در ابتدا به شما پرسشگر محترم براي توفيق يافتن انجام عبادات (نماز شب) تبريك مي گوييم و اميدواريم در اين مسير به لطف الهي موفق و پيروز باشيد.
صبر و استقامت
يك از مسائل بسيار مهم در انجام مستحبات و سير وسلوك، استقامت و پايداري در اين راه است.
آيت الله نجابت( يكي از شاگردان آيت الله قاضي )از قول ايشان مي گويد: « چهل سال است دم از پروردگار عالم زدم. در اين مدت نه خوابي ديدم، نه مكاشفه اي، نه رفيقي، نه همدردي، چهل سال است كه در را مي كوبم و خبري نيست. » چه بسا افرادي مدتي به اين وادي وارد شده اند ولي از آن دست كشيده و نتيجه اي هم عايدشان نشده است چرا كه ره صد ساله را مي خواستند يك شبه بپيمايند.آيت الله مرندي مي فرمودند: بعضي افراد بعد از هفت و هشت سال كه در خدمت علي آقا قاضي بودند، ايشان را ول مي كردند و مي رفتند. زيرا كه اين راه شرح صدر و صبر و استقامت مي خواهد.
آيت الله قاضي كه خود چهل سال پشت در مانده، و صادق بودن خود را در آن عشق و محبت به محبوب و معبود ازل ثابت كرده، درس استقامت و صبوري را به شاگردانش هم مي آموزد و چنين مي گويد:« اگر به جستجوي آب زمين را كندي، نبايد خسته و نااميد شوي، اگر وقتش باشد به آب مي رسي، وگرنه نااميد مشو كه بالاخره به آب مي رسي و حتي آب برايت فوران مي كند. » و مي گويد: « تازه وقتي هم به آب رسيدي و برايت در باز شد به همان كم بسنده نكن، بيشتر جستجو كن و بيشتر بخواه! »
دست يابي به لذت عبادات
براي اينكه از مناجات و عبادت لذت ببريم ، ابتدا بايد بدانيم كه عبادت چيست، چگونه ارتباطي است و سپس حقيقت عبادت را در خودمان محقق كنيم و به ارتباط خود با خداي متعال عمق ببخشيم و سجاده را به مي عشق حق تعالي رنگين سازيم تا از آنها لذت ببريم و براي رسيدن به اين هدف بايد نسبت به موارد ذيل مراقبت نمود.
الف- بالا بردن سطح معرفت خود نسبت خداي تعالي
بي شك هنگام صحبت كردن با فردي بزرگوار و داراي مقامات عالي , اگر انسان نسبت به او شناخت نداشته باشد , نه تنها از هم صحبتي با او لذت نمي برد , بلكه ادب حضور و هم كلامي با او را نيز رعايت نمي كند. آيا تا به حال از خود پرسيده ايم كه شناخت ما از خداي خويش چقدر است ؟ آيا نسبت به صفات الهي آگاهي داريم ؟ الرحمن يعني چه ؟ الرحيم به چه معناست ؟ حمد و سپاس چرا بايد مخصوص پروردگار باشد ؟ و ... چرا امثال ما از نماز لذت نمي بريم , در حالي كه معصومين ( عليهم السلام ) نماز را نور چشم خود مي دانستند ؟
امام صادق - عليه السلام – تشريح اين موضوع فرموده اند : « چون تكبير (نماز) راگفتي ، آنچه را كه ما بين آسمان و زمين است درمقابل كبرياي خدا كوچك و ناچيز شمار كه اگر خداوند بر قلب بنده زماني كه تكبير مي گويد، بنگرد و در دل او چيزي باشدكه از حقيقت معناي تكبير بازش مي دارد، به او گويد: (اي دروغگو آيا مرا مي فريبي ؟ به عزت وجلالم سوگند كه از شيريني ياد خود محرومت كنم و از قرب به خودو شادماني مناجاتم محجوبت سازم ) پس به هنگام نمازگزاردنت دل خود را بيازما، اگر شيريني نماز را و در (عمق ) جان سرور و بهجت (حاصل از) آن را مي يابي و دلت از راز و نيازبا او شادمان است و از گفتگو با او لذت مي برد، بدان كه خداوند تو را در تكبيري كه بر زبان رانده اي تصديق فرموده است وگرنه ، بدان كه فقدان لذت مناجات و محروميت از شيريني عبادت دليل بر اين است كه خداوند تو را (در تكبيرت ) دروغگو دانسته و از درگاه خود رانده است.»( مصباح الشريعة ، باب 13، بحارالانوار، ج 81، ص 230)
مطالعه ي كتاب هاي خداشناسي , پرسش از علما و صاحب نظران در اين خصوص و همنشيني با صاحب نفسان و اهل تقوا , كمك زيادي در اين زمينه خواهد كرد.
ب- توجه ويژه در مناجات و عبادات به نماز
براي اين امر در چند چيز بايد توجه كامل داشته باشيد:
1- تفكر و مطالعه در مورد نماز
هر يك از مقدمات و اركان و اجزاء نماز , داراي فلسفه و حقيقتي است كه درك و آگاهي نسبت به آنها در خارج شدن نماز از يك عادت و بهره بردن و حظ معنوي از نماز , مؤثر است. مطالعه ي كتب بزرگان و اهل سلوك , از قبيل اسرار الصلوة مرحوم ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي ( رضوان الله تعاي عليه ) كتب تفسيري درباه ي سوره ي حمد و توحيد , در فهم حقيقت نماز و انس با آن بسيار مؤثر است.
2- توجه به معاني نماز ( هم از جهت معنوي و هم از جهت كاربردي )
اگر قبل از هر عبارت نماز , معناي آن را در ذهن تداعي كنيد و سپس الفاظ عربي آن را بيان كنيد ( معني لغوي ) ملاحظه خواهيد كرد كه ديگر نمازتان نمازي بي روح و كسالت آور نخواهد بود ؛ بويژه اگر پس از تمرين و ممارست در توجه به معاني لغوي عبارات نماز , به معناي كاربردي آن توجه كنيد , از نمازتان لذت خواهيد برد .
مثلا ًوقتي عبارت الحمد لله رب العالمين را بر زبان جاري مي كنيد به ياد نعمتهاي الهي افتاده و لطف پروردگار را در احسان و بخشش او در نعمتهاي بي شمارش متذكر شويد ؛ در اين صورت ارتباطي لذت بخش بين شما خداي متعال برقرار خواهد شد.
3 - خواندن نماز در اول وقت
مداومت بر نماز اول وقت , كم كم انس با نماز را ايجاد خواهد كرد. كسي كه هر كاري را بر نماز ترجيح مي دهد , نماز خواندن را براي اوقات بي كاري خود مي گذارد و هنگام نزديك شدن به طلوع يا غروب آفتاب نمازش را مي خواند , هيچ گاه از نماز خواندن , لذت نخواهد برد.
4- خواندن نماز با حضور قلب
حضور قلب داشتن روح عبادت و نماز و مهمترين عامل رسيدن به لذت معنوي است. براي مطالعه در اين زمينه چون كمي مفصل است, به سايت مراجعه كنيد.
http://akhlagh.porsemani.ir/term31ج - پرهيز از دنيا دوستي
انسان هميشه به چيزي توجه دارد كه نسبت به او محبت دارد. كسي كه همه ي توجهش به دنيا و زرق و برق آنست چگونه مي تواند از مناجات و عبادت لذت ببرد ؟ ما دو نوع لذت داريم، لذت هاي مادي و لذت هاي معنوي. لذت از مناجات و عبادت جزء لذت هاي معنوي انسان است. كسي كه از لذت هاي مادي مانند موسيقي و فيلم و ماهواره و زن و خانه و ماشين و شهوات و مانند آن بيش از آن مقداري كه مورد تاييد دين است، لذت مي برد و عادت هم كرده است، اگر بخواهد از معنويات لذت ببرد بايد از اينگونه لذت ها فاصله بگيرد و كم كم موضوع لذت هايش را عوض كند و سعي كند از نماز و عبادت و مناجات حق تعالي لذت ببرد تا مذاق جانش عوض شود و به جاي لذت هاي مادي لذت هاي معنوي جايگزين شود. اگر در زندگي به ضرورت از دنيا استفاده كنيم و به آن دل نبنديم , بسياري از مشكلات ما حل خواهد شد.
ز- ياد خدا در همه حال
اگر انسان , در هر موقعيتي خدا را ناظر بر اعمال و رفتار خويش ببيند و اين ذكر و ياد را در درون خود تقويت كند , كم كم نسبت به خداوند محبت پيدا كرده و با ياد او انس مي گيرد ؛ لذا چنين كسي وقتي در معرض شنيدنيها , ديدنيها , خوردنيها و ... قرار مي گيرد اول از خود سؤال مي كند : آيا خداي من كه ناظر من است از اين كار من راضي است ؟ بنابراين با ياد خدا از حرامها اجتناب كرده و با ياد خدا به واجباتش عمل مي كند. اين فرد به تدريج به ياد خدا دل مي بندد و اوقات نماز را بهترين زمان براي معاشقه با محبوبش مي داند.
براى تقويت اين حركت و رشد آن توجه به چند نكته لازم است:
1- پرهيز از مجالست و همنشينى با اهل دنيا و دور از معنويت. چه آنكه از رسول اكرم(ص) نقل شده است كه فرمود: «به خاطر برخورد با اهل دنيا قلبم زنگار گرفته و مكدر مىشود و براى جبران آن روزى هفتاد مرتبه استغفار مىكنم». خداوند نيز در سوره «نجم آيه 29»مىفرمايد: فاعرض عن من تولى عن ذكرنا و لم يرد الا الحيوه الدنيا؛ پس از كسانى كه از ياد ما روى گرداندند و جز زندگى دنيا را نخواستند اعراض كن و روى بگردان.
2- محاسبه نفس كه هر شب يا هر هفته و يا لااقل هر ماه گذشته خود را بررسى نمايد و به تعبيرى به خود نمره بدهد. اگر كار شايستهاى انجام داده سپاسگزار بوده و از خداوند ادامه توفيق را بخواهد و اگر مرتكب خلافى شده استغفار نموده و تصميم بر ترك آن بگيرد.
3- بهرهگيرى از ثقل اكبر و قرآن كريم و انس با آن. چه اين كه هم تلاوت و حفظ قرآن به انسان نورانيت بخشيده و معنويت مىدهد و هم آشنايى با معارف آن (هركسى در حد خودش حتى در حد ترجمه) موجب رشد روحى مىباشد. زيرا معارف قرآن و آياتش نسخههايىاست براى درمان دردها و مشكلات. گرچه در برداشت از آيات متشابه بايد جانب احتياط را پيشه كرد و آن را به اهلش واگذار نمود و گرنه ممكن است خود آن موجب گرفتارى گردد.
4- بهرهگيرى از ثقل اصغر و ائمه هدا(ع) و توسل به ايشان. بايد توجه داشت كه توسل به حضرات معصومين(ع) هم خود توجه به حق تعالى و عالم ملكوت است و هم زمينه ساز بهرهگيرى بيشتر از فيض ربوبى و كسب توفيقات بيشتر. بنابراين نمىتوان چنين پنداشت كه به ائمه(ع) توسل داشتهايم ولى جوابى نگرفتهايم. زيرا همان توفيق توسل خود توجه به حق بوده است و مايه دورى از غفلت. پس خود جواب بوده است و چه بسا كه همين روحيه كمال خواهى و به دنبال معنويت بودن از آثار و بركات همان توسلات باشد كه بايد ادامه يابد. چه بسيارند كسانى كه از غفلت خود نيز غافلند و يا پس از توجه در صدد درمان بر نمىآيند. از اين رو بايد سپاسگزار نعمتها و معنويات به دست آمده بود و درخواست استمرار و افزايش آن را از خداوند داشت.
5- گزينش مكان مناسب، دورى ازجاهاى شلوغ و پر سر و صدا و پرهيز از هر آنچه كه موجب انحراف توجه از خداوند شود.
6- حتى الامكان در بهترين وقت عبادت كند؛ مثلاً، با كسالت - خستگى و خواب آلودگى - وارد نماز نشود.
7- تا حد امكان در مسجد و با جماعت نماز خواندن و دعا كردن (به ويژه در جماعاتى كه بعد معنوى بيشترى دارد).
8- قبل از عبادت انسان خود را مستعد و مهيا سازد؛ يعنى، قدرى به خود تلقين كند من در صدد نيايش و نماز هستم و سعى كند افكار متفرق را از ذهنش دور كند.
9- در حين عبادت مصمّم بر مراقبت باشد و اگر احياناً افكار ديگرى به او هجوم آورد، همين كه متوجه شد، سعى كند خود را از دام آن افكار برهاند.