تغذیه و خودسازی | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه كه ميخوريم چه تاثيري بر اخلاق دارد؟

اولين و مهمترين شرطي كه اهل معرفت براي سالكين و مؤمنين در رسيدن به كمال و بلكه انسانيت بر مي شمارند، موضوع رزق حلال، تأمين معيشت از طريق لقمه حلال و كسب حلال است. لقمه حرام علاوه بر اين كه بر شخصيت خود فرد اثر سوء مي گذارد و باعث تاريكي و قساوت قلب مي شود، بر فرزندان و نسل آدمي نيز همين تأثير را منتقل مي نمايد.«تأثير لقمه در روايات»
براى لقمه حرام در روايات آثارى بيان گشته است كه به برخى اشاره مى‏نماييم: عدم استجابت دعاها، عدم قبولى نماز، پذيرفته نشدن اعمال صالح، عدم استشمام بوى بهشت، تضعيف ايمان، اخراج از صيانت الهى، كاهش رزق حلال، خروج از ولايت پيامبر (ص) و اهل بيت (ع)، حسرت در روز قيامت، لعن ملائكه، كوردلى. در مقابل لقمه حلال هر چند رنگين نباشد، موجب نورانيت دل و استجابت دعا و آمرزش و حفاظت الهى مى‏ گردد ، (ميزان‏الحكمه، ج 2 ، ص 480).«معناي لقمه حرام»
لقمه حرام معناي گسترده اي دارد و منظور از آن خصوص غذا نيست بلكه منظور هر نوع استفاده بردن از چيزي است كه از راه موازين شرعي و احكام الهي به دست نيامده باشد، چه از راه دزدي باشد يا رشوه يا كلاهبرداري يا كم كاري يا خمس و زكات ندادن يا بدون اجازه صاحبش دست بردن و تصرف كردن.
البته بايد توجه داشت تأثير لقمه حرام در حد زمينه و اقتضا است نه علت تامه؛ يعنى آن كه زمينه را براى برخى گرايش‏هاى ناروا فراهم مى آورد نه آن كه از انسان سلب اختيار كند. چه بسا فرزندى كه از پدر و مادر كافر به وجود مى‏آيد ولى راه خير در پيش مى‏گيرد، چون با اختيار و فطرت خويش به سوى كمال حركت مى‏كند بنابراين انسان مى‏تواند با اختيار و معرفت خويش و جبران گذشته ها اين نقيصه را جبران كند. و خداوند نيز هم آمرزنده است و هم جبران كننده. آنچه مسلم است اين است كه لقمه حرام بر عنصر وراثت در شخصيت انسان مو ثر است اما اين تا ثير به حدى نيست كه اختيار را از انسان سلب كند بلكه تنها مسير رسيدن به كمال معنوى را نزديك يا طولانى مى‏كند. به عبارت ديگر آهنگ و ميزان گرايش به سمت نيكيها و بديها را كمتر يا افزونتر مى‏سازد و در نتيجه كسى كه با وجود چنين عواملى راه درست را در پيش گيرد از پاداش افزونترى بهره‏مند خواهد شد زيرا با دشوارى و تلاش بيشترى اين راه را پيموده است. مانند بچه اي كه به قصد خريد براي منزل، پدر و مادر پولي به او مي دهند اما در طول مسير خوراكيهاي مختلف چشمان او را به خود جلب مي كنند، بچه مي تواند تمام يا مقداري از آن پول را صرف خريد خوراكي براي خود كند و يا خويشتن داري كند و آن پول را صرف خريد ما يحتاج منزل كند. اما بايد بداند اگر آن پول را صرف خريد خوراكي براي خود نمايد نتيجه اش اين مي شود كه از سوي پدر و مادر مورد مؤاخذه و تنبيه قرار خواهد گرفت چرا كه خلاف خواسته آنان عمل نموده است.«نحوه تأثير لقمه حرام»
مسلم اين است كه لقمه حرام در شخصيت و اخلاق انسان مؤثر است، ليكن چگونگى تأثير آن به نحو علت معد و شرطى است، نه علت ايجابى و ايجادى. از اين‏رو تأثير به گونه‏اى نيست كه اختيار را از انسان سلب كند بلكه تنها مسير رسيدن به كمال معنوى را نزديك يا طولانى مى‏كند. به عبارت ديگر آهنگ و ميزان گرايش به سمت نيكى‏ها و بدى‏ها را كمتر يا افزونتر مى‏سازد. مانند خوراكيهاي سر راه بچه مسير انسان براي رسيدن به كمالات معنوي و اخلاقي را نا امن و پيمودن آن را مشكل مي نمايد ولي به اختيار انسان آسيبي وارد نمي كند. چرا كه انسان در انتخاب راه شقاوت و سعادت مختار است. با توجه به آيه 27 سوره آل عمران كه مى‏فرمايد: تُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِ خداوند زنده را از مرده و مرده را از زنده خارج مى‏سازد. مى‏توان دريافت كه عوامل وراثتى آزادى و اختيار را از انسان نمى‏گيرد زيرا چه بسا انسانهاى زنده دل كه از انسانهاى مرده دل پديد آيند و برعكس (تفسير نمونه ذيل آيه).«علم به حرام شرط اصلي اثر گذاري»
نكته ديگر اين است كه آثار وضعي لقمه حرام، مال و غذاي مشكوك مربوط به صورت علم و آگاهي است و اگر در صورت عدم آگاهي هم اثر وضعي باقي باشد، كم رنگ تر و كم اثر تر است و با اعمال نيك و نيت خوب و عبادات از بين مي رود - پس در عين حساس بودن و مراقب بودن بايد از وسواس و بدبيني و جستجو در اين مورد پرهيز كرد و تا زماني كه علم به حرام بودن نداريم از بدبيني و ترتيب اثر دادن پرهيز كنيم.
بنابراين لقمه حلال يا حرام هر دو جزء علت است نه تمام علت لذا گاهي از انسان هاي پاك مانند پيامبران و امامان، فرزندان ناشايست به دنيا مي آيند مانند پسر نوح و جعفر كذاب پسر امام حسن عسكري(ع) و گاهي از افراد ناشايست فرزندان پاكي به دنيا مي آيند.«تأثير پرخوري بر اخلاق»
در تعبيرات اخلاقى اسلام آمده است كه «ما مَلأَ آدَمى وِعاءً شَراً مِن البَطن - انسان هيچ ظرفى را به بدى ظرف شكم پر نكرده است (بحار 36/ 330). شكم كه پر شد راه فهم مسدود مى‏شود، انسان پرخور هرگز چيزفهم نيست و هرگز به اسرار و باطن عالم پى نخواهد برد.
شكمبارگى، بى‏ارادگى و خمودى مى‏آورد و رعايت اعتدال در خوردن، سلامتى، طول عمر و نورانيت دل مى‏بخشد. خوردن بيش از حدّ، هم روح را سرگرم مى‏كند تا غذاى زايد، هضم شود و هم بدن را به سوخت و ساز بيشترى وادار مى‏سازد و سرانجام انسان را زودتر از موعد از پا در مى‏آورد، نوعاً انسانهاى پرخور، عمر طولانى ندارند.
زياده‏روى در خوردن، بر كسالت و خواب مى‏افزايد. وقتى اصحاب رسول خدا (ص) حضور آن حضرت شرفياب مى‏شدند، حضرت از آنان مى‏پرسيد: «هَل مِن مُبشّرات - شب گذشته چه خوابى ديديد كه موجب بشارت باشد؟. كافى 8/ 90.» انسان مى‏خوابد كه چيز بفهمد نه آنكه زياد بخورد تا بيشتر بخوابد.
شخصى در محضر رسول خدا (ص) آروغ زد، حضرت فرمود: كمتر بخور شايسته نيست انسان آنقدر بخورد كه وقتى در جمع ديگران نشسته آروغ بزند «أَقصِر مِن جِشائك فَإِنّ أَطول الناس جُوعاً يَوم القيامة أكثرهم شَبعاً فى الدنيا - گرسنه‏ترين افراد در قيامت كسانى هستند كه در دنيا سيرترين افراد بودند (وسائل الشيعه 61/ 410).
در حالات امير مؤمنان (ع) نقل شده كه حضرت روزى به باغبانش فرمود غذايى دارى؟ عرض كرد: غذاى ساده‏اى دارم كه شايسته شما نيست، از كدوى بى‏روغن غذايى تهيه كرده‏ام فرمود حاضر كن حضرت دستها را شست و آن غذا را ميل فرمود سپس به شكم خود اشاره كرد و گفت شكمى كه با اين غذاى ساده سير مى‏ شود بدا به حال كسى كه شكم او وى را به آتش ببرد(الكنى و الألقاب 3/ 138).
براي مطالعه بيشتر در زمينه تأثير لقمه حرام بر انسان مي توانيد به كتب زير مراجعه نماييد:
1. نقطه هاي آغاز در اخلاق اسلامي، ص 106
2. معراج السعاده، ص 440
3. ميزان الحكمه، ج 2، ص 372

پرسمان دانشجویی