حضور اجتماعي زنان | کتابخانه مجازی الفبا

از حضرت زهرا سلام الله عليه نقل شده که بهترين زنان آناني هستند که نه مرد آنها را ببيند و نه آنها مردي را ببينند. در اين زمينه توضيح دهيد؟

اگر در آیات و روایات اسلامی مطالعه و تعمق داشته باشیم به این اصل مسلم می رسیم که اسلام احياگر شخصيت زن و حافظ كرامت انساني اوست، اسلام به زن مانند مرد استقلال اقتصادي داده است اسلام به زن همانند مرد حقوق اجتماعي قايل است و زن مانند مرد مي‏تواند با رعايت قوانين و مقررات اسلامي در فعاليت‏هاي اجتماعي و اقتصادي و سياسي و فرهنگي شركت كند بلكه در بسياري از موارد، شركت زنان در جامعه و به عهده گرفتن مسؤوليت‏هاي عمومي مانند مردان واجب است مانند تصدي امور بانوان در جامعه و امر به معروف و نهي از منكر البته شركت در فعاليت‏هاي عمومي و به عهده گرفتن مسؤوليت‏ها در صورتي امر مثبت و سازنده است كه در چارچوب مقررات الهي و دين باشد.زيرا معيار در فعاليت‏هاي فردي و عمومي حفظ ارزش‏هاي اسلامي و تقوا است و در اين فرقي بين زن و مرد وجود ندارد. متفكر شهيد استاد مطهري در اين مورد مي‏فرمايند: «آن چه موجب فلج كردن نيروي زن و حبس استعدادهاي اوست حجاب به صورت زنداني كردن زن و محروم ساختن او از فعاليت‏هاي فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي است و در اسلام چنين چيزي وجود ندارد. اسلام نه مي‏گويد كه زن از خانه بيرون نرود و نه مي‏گويد حق تحصيل علم و دانش ندارد بلكه علم و دانش را فريضه مشترك زن و مرد دانسته است و نه فعاليت اقتصادي خاصي را براي زن تحريم مي‏كند، اسلام هرگز نمي‏خواهد زن بيكار و بي‏عار بنشيند و جوري عاطل و باطل درآيد، پوشانيدن بدن به استثناء وجه و كفين مانع هيچ گونه فعاليت فرهنگي و اجتماعي يا اقتصادي نيست. آن چه موجب فلج كردن نيروي اجتماع است آلوده كردن محيط كار به لذت‏جويي‏هاي شهواني است‏».
3-سخن حضرت زهرا –ع- در واقع بیانگر بهترین حال عفاف برای زنان است و به تعبیر دیگر وضعیت و حالت آرمانی و ایده آل را معرفی کرده اند که جامعه اسلامی باید به سمت و سوی تحقق بخشیدن به آن پیش برود . حال اگر این حالت ایده آل به دلیل فراهم نبودن زمینه و شرایط لازم فراهم نبود باید درجه و رتبه ای نزدیک به آن را رعایت نمود .
4- در این سخن نورانی حضرت زهرا –ع-بهترین وضعیت رعایت عفاف معرفی شده است ولی در عین حال گاهی موضوعاتی مهم تر و با اهمیت تر با این حالت و وضعیت تزاحم پیدا می کند و چون مهم است بر آن مقدم می شود و خود زهرای مرضیه –ع- نیز برای انجام وظیفه الهی و سیاسی و اجتماعی خود و دفاع از اسلام و ولایت در بحرانی ترین اوضاع جامعه اسلامی در مسجد حضور یافت و با سخنرانی کوبنده و روشنگر خود توطئه منافقین و بد خواهان را افشا نمود و از حق و ولایت جانانه دفاع نمود و در عین حال حد کامل حجاب و عفاف ایلامی را رعایت نمود و در حالی که زنان بنی هاشم و کنیزان آن حضرت دورش را حلقه کرده بودند در این صحنه حضور یافت . از اين رهگذر است كه فاطمه زهرا(س) مي‏فرمايد: صلاح زنان در اين است كه طوري زندگي نمايند كه نه مردان بيگانه را ببينند و نه چشم بيگانگان بدان بيفتد و الا خود فاطمه زهرا(س) در متن مسائل سياسي اجتماعي قرار داشت و همواره از حق و اسلام و اهل بيت دفاع مي‏كرد بعد از رحلت پيامبر(ص) در آن شرايط حساس و دشوار بحراني كه فتنه و دشمن تماميت اسلام و قرآن را تهديد مي‏كرد. فاطمه زهرا بود كه با شركت خود در صحنه سياسي واجتماعي از مقام ولايت و رهبري دفاع مي‏كرد.
5- با توجه به مطالب فوق ديدگاه حضرت زهرا(س) در مورد حضور زن در صحنه‏هاي اجتماعي و سياسي روشن مي‏شود. اگر از فاطمه زهرا(س) نقل شده ويژگي زن مسلمان اين است كه نه مرد نامحرم او را ببيند و نه او مرد نامحرم را ببيند هرگز به معناي انزوا و گوشه‏نشيني زن مسلمان نيست بلكه يا منظور اين است كه در فعاليت‏هاي اجتماعي بايد آن چنان مقررات اسلامي را رعايت كند كه موجب نگاه حرام نامحرمان نشود وبالعكس و يا به آن معناست كه در مديريت امور بانوان خود زنان بايد عهده‏دار باشند تا نيازي به تماس با مرد نامحرم نباشد.
6- اگر كمي دقيق‏تر بينديشيم اين سخن حضرت زهرا(س) بهترين الگو براي دنياي امروز است و چند كاركرد اساسي دارد:
الف- تأمين سلامت و بهداشت معنوي جامعه.
ب- رشد و استقلال و خودكفايي جامعه زنان. زيرا اگر قرار باشد زن را مردان نامحرم نبينند، لازمه‏اش اين است كه آنان داراي خودكفايي علمي در امور لازم خود مانند پزشكي و... باشند و اين بهترين عامل رشد جامعه زنان است. پس دور بودن از نامحرم به معناي گوشه‏نشيني نيست، بلكه فعاليت و تلاش علمي و عملي و رسيدن به خودكفايي است.
7- حدیث مطرح شده، در کتب اربعه (کتاب های چهار گانه) حدیثی شیعه وجود ندارد. اما در برخی از منابع بعدی؛ مانند دعائم الاسلام[1] و مناقب ابن شهر آشوب[2] حدیثی با همین مضمون، البته بدون سند و به صورت خلاصه ذکر شده است. بنابر این، از آن جا که این حدیث در متون اولیه روایی نیامده، و در موارد دیگر نیز بدون سند ذکر شده است؛ لذا طبیعی است که از نظر سندی قابل اعتماد نباشد، ولی در عین حال متن آن با آموزه ها و تعالیم معتبر دینی ما سازگار است.
از این روایت، حرمت حضور زنان در اجتماع برداشت نمی شود؛ چرا که آنچه در متن روایت آمده، با سیره و منش خود حضرت زهرا (س) مخالف است؛[3] به این دلیل که آن حضرت در مواقع لزوم و ضروری در اجتماع حاضر می شده، و هم او مردان را می دیده و هم آنان او را می دیدند.[4]
بنابر این، حدیث در مقام بیان این حکم شرعی نیست که به هیچ وجه زنان و مردان مجاز به گفت و گوی با هم نیستند و یا مجاز نیستند همدیگر را ببینند، بلکه در مقام بیان یکی از ارزش های اخلاقی است، و آن این که تا جایی که امکان دارد، باید ارتباط و برخوردهای روز مره میان مردان و زنان نامحرم به حداقل ممکن برسد. دختر رسول خدا –بر فرض صحت این انتساب- می خواهد به زنان مسلمان بگوید که بدون دلیل و برای کارهای جزئی و پیش پا افتاده و بدون جهت راهی مراکز عمومی نشوند، در کوچه و بازار و... در معرض دید نا محرم حضور پیدا نکنند که این در شأن و مقام زنان مسلمان نیست. [1] تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم‏الإسلام، ج 2، ص 215، دار المعارف، مصر، 1385ق. «و عن علی ع أنه قال قال لنا رسول الله (ص) أی شی‏ء خیر للمرأة فلم یجبه أحد منا فذکرت ذلک لفاطمة (ع) فقالت ما من شی‏ء خیر للمرأة من أن لا ترى رجلا و لا یراها فذکرت ذلک لرسول الله (ص) فقال صدقت إنها بضعة منی».
[2] ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب (ع)، ج 3، ص 341، مؤسسه انتشارات علامه، قم، 1379ق.«قال النبی لها أی شی‏ء خیر للمرأة قالت أن لا ترى رجلا و لا یراها رجل فضمها إلیه و قال ذریة بعضها من بعض».
[3] ر. ک: کلینی، کافی، ج 5، ص 528، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش.
[4] همان، ج 1، ص 460، ح 5.براي آگاهي بيشتر ر.ك:
1- مسأله حجاب، شهيد مرتضي مطهري.
2- فلسفه حقوق، قدرت اللَّه خسروشاهي- مصطفي دانش‏پژوه.
3- فاطمه بانوي نمونه اسلام، ابراهيم اميني
4- زندگاني حضرت فاطمه، سيد هاشم رسولي محلاتي.

پرسمان دانشجویی