درک شيريني عبادت | کتابخانه مجازی الفبا

من يه دختر24 ساله هستم از قبلا از خودم بيشتر راضي بودم الان از نمازهام لذتي نميبرم عشقي تو نماز نميبينم اول وقت سعي ميكنم بخونم اما خيلي تندتند شده نماز خوندنم چيكار كنم؟ احساس ميكنم از خدا دور شدم....

نگراني و همچنين اهتمام شما نسبت به مسائل اعتقادي مخصوصا نماز ستودني است و خداوند كريم را بر اين نعمتي كه به شما ارزاني كرده است شاكريم.«شيريني عبادت»
براي لذت بردن از عبادت و درك شيريني آن، مانند هر پديده ديگري، فراهم شدن زمينه‌ها و شرايط و نيز از بين رفتن مشكلات و موانع امري ضروري است.
اگرعبادت به معناي واقعي‌اش به انجام رسد لذت و شيريني زايد الوصفي را به همراه خواهد داشت، ولي چنانچه برخي شرايط به كمال رسيدن عبادت محقق نشود يا مانعي در مسير آن پديد آيد، عبادت به معناي كاملش انجام نشده، در نتيجه عبادت كننده، به همان نسبت از چشيدن لذت عبادت محروم مي‌ماند. براي تبيين بهتر اين موضوع توجه شما را به نكاتي پيرامون برخي عوامل تعيين‌كننده در افزايش بهره‌مندي از عبادت جلب مي‌كنيم:
1.شناخت و معرفت: صرف‌نظر از تفاوت‌هاي شكلي و ظاهري كه گاه ميان اعمال عبادي مردم به چشم مي‌خورد، كيفيت عبادت براساس ميزان شناخت و معرفت افراد نسبت به معبود تفاوت پيدا مي‌كند.
اين كه عبادت، چرا، چگونه و براي چه كسي انجام شود با شناخت و درك عبادت‌كننده رابطه مستقيم دارد. هر چه دانايي و معرفت در حوزه ياد شده افزون‌تر باشد، بهره‌مندي شخص نيز از عبادت و احساس لذت او فزون‌تر خواهد بود. در روايتي از امام صادق(ع) عبادت‌كنندگان به لحاظ انگيزه و خاستگاه عبادت كه از ميزان شناخت آنان به خداي متعال سرچشمه مي‌گيرد به3 گروه تقسيم شده‌اند.
دسته‌اي از مردم خدا را از روي ترس عبادت مي‌كنند كه اين عبادت بردگان (عبادت عبيد) است. گروهي به هواي پاداش، خدا را مي‌پرستند كه اين روش سوداگران و تاجران (عبادت تجار) است و دسته ديگر خدا را از سر عشق و محبت عبادت مي‌كنند كه آن سيره آزادگان (عبادت احرار) است.
در اين روايت حضرت درصدد است تا عالي‌ترين جلوه پرستش را كه همانا پرستش عارفانه‌اي است كه فقط و فقط از سر اخلاص، مهرورزي و شناخت عميق صورت مي‌پذيرد به مردم بنماياند.
در بياني ديگر پيامبر گرامي اسلام (ص) برترين افراد را در عبادت اين گونه معرفي مي‌فرمايد: «برترين مردم كسي است كه عاشق عبادت شود، پس دست در گردن آن آويزد و از صميم دل دوستش بدارد و با جان خويش با وي درآميزد. خويشتن را وقف آن گرداند و در مقابل او را باكي نباشد كه دنيايش به سختي مي‌گذرد يا به آساني». (الكافي، ج 2، ص 83).
كساني كه دلشان با خداوند پيوند دارد و محو جمال و جلال خداي متعال هستند و با قلب شان به او اقبال مي نمايند, ايشان بهترين لذت برندگان از عبادت و نيازگويي با خداي هستي هستند.
به روشني پيداست فراهم آمدن اين خصوصيت‌ها در گرو شناخت هر چه عميق‌تر از معبود يگانه است. به طور حتم نمي‌توان عبادت شخصي را كه از سر أكراه و أحتياط كه مبادا دچار عذاب الهي شود با عبادت اهل بيت عليهم السلام و يا حتي ياران آن حضرات مانند اويس قرني كه نقل است شبي را به سجده و شبي را به ركوع و شبي را به قنوت مي‌گذرانده مقايسه نمود.
2.نشاط: نشاط و سرزندگي و دوري از سستي و تنبلي، در موفقيت هر كاري نقش كليدي ايفا مي‌كند. در انجام عبادت و درك شيريني آن نيز، داشتن نشاط و حس و حال عبادت و پرهيز از انجام اجباري و از سر رفع تكليف آن، بسيار مهم است.
اينكه بزرگان دين در انجام عبادت‌ها، مردم را از هر گونه مانع جسمي و روحي كه از بين برنده توجّه، راحتي و نشاط است، برحذر مي‌دارند و از آن سو به فراهم آوردن ابزار و امكاناتي دعوت مي‌كنند كه ايجاد روحيۀ بهتر و شادتر در عبادت مي‌كند، براي آن است كه آنان را از سستي در عبادت دور سازند كه پيامبر رحمت(ص) فرموده است: «آفت عبادت سستي است». (تحف العقول، ص 6).
عبادتي كه بدون نشاط انجام گيرد، نه تنها بهره فراواني در پي نخواهد داشت بلكه چه بسا زيان‌هايي از جمله كم توجهي و خستگي در عبادت را در پي مي‌آورد. پس براي درك شيريني عبادت‌ها به اين كلام اميرالمؤمنين بايد گوش جان سپرد كه: «با نفس خود مدارا كن و به زور به عبادت وادارش مساز و از اوقات فراغت، نشاط و سرخوشي براي عبادت بهره‌گير» (نهج البلاغه، نامۀ 69). و به همين دليل است كه در انجام واجبات اگر خستگي و كسالت و يا سستي حاصل از پرخوري به انسان روي آورد و وقت انجام عبادت باقي باشد امر به انجام عبادت با تأخير شده كه عبادت با نشاط انجام گيرد. بگذريم كه در انجام مستحبات شرط انجام به نشاط آن در دين آمده است و انسان نبايد انجام مستحبات و ترك مكروهات را به اجبار و از روي كسالت انجام دهد. در اين باره نيز حضرت امير عليه السلام مي‌فرمايند: « همانا دل‌ها را يك روي آوردني است و يك روي گرداندني. پس هرگاه دل در حال روي آوردن باشد آن را به انجام مستحبّات واداريد و هرگاه پشت كرد به انجام فرائض از سوي آنها بسنده كنيد». (نهج البلاغه، حكمت312)
آري دلِ انسان گاه به سمت عبادتي كشش دارد و گاه نسبت به آن واكنش نشان مي‌دهد. بايد مواظب بود در مواقعي كه دل انسان نسبت به عملي بي‌ميل است آن عمل يا عبادت را به او تحميل نكرد.
3. پرهيز از دنيادوستي: دنيا دوستي پديده نكوهش شده‌اي است كه انسان را از دوستي خدا باز مي‌دارد و امور ناچيز و كم ارج را در چشمش بزرگ جلوه داده و امور معنوي و آخرتي را در ديده آدمي كوچك مي‌دارد. متأسفانه اين ويژگي يكي از بزرگ‌ترين موانع بهره‌مندي و لذّت بردن از عبادت به شمار مي‌رود.
در عبادت، انسان بايد دل از همه آن‌چه غل و زنجير به پاي جان مي‌بندد، برگيرد و به سوي ملكوت به پرواز درآيد امّا اگر با دلبستگي‌هاي دنيايي خود را اسير كرده باشد، طبعاً ناگزير است فكر شيريني عبادت و پروازهاي معنوي را از سر خود خارج كند. خداوند به حضرت داوود فرموده است: «دوستان من را با غم دنيا چه كار؟ غم دنيا شيريني مناجات را از دل‌هايشان مي‌برد».
4. دوري از هواپرستي: اگر انسان بخواهد، خداپرست باشد، بايد امكاناتي كه در اختيار دارد از سرمايه عمر، سلامتي، مال و... همه را در مسير عبادت و اطاعت خدا به كار گيرد و آن‌ها را به فرماندهي دل در اختيار دلبر قرار دهد و امّا اگر بخواهد، خواسته‌هاي نفساني‌اش را دنبال كند و فرماندهي سرزمين وجود را به هوا و هوس بسپارد، ديگر عبادت خدا براي او معنا ندارد و اگر عبادتي هم به ظاهر انجام دهد، هيچ لذّتي از آن نخواهد برد.
امام علي(ع) در اين باره فرموده است: «چگونه لذّت عبادت را بچشد كسي كه از هوا و هوس باز نمي‌ايستد؟» (غرر الحكم ودررالكلم، ح 6985). بيان اين نكته لازم است كه پيروي از هواي نفس جلوه‌هاي مختلفي داشته و به گونه‌هاي مختلف ظهور مي‌يابد. به هر صورت دل دادن به خواسته‌هاي نفس، انسان را به ناكجا آباد رفتاري مي‌كشاند و در بسياري از موارد او را ناگزير به انجام حرام‌ها و گذشتن از خطّ قرمزهاي الهي مي‌كند. گفتني است موارد ياد شده مهم‌ترين موانع بهره‌مندي از لذّت عبادت‌اند و نه تمام آن ها.
آيت الله جوادي آملي در پاسخ اين سوال مي‌فرمايند: «گرايش به خدا فطري است؛ ولي شهوت و غضب هم، به عنوان ابزار كار در نهاد ما وجود دارد. انسان عاقل اين دو را تعديل مي‌كند؛ نه تعطيل؛ ولي انسان جاهل شهوت و غضب را امير فطرت خويش مي‌سازد و به اين ترتيب، فطرت در ميان غرايز دفن مي‌شود و از فطرت مدفون نيز كاري ساخته نيست...اگر كسي نفس ملهمه را كه به توحيد گرايش دارد، دفن كند، ديگر اثر آن را نمي‌بيند و از عبادت خود لذت نمي‌برد».
5. پرهيز از لقمه حرام: بايد در نظر داشت كه عبادت با مال حرام نه تنها از نظر خداوند ارزش و اعتباري نداشته و مورد قبول و پذيرش او قرار نمي‌گيرد بلكه پيامدهاي بد ديگري را نيز به همراه دارد. از جمله اين‌كه غذاي حرام موجب دوري بنده از پروردگارش شده و شخص، مورد لعنت مقرّبان درگاه الهي قرار مي‌گيرد. در سخني از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله، آمده است: «هرگاه لقمۀ حرام به اندرون بنده وارد شود، تمام فرشتگان آسمانها و زمين او را نفرين مي‌كنند».
در همين باب گفته‌اند، كسي كه به خوردن لقمۀ حرام ادامه دهد از بهشت جاودان الهي محروم خواهد شد. وصف حال اين‌گونه افراد از زبان رسول گرامي اسلام چنين است: «إنّ‌الله عزّوجلّ حرَّم الجنّةَ جَسداً غُذِّي بِحَرامٍ»؛ (خداوند عزيز و جليل بهشت را بر بدني كه از مال حرام تغذيه كرده حرام كرده است). (تنبيه الخواطر، ج1، ص 61). كسي كه جز حلال نمي‌خورد و جز به حلال نمي‌انديشد، حتما از عبادت لذت مي‌برد.
6. دوري از گناه و نافرماني خداوند: همان‌طور كه انسان سرماخورده بيني گرفته، از بوي خوش لذت نمي‌برد، و چشم ضعيف و كم نور، لذت مشاهده مناظر زيبا را در نمي‌يابد، انسان گنه‌كار نيز از عبادت لذت نمي‌برد. عبادت ميلي فطري است و هر انساني بر فطرت خود آفريده شده است كه به مرور زمان و بر اثر انجام گناهان، اميال فطري خود را در زنگار فرو مي‌برد و ديگر نمي‌تواند آن اميال را آن‌گونه كه بايد ديده و از آن استفاده نمايد. تنها فطرت شفاف و شكوفا، از عبادت لذت مي‌برد. اگر بخواهيم اين مسأله را در قالب مثالي بياوريم مي‌توان به پدر و پسري مثال زد كه پسري ادعاي دوست داشتن پدر را دارد اما به اوامر و نواهي او گوش فرا نمي‌دهد. قطعا اگر محبت پدري را در نظر نگيريم پدر ادعاي چنين فرزندي را قبول نخواهد كرد. و هيچ عاقلي نيز چنين ادعايي را نمي‌پذيرد.«حلّ مشكل»رعايت مطالبي كه بيان شد، به انسان كمك مي كند تا شيريني عبادت را درك كند و از عباداتش لذت ببرد. نكته اي كه در رسيدن به اين هدف بسيار ضروري است و در كنار موارد بالا بايد به آن دقت كنيد محاسبه و بررسي از خود مي باشد تا منشأ و علت اصلي اين اتفاق (كم شدن شيريني عبادت) را پيدا كنيد و به رفع آن بپردازيد. همانطور كه گفتيم عوامل بسياري در كم شدن انگيزه و همچنين لذت نبردن از عبادت مؤثر مي باشد كه با شناخت و كوشش در رفع آنها مي توان دوباره لذت عبادت و بندگي را چشيد. در رفتارها و اعمال اخيرتان تفكر و دقت بيشتري كنيد، شايد عمل گناه و يا مكروهي (هر چند ناخواسته) از شما سر زده است كه در نتيجه باعث كم شدن درك شيريني عبادت در شما شده است. امير مؤمنان علي عليه السلام در دعايي كه به جناب كميل تعليم دادند چنين مي فرمايند: (اللّهم اغفر ليّ الذنوب التي تنزل البلاء، و همچنين اللّهم اغفر ليّ الذنوب التي تغيّر النّعم – خداوندا ببخش آن گناهي را كه باعث مي شود بر من بلا نازل شود، و همچنين خداوندا ببخش آن گناهي را كه باعث مي شود نعمتهايت تغيير يابد (از بين رود)). شايد دليل عدم درك شيريني عبادت، گناهي باشد كه از آن غافل شده ايد و به دليل انجام آن گناه است كه از نعمت درك شيريني عبادت محروم گشته ايد و چه عذابي از اين بالاتر كه انسان نتواند از ارتباط با معبودش لذت برد و حتي از ارتباط با او نيز احساس خستگي كند.! در اين صورت با توبه و استغفار از خداوند بخواهيد گناهان شما را ببخشد تا دوباره بتوانيد شيريني عبادت را حس كنيد.گاهي اوقات عدم موفقيت انسان به انجام صحيح عبادات خيري است از جانب خداوند تا انسان را از غرور و تكبر رهايي بخشد. يعني خداوند بدين سبب غرور و تكبر از عبادت را از انسان دور مي كند تا زماني كه ظرفيت اينگونه عبادات در او به وجود آيد. مثلا شايد به دليل حال خوشي كه در عبادات داشتيد، احتمال گرفتار شدن به تكبر و غرور در شما بوده است و خداوند رحيم با گرفتن موقتي اين حس و حال در حقيقت شما را از خطر ارتكاب گناه نجات داده است. كه البته خداوند به امور انسانها آگاهتر است.البته گاهي نيز شيطان براي اينكه انسان را از مسير مستقيم بندگي خارج كند با القاء وسوسه و در نتيجه پيدايش وسواس، سعي مي كند تا عبادات انسان را كم رنگ و بي تأثير نشان دهد، و جالبتر اينجاست كه انسان نيز فريب اين دسيسه شيطان را خورده و يقين مي كند كه عباداتش بي تأثير شده است و از شور و حال گذشته خالي مي باشد. خطر اين القائات بسيار واضح و روشن است چرا كه انسان را پس از مدتي نسبت به مسائل عبادي بي اعتماد كرده و در نهايت او از انجام آنها دلسرد خواهد شد.در پايان اميدواريم با رعايت نكات گفته شده دوباره بتوانيد حلاوت و شيريني عبادت را درك كنيد. همچنين براي مطالعه بيشتر در اين زمينه مي توانيد به كتب: اسرار الصلاة حضرت امام خميني و معراج السعادة مرحوم نراقي و إحياء علوم الدين غزالي مراجعه كنيد.

پرسمان دانشجویی