حقوق اخلاقي معلم | کتابخانه مجازی الفبا

آيا انسان در مورد معلم كه خود به خاطر كارش حقوق مي گيرد حق و وظيفه اي بر گردن دارد ؟

حقوقي كه معلم در مقابل کارش از دولت مي گيرد صرفا جنبه مادي دارد و تقديري است که دولت از معلم مي کند. بر شاگردان هم حقوقي هست که لازم است رعايت کنند. اين حقوق جنبه اخلاقي و معنوي دارد. به اين حقوق اشاره مي شود.
حقوق معلم بر شاگرد از ديدگاه امام صادق (ع)
حضرت امام سجاد (عليه السلام) مي فرمايند: حق آموزگارت (برتو) اين است که او را بزرگ شماري، و حرمت مجلس و محضر او را نگه داري و با دقت به سخنانش گوش بسپاري، و بدو روکني، و صداي خود را بر روي او بلند نکني، و هر گاه کسي از وي سؤالي کرد تو جواب ندهي تا او خود جواب دهد، و در محضر او با کسي صحبت نکني، و در مجلس او زبان به غيبت کسي نگشايي، و...
پس، هرگاه اين حقوق را بجا آوري فرشتگان خداي عزو جل درباره ات گواهي دهند که تو بخاطر خداوند عز و جل نزد آن استاد رفته اي و دانش او را فراگرفته ايي نه براي حرف مردم.
حقوق معلم:
حق کسى که با علم، تو را تربيت مى‏کند. اين است که: او را بزرگ بدارى، وقار محضر او را نگاه دارى. به کلامش خوب گوش بسپارى. به سوى او رو کنى. صدايت را بر او بلند نگردانى. اگر کسى از معلّم تو سؤالى پرسيد، تو پاسخ ندهى، تا معلّم، خود جواب گويد. در مجلس او، با ديگرى سخن نگويى. نزد او از ديگران، غيبت نکنى. اگر کسى از او، نزد تو بدگويى کرد، حريم او را پاس دارى. زشتى‏هاى او را بپوشانى. و نيکى‏هاى او را آشکار کنى. با دشمن او همنشينى ننمايى، و دوست او را دشمن ندارى. چون چنين عمل کنى، فرشتگان خداى عزّ و جلّ به نفع تو گواهى مى‏دهند، که تو او را براى خداى عزّ و جلّ خواستى. وبراى خدا از محضر او کسب علم کردى، نه براى مردم.و امّا حق کسى که در علم، زير دست تو است. اين است که: بدانى- خداى عزّ و جلّ، در علمى که به تو بخشيده، تو را قيم بر آنان قرار داده است. و از خزائن خود بر تو گشوده است. پس اگر در تعليم مردم بکوشى، و با ايشان بدرفتارى ننمايى. و بر آنان دلتنگ نشوى؛ خداى از فضل خود، بر تو زياده مى‏کند. و امّا اگر علم خود را از مردم، دريغ دارى، يا با مردم هنگامى که از تو کسب دانش مى‏کنند، مهربان نباشى، بر خداى عزّ و جلّ حق است که «علم» و «نور علم» را از تو سلب کند، و جايگاه تو را از دلها پايين بياورد. گلچين صدوق، ج‏1، ص:107 - 108
حقوق متقابل معلم و شاگرد
نبايد معلم با شاگردان خويش رفتاري شکوهمندانه و بزرگ مآبانه اي را در پيش گيرد، بلکه بايد فروتني و نرمش را در برخورد با شاگردانش به کار برد، خداوند متعال به پيامبر خود مي فرمايد:« پروبال خويش را براي پيروان خود (که با پايمردي خويش در ايمان به تو اظهار علاقه مي کنند) فروهشته ساز و نسبت به آنها متواضع و فروتن باش. »(سوره شعراء آيه ۲۱۵)
رسول خدا(ص) فرمودند: «خداوند متعال به من وحي نمود که به شما اعلام کنم تا تواضع و فروتني را پيشه خود سازيد».
و باز فرمودند: «هيچ صدقه و انفاق مالي، از مال و ثروت انسان نمي کاهد. خداوند متعال به خاطر عفو و گذشت افراد بر عزت و سرافرازي آنان مي افزايد و هر فردي که تواضع و فروتني را پيشه خود سازد، در ظل مراحم پروردگار از مقام والا و شخصيتي ارجمند برخوردار مي گردد.»
تواضع و فروتني نسبت به تمام طبقات مردم در خور وظيفه اخلاقي هر انسان مؤمن و مسلمان است، عليهذا بايد در نظر گرفت که وظيفه معلم نسبت به شاگردان از اين ديدگاه چگونه است؟ شاگرداني که همواره در معيت معلم به سر مي برند، به منزله فرزندان او هستند، با توجه به اين حقيقت که ميان شاگردان و معلم ملازمت و همبستگي جالبي برقرار است و شاگردان در پي جويي از دانش ها و معارف سودمند به او تکيه مي کنند. رأي و نظر او را ملاک و معيار ارزيابي علوم و دانش ها مي دانند و علاوه بر اين ميان معلم و شاگردان حقوق متقابل ديگري از قبيل: حق مصاحبت و همنشيني، صيانت و احترام در رفت و آمد و برخوردها، شرافت محبت، دوستي هاي راستين و عاري از هر شائبه کينه توزي و امثال آنها وجود دارد که اين حقوق و معيارها مي تواند رابطه معلم و شاگردانش را به طرز جالب و دلنشيني سازمان بخشد.
در حديثي پيامبر(ص) فرمودند: «نسبت به کسي که به وي علم را مي آموزيد و يا از او علم را فرا مي گيريد، نرم و ملايم باشيد.»
بنابراين لازم است معلم، خلق و خوي خود را فزونتر از آن چه بر ديگران ضروري و لازم است، نسبت به شاگردانش بهبود بخشيده و به هنگام برخورد با آنها رفتار خويش را براساس حسن سلوک و لطف و محبت تنظيم نمايد. با شاگردان خود در عين شادابي و گشاده رويي و اظهار شادماني و محبت خوش آيند و صميمانه و ابراز دلسوزي و احسان به آنها از طريق بذل علم و مقام و گرامي داشت آنها در حد امکانات برخورد و ملاقات کند.
شايسته و به جا ست که تمام شاگردان و به خصوص شاگردان فاضل و برجسته را که با کينه و نام فاميلي روي هم رفته با محبوبترين نام ها و القاب مورد خطاب قرار دهد و به گونه اي از آنان و نام آنها ياد کند که حرمت شخصيت و وقار و ارزش مقام و منزلت آنان از گزند تحقير و توهين مصون بماند.
به طور کلي پيوند بين دانشمند و شاگرد، همچون پيوند بين طبيب و بيمار است، بنابراين بايد از هر دارو و عاملي که براي شفاي او اميدبخش به نظر مي رسد، استفاده کرد، زيرا بيماري جهل از هر نوع بيماري بدني سخت تر مي باشد.

پرسمان دانشجویی