راه تقويت معنويت | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه معنويت را در وجود خود تقويت نمايم؟

دوست عزيز تمام آنچه که شما به آن اشاره کرده ايد از طريق پرداختن به مفهوم خدايي شدن قابل درک و وصول است. هدف زندگي از منظر اسلام خدايي شدن انسان و خود زندگي نيز در حقيقت فرصتي براي خداگونگي است. از همين رو تمامي آنچه كه در قالب دستورات ، اوامر و نواهي ديني مطرح گرديده ، همه در راستاي به كمال رساندن بشريت و خدايي نمودن انسان مي باشد .
لذا اگر مي خواهيد در مسير الهي قدم گذاشته و به كمال مطلق برسيد بايد تمامي افكار و اعمال زندگي در مدار توحيد و دستورات الهي تنظيم نمائيد كه لازمه آن موارد ذيل مي باشد :
1- شناخت خدا: امام رضا (ع) مى فرمايند: اول عباده الله معرفته‏ «اولين مرتبه عبادت خدا معرفت و شناخت خدا مى باشد .
در اين باب اگر زمينه مطالعاتى شما كم است از كتاب هاى اعتقادى آقاى محسن قرائتى شروع كنيد ولى بعدا مسير مطالعاتى شما در كتابهاى استاد مطهرى باشد. اما اگر در گذشته مطالعاتى داشته ايد از كتاب توحيد استاد مطهرى شروع كنيد.
2- ايمان به خدا: از شناخت و اعتقاد بالاتر و با ارزش تر ايمان به خدا مى باشد امام على (ع) مى فرمايند: الايمان شجره اصلها اليقين‏؛ ايمان درختى است كه ريشه آن يقين است «پس بر حسب اين روايت ريشه ايمان همان يقين قلبى است نه صرف اعتقاد و شناختى كه در معرض رد و اثبات است و در روايتى ديگر امام رضا (ع) مى فرمايند: لاعباده الا بيقين‏ «عبادتى نيست مگر با يقين پس اصل شجره ايمان يقين است و يقين قوام بخش عبادت واقعى است در نتيجه ايمان به خدا عبادت واقعى را محقق مى سازد .
بنابراين كسيكه مي خواهد كمال مطلق برسد بايد علاوه بر شناخت خدا ايمان به خدا هم داشته باشد .
اين نكته قابل ذكر است كه مهمترين چيزى كه ايمان را در قلب پا برجا و مستحكم مى كند ورع است كه در كلام امام صادق (ع) آمده:» سئل الصادق (ع) ما الذى يثبت الايمان «قال: الذى يثبته فيه الورع والذى يخرجه منه الطمع «از حضرت سوئال شد چه چيزى ايمان را در قلب تثبيت مى كند؟ فرموند: چيزى كه ايمان را در قلب تثبيت مى كند ورع (اجتناب از معاصى و شبهات حرام) مى باشد و چيزى كه ايمان را از قلب خارج مى كند طمع (نسبت به گناهان و انجام معاصى) مى باشد.
3- شناخت دستورات خدا: از ديگر لوازم رسيدن به كمال ، شناخت دستورات خدا مي باشد كه اين مرحله بعد از شناخت و ايمان به خدا و شناخت فرستادگان الهى مي باشد زيرا براي بدست آوردن دستورات الهي بايد فرستادگان الهى را بشناسيم تا بعد به رسالت آنها پى ببريم و در زمان غيبت امام معصوم (ع) به شائن و رسالت علما و فقهاى عظام واقف گرديم .
در اين باب از جهت نظرى و بحث هاى كلامى و اعتقادى بايد به بحث نبوت و امامت رجوع كرد ولى از جهت صرف شناخت دستورات عملى كافى است كه به رساله هاى علميه مجتهدين كرام رجوع شود بنابراين بارجوع به رساله مى توان واجب و حرام الهى را شناخت تا اين ويژگى ديگر بنده واقعى خدا تحقق يابد.
4- ترجيح دستورات خدا: بسياري از افراد ممكن است با دستورات الهي كاملا آشنا بوده و از حرام و حلال الهي مطلع باشند ولي به هنگام بروز خواهش هاي نفساني و وسوسه هاي شيطان از فرامين الهي سرپيچي نمايند ؛ اما كسانيكه به دنبال رسيدن كمال مطلق هستند ، دستورات خدا را بر دستورات نفس، شيطان ، در عمل ترجيح مي دهند . امام سجاد (ع) مى فرمايند:« من عمل بما افترض الله عليه فهو من اعبد الناس »هر كس به آنچه خدا بر او واجب كرده عمل كند از عابدترين مردم مى باشد امام على (ع) مى فرمايند:» لا عباده كادائ الفرائض «هيچ عبادتى مثل انجام واجبات نيست.» بنابراين انجام واجبات و ترك محرمات بر هر چيزى ترجيح دارد .
5- استقامت در مسير بندگى: از ديگر لوازم رسيدن به خدا و كمال مطلق ، بندگى مادام العمرى و هميشگى خدا مي باشد . خداوند تبارك و تعالى به پيامبر اكرم (ص) در قرآن چنين خطاب مى كند:» فاعبده واصطبر لعبادته؛ او را عبادت كن و در راه پرستش او شكيبا باش «،( مريم، آيه 65). خستگى و عبادت و بندگى مقطعى از ساحت بنده واقعى خدا بدور است حضرت على (ع) مى فرمايند:» دوام العباده برهان الظفر بالسعاده «،( الغرر والدرر، باب العباده، ص 24 و 318). عبادت دوام دار و هميشگى دليل قاطع ظفر و دستيابى به سعادت و خوشبختى است اين نكته در خور يادآورى است كه مراد از عبادت فقط نماز و روزه نيست بلكه مراد، طاعت و فرمانبردارى از خدا است كه در مرحله اول، عمل به واجبات و ترك محرمات مى باشد. مولا على (ع) مى فرمايند:» غايه العباده الطاعه؛ نهايت عبادت طاعت است «،( الغرر والدرر، 30). بنابراين بندگى و سرسپردگى دائم نسبت به خداى تعالى از ويژگى هاى مهم بنده واقعى خدا مى باشد.
در پايان چند توصيه زمينه ساز ، جهت رسيدن به كمال خدمت شما عرض مي نمائيم :
1- انسان بايد آگاهى و معارف خويش را با مطالعات دينى در بعد عقايد، اخلاق، احكام و دستورات الهى افزون سازد، تا با بصيرت و شناخت و آگاهى در راه خداوند، قدم نهد و در مسير گام بردارد. چه اين که بدون آن انسان دچار قشرى‏گرى، درويش‏مآبى و صوفى مسلكى خواهد شد. لذا توصيه مي كنيم به کتابهاي ذيل مراجعه فرمائيد :
- مجموعه كتاب هايي كه در خصوص اصول عقايد از سوي بزرگاني همچون شهيد مطهري و آيت الله مصباح يزدي به نگارش در آمده .
- رساله عمليه مرجع تقليد خود
-پرسش و پاسخ دانشجويي شماره 18 (احکام نگاه و پوشش )
-کتاب واجبات و محرمات در شرع اسلام / آيت الله مشکيني / دفتر نشر الهادي / 1378
-کتاب گناهان کبيره شهيد دستغيب
3- ارتباط عميق با ثقل اكبر يعني قرآن
قرآن نقشه ي راهي است که از طرف محبوب به سمت محب فرستاده شده است، تا بندگان, با خواندن آن و حرکت در مسيري که توسط قرآن راهنمايي شده, به خداي مهربان برسند. بنابراين سعي کن حداقل روزي چند آيه را با دقت در معاني و تدبر بخواني .
4- بهره‏گيرى از ثقل اصغر و ائمه هدى (ع) و توسل به ايشان، بايد توجه داشت كه توسل به حضرات معصومين (ع) هم خود توجه به حق تعالى و عالم ملكوت است و هم زمينه ساز بهره‏گيرى بيشتر از فيض ربوبى و كسب توفيقات بيشتر، بنابراين نمى‏توان چنين پنداشت كه به ائمه (ع) توسل داشته‏ايم ولى جوابى نگرفته‏ايم. زيرا همان توفيق توسل خود توجه به حق بوده است و مايه دورى از غفلت. پس خود جواب بوده است و چه بسا كه همين روحيه كمال خواهى و به دنبال معنويت بودن از آثار و بركات همان توسلات باشد كه بايد ادامه يابد. چه بسيارند كسانى كه از غفلت خود نيز غافلند و يا پس از توجه در صدد درمان بر نمى‏آيند. ازاين‏رو بايد سپاسگزار نعمت‏ها و معنويات به دست آمده بود و درخواست استمرار و افزايش آن را از خداوند داشت.
5- اصلاح صفات شخصيتي و پاک سازي دل و درون از رزايل اخلاقي، و آراسته شدن به فضايل اخلاقي از طريق راهکارهاي علم اخلاق و تمرين آن ها در معاشرت با مردم و رعايت اخلاق اجتماعي.
6- پرهيز از مجالست و هم‏نشينى با اهل دنيا و دور از معنويت، چه آنكه از رسول اكرم (ص) نقل شده است كه فرمود: «به خاطر برخورد با اهل دنيا قلبم زنگار گرفته و مكدر مى‏شود و براى جبران آن روزى هفتاد مرتبه استغفار مى‏كنم». خداوند نيز در سوره «نجم آيه 29 «مى‏فرمايد: فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَياةَ الدُّنْيا پس از كسانى كه از ياد ما روى گرداندند و جز زندگى دنيا را نخواستند اعراض كن و روى بگردان.
7- از سيستم مراقبه ، محاسبه و معاقبه نفس استفاده نمائيد ، كه مدام مرقب اعمال و رفتار خود باشيد تا عملي شما را از مسير كمال منحرف ننمايد و هر شب يا هر هفته و يا لااقل هر ماه گذشته خود را بررسى نمايد و به تعبيرى به خود نمره بدهد. اگر كار شايسته‏اى انجام داده سپاسگزار بوده و از خداوند ادامه توفيق را بخواهد و اگر مرتكب خلافى شده استغفار نموده و تصميم بر ترك آن بگيرد.
8- التزام به احكام ظاهرى شريعت ،خصوصا انجام واجبات و ترك محرمات
6- در ميان مستحبات نوافل يوميه بويژه نماز شب جايگاه ويژه اى دارد و بهترين رفرف عروج موءمنان و رساننده به مقام محمود است. ضمن تحفظ بر آنهااز زياده روى بپرهيزيد و كيفيت و حال وتوجه و حضور قلب رادر عبادات بر كميت آنها ترجيح دهيد.
7- ضمن انجام عبادات رعايت سلامت جسمى خود را نيز بايد بكنيد و آن را نيز در حد متعارف از وظايف خود بشماريد و در همه امور متعادل باشيد.
8- مطالعه كتب اخلاقى عرفانى اعتقادى و تفسير.
9- مكاتبه و مراوده باشخصيت ها و علماى برجسته اخلاق
10- بدانيد تغيير حالات روحي امرى طبيعى است. در نهج البلاغه است «ان للقلوب شهوه و اقبالا و ادبارا» و تاكيد شده است كه به هنگام اقبال دل به مستحباب و گاه ادبار آن به فرائض و واجبات روى آوريد. البته هر قدر حب دنيا از دل زدوده شود و عشق الهى در مكامن نفس استوار يابد اقبال دل دوام بيشترى مى يابد. و واصلان كوى عشق را هماره اقبال است و ديگر هيچ كه از آن به صلوه دائم تعبير شده است.
خوشا آنان كه دائم‏در نمازند به حمد و قل هوالله كارشان بى‏
11- اخلاص در اعمال را به عنوان شاه كليد رسيدن به كمال فراموش نفرمائيد .
اخلاص آن است كه: عمل انسان از جميع اين شوائب و اغراض خالى باشد و از جهت محض تقرّب به خدا بوده باشد. و بالاترين مراتب اخلاص آن است كه: در عمل، قصد عوضى اصلا نداشته باشد، نه در دنيا و نه در آخرت. و صاحب آن، هميشه چشم از اجر در دو عالم پوشيده، و نظر او به محض رضاى حقّ - سبحانه و تعالى - مقصور است و بجز او مقصودى و مطلوبى ندارد. و اين مرتبه، اخلاص صدّ يقين است. و نمى‏رسد به آن: مگر كسانى كه «مستغرق» لجّه بحر عظمت الهى گشته، و اله و حيران محبّت او باشند. و ايشان را التفاتى نه به دنيا و نه به آخرت باشد.
گداى كوى تو از هشت خلد مستغنى ست-اسير قيد تو از هر دو عالم آزادست‏ و رسيدن به اين مرتبه ميسّر نيست مگر اينكه انسان از همه خواهشهاى نفسانى دست برداشته و پشت پا بر هوا و هوس بزند و دل خود را مشغول فكر و صفات و افعال پروردگار خود نمايى. و وقت خود را به مناجات او صرف نمايد، تا أنوار جلال و عظمت او بر ساحت دل پرتو افكند. و محبّت و أنس با او در دل تو جاى گيرد.
و پست‏ترين مرتبه اخلاص آن است كه: در عمل خود قصد وصول به ثواب، و خلاصى از عقاب داشته باشد. و بسا طاعت و عبادت كه آدمى در أداى آنها خود را به تعب مى‏افكند و آن را خالص از براى خدا پندارد و حال آنكه در آن خطا كرده و به آفت آن هم برنخورده. (معراج‏السعادة ج : 2 ص : 629)
12- آدمى جهت تقرّب به خدا و به دست آوردن آرامش روحى و تحصيل مكارم اخلاق و دورى از معاصى و رذائل، و زدودن كدورات روانى، و وسوسه‏هاى شيطانى، و تقويت اراده و نيروى تعقل و فكر، و قضاى حوائج مادى و معنوى، نياز به دعا و نيايش به درگاه پروردگار متعال داشته و دارد، و لذا بخش وسيعى از تعليمات انبيا را عموما و پيامبر بزرگوار و ائمه معصومين عليهم السّلام را خصوصا دعا و نيايش تشكيل مى‏دهد.
بنابراين اگر مي خواهيد به كمال مطلق و آرامش روحي نائل شويد ، يكي از بهترين راههاي انس گرفتن با دعاهايى است كه از پيشوايان دين و امامان معصوم عليهم السّلام رسيده است كه در اين زمينه مي توانيد از كتاب مفاتيح الجنان شيخ عباس قمي و صحيفه سجاديه و ... بهره كافي را ببريد .
با توجه به آنچه تا كنون براي شما گفتيم يقين بدانيد در صورت استواري و استقامت در عمل نمودن به آنها داراي نفس مطمئنه خواهيد شد يعني داراي نفسي خواهيد شد كه با علاقمندى و ياد پروردگارش سكونت يافته بدانچه او راضى است رضايت مى‏دهد و در نتيجه خود را بنده‏اى مى‏بينيد كه مالك هيچ خير و شرى و نفع و ضررى براى خود نيست و نيز دنيا را يك زندگى مجازى و داشتن و نداشتن و نفع و ضرر آن را امتحانى الهى خواهيد دانست و در نتيجه اگر غرق در نعمت دنيايى شويد، به طغيان و گسترش دادن به فساد و به علو و استكبار، وادار نمى‏شويد، و اگر دچار فقر و فقدان گرديد اين تهى دستى و ناملايمات شما را به كفر و ترك شكر وانمى‏دارد، بلكه هم چنان در عبوديت پاى‏برجا خواهيد بود و از صراط مستقيم منحرف نمى‏شود، نه به افراط و نه به تفريط تا آنجا كه لذت اين خطاب را خواهيد چشيد كه : يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ - ارْجِعي‏ إِلى‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً - فَادْخُلي‏ في‏ عِبادي - وَ ادْخُلي‏ جَنَّتي‏ (فجر :27-30)

پرسمان دانشجویی