اول بايد از خودش و خواسته هاي خودش بگذرد. اگر کسي بخواهد توبه کند، بدون گذر از خواسته هاي خود، اين کار ممکن نيست. اين شرط اول دين داري و سلوک است.
براي اينکه بتواني در اين مسير حرکت کني، بايد اهل معرفت باشي. بايد خدا را آنچنان که هست در حد توان بشناسي. بايد توحيد نظري داشته باشي. معرفت است که به تو عشق مي دهد. عشق اگر نباشد سرمايه اي براي حرکت نداري، موتور حرکت انسان عشق است. اگر عاشق خدا نشوي نمي تواني از خودت بگذري. انسان ابتدا عاشق خود است، اما وقتي خدا را شناخت و عاشق خدا شد، عشق به خود را فراموش مي کند و محو جمال خدا مي شود. سالک يعني کسي که خدا را از خودش بيشتر دوست دارد.
البته علم دين هم لازم است، بايد بداني که در هر لحظه خداي عالم از تو چه مي خواهد. دوست داشتن هاي محبوبت را بشناسي. اراده اش را بداني و با مسيرش آشنا باشي. کسب علم دين از ضروري ترين شرايط حرکت در راه خدا است.
راهکار عملي عرفان و سلوک آن است که بتواني يکي يکي از خواسته هايت براي رضاي خدا بگذري. خودت را فداي محبوب کني. خودت را فناي در محبوب سازي.
گاهي تو مي خواهي ثروت مند و قدرتمند شوي، رفاه و آسايش داشته باشي، از دنيا بهره مند گردي، لذت ببري، اما فعلا خدا صلاح نمي داند و تو را در فقر و ضعف مي پسندد، گاهي آسايش ات را مي گيرد، بيمار مي شوي، دچار سختي و امتحان و ابتلاء مي گردي. حتي گاهي زندگي خيلي برايت سخت و دشوار مي شود. بايد بتواني تحمل کني. صبر براي همين است. اينکه صبر از مقامات مومنان و سالکان خدا است، براي اين است که بتواني از اين گردنه ها عبور کني. آدم کم تحمل و زودرنج بدرد راه عشق نمي خورد.
اگر مي تواني مطابق ميل خداوند زندگي کني راه بيافت، ولي اگر نمي تواني از خودت بگذري، هوس خدا را از سرت بيرون کن. مي دانم که نمي تواني و در دلت هوس خدا هميشه هست، دلت عرش خدا است و محبت خدا در قلبت موج مي زند، پس چاره اي جز اين نيست که راه بيافتي و قدرت تحمل خود را افزايش دهي و دلخواسته هاي خودت را فداي دلخواسته هاي مولايت کني.
آري مي تواني، چرا که نه، مي تواني، فقط بايد بخواهي و از خودش کمک بگيري و خودت را تحت ولايت اولياي او قرار دهي. شرط اصلي اين راه ولايت است. بدون ولايت معصومين ع و رهبري امامان موفق نمي شوي. توکل به خدا و توسل به ولايت ائمه طاهرين ع براي اين است که بتواني در اين راه که راه عشق است صحيح حرکت کني. براي اينکه از خودت بگذري نياز به توفيق الهي و مدد اولياي خدا داري. يا الله و يا علي دو رمز موفقيت در اين مسير است.

پرسمان دانشجویی