پاسخ تفصیلی:
درباره نماز صدها آيه و حديث از ائمه اطهار عليهم السلام به دست ما رسيده که فوايد نماز را که حدود هزار فايده مي باشد, ذکر کرده اند ؛ براي آنکه جوانان عزيز با فلسفه نماز آشنا شوند, تعدادي از آن علل ذکر خواهد شد. البته اين همه فايده وقتي بوسيله نماز حاصل مي شود که انسان نماز را با حضور قلب بخواند.1) چراغ و روشني دل مؤمن:
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود:
«...لکل شي ء سراج و سراج قلب المؤمن الصلوة الخمس...»
«براي هر چيزي چراغي است و چراغ قلب مومن نمازهاي پنجگانه است.»
«جامع الاخبار, ص 72 – از سبزواري. زبدة العلوم: ج 2 , ص 231»
2) زينت اسلام:
همچنين آن حضرت صلي الله عليه و آله وسلم فرمود:
« ان لکل شي ء زينة و زينة الاسلام الصلوة الخمس...»
براستي براي هر چيزي زينتي است و زينت اسلام نماز هاي پنجگانه مي باشد. «همان»
3) ستون مؤمن:
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«...لکل شيي ء رکن و رکن المؤمن الصلاة...»
براي هر چيزي يايه و ستوني است و ستون مؤمن نماز است. «همان»
4) پشتوانه عظيم در حل مشکلات:
خداوند سبحان در برابر مشکلاتي که دشمنان اسلام و مشکرين از راههاي مختلف براي رسول اکرم صلي الله و عليه و آله وسلم بخاطر ابلاغ رسالت ايجاد مي کردند به مؤمنان مي فرمايد:
«يا ايها الذين آمنوا استعينوا بالصبر والصلوة ان الله مع الصابرين».
اي کسانيکه ايمان آورده ايد. (در برابر مشکلات و حوادث) از صبر (روزه) و نماز کمک بگيريد زيرا خداوند سبحان با صابران است. «بقره، 153»
از اين آيه شريفه و روايات ديگر استفاده مي شود که: استقامت و نماز انسان را در حل مشکلات پيروز و در برابر حوادث مقاوم مي کند, زيرا نماز ارتباط انسان با قدرت مطلق و خالق هستي برقرار مي کند, و کسي هم با چنين قدرتي ارتباط داشته باشد ديگر ترس, نااميدي و خستگي برايش معنا ندارد.
امام صادق عليه السلام فرمود:
«کان علي اذا اهاله امر فزع قام الي الصلاة ثم تلاهذه الآية (واستعينوا بالصبر والصلوة.»
هنگامي که مشکل مهمي براي علي عليه السلام پيش مي آمد به نماز برمي خاست, سپس اين اين آيه را تلاوت مي فرمود: «واستعينوا بالصبر والصلوة». «تفسير نمونه: ج 1 , ص 219»
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الذکر يوجب الاعتبار و يؤمن الاعسار و يثمر الاستظهار.»
ياد خداوند سبحان موجب پذيرش پند, و ايمني از سختي است, و ميوه اش پشتيبان يافتن است. «غررالحکم: ص99»
5) جلسه عاشق با معشوق:
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«ذاکر الله سبحانه مجالسه»
يادکننده خداوند سبحان همنشين خدا است. «غررالحکم: ص 404»
و همچنين آن حضرت عليه السلام مي فرمايد:
«الذکر مجالسة المحبوب»
ياد خدا و (نماز) با دوست (خداوند) همنشين بودن است. «غررالحکم: ص 15»
6) وسيله تقويت روح:
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«مداومة الذکر قوت الارواح و مفتاح الصلوة»
همواره به ياد خداوند بودن غذاي جان ها و کليد پارسايي و شايستگي است. «غررالحکم: ص 764»
7) سبب زدودن غفلت:
«انني انا الله لا اله الا انا فاعبدني و اقم الصلوة لذکري.»
من الله هستم, معبودي جز من نيست مرا پرستش کن, و نماز را براي من به پادار.
«سوره مبارکه طه: آيه 14»
تمام مشکلاتي که بشر در سطح جهان در گذشته و امروز براي خود ايجاد کرده است, به خاطر فريب خوردن از زرق و برق دنيا, و پيروي از خواسته هاي نفساني مي باشد, که اين پيروي از هواي نفس باعث شده که دنياي خود و ديگران را به جهنم سوزاني تبديل کند, بطوري که هم خود و هم ديگران را مي سوزاند. چنانکه يکديگر را قلع و قمع مي کنند و مي سوزانند که هيچ درنده اي در عالم با همنوع خود و با درنده اي ديگر چنين نمي کند. پرده غفلت جلوي عقل و چشم و گوشش را به گونه اي گرفته است که گويا نه حسابي و نه کتابي و نه مردني در کار است, و تا زماني که بشر درصدد کنار زدن اين پرده غفلت نباشد روز به روز بر آتش دنياي خود مي افزايد بطوري که آخرت خود را هم برتر از دنيايش خراب مي کند.
تنها چيزي که اين درد مهلک انسان را درمان مي نمايد و او را از خواب غفلت بيدار مي کند, ذکر و ياد خداوند است. زيرا اين دنيا محدود, و خواسته هاي بشر نامحدود, و دنياي محدود نمي تواند خواسته هاي نامحدود انسان را برآورده نمايد. تنها چيزي که خواسته هاي بشر را فراهم مي سازد ذکر و ياد خداست, زيرا خداوند و نعمت و قدرتش و... نامحدود استو حضرت حق مي تواند هرچه به صلاح و سعادت انسان باشد برايش فراهم سازد. و اگر بشر امروز در دنياي مادي و مفاسد غرق شده است و در پايان دست به خودکشي و... مي زند, براي اين است که گم شده خود را که خداوند سبحان است پيدا نکرده است. بر همين اساس,
خداوند سبحان در قرآن کريمش مي فرمايد:
«ولقد ذرانا لجهنم کثيرا من الجن والانس لهم قلوب لايفقهون بها و لهم اعين لايبصرون بها و لهم اذان لايسمعون بها, اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون.»
به طور مسلم گروه بسياري از جن و انس را براي دوزخ آفريديم, و آنها قلبهايي دارند که با آن درک و انديشه نمي کنند, چشم هاي روشن و حقيقت بين دارند, اما با آنها چهره حقايق را نمي نگرند و همچون (نابينايان از کنار آنها مي گذرند). و با داشتن گوش سالم, سخنان حق را نمي شنوند, آنها همچون چهارپايان بلکه گمراه تر , اينان همان غافلان و بي خبرانند.
«سوره مبارکه اعراف: آيه 179»
امام صادق عليه السلام فرمود:
«ففرض عليهم الصلوة يذکرونه کل يوم خمس مرات, ينادون باسمه و يعبدونه بالصلاة و ذکرالله لکيلا يغفلوا عنه فينسوه فيدرس ذکره.»
خداوند سبحان نماز را بر آنان واجب نموده تا در هر روز پنج مرتبه به ياد او باشند, و حق تعالي را به اسمش بخوانند, و بوسيله نماز و ذکر خدا او را عبادت کنند, تا اينکه از پروردگار غافل نشوند و او را فراموش نکنند, و نام و ياد او کهنه و از بين نرود.
«وسائل الشيعة: ج 3, ص 5, علل الشرايع: ج 2, ص 10, باب 2»
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الغفلة تکسب الاغترار و تدني من البوار.»
غفلت و بي خبري از ياد خداوند سبحان, انسلان را مغرور و به نابودي نزديک مي سازد. «غررالحکم: ص 99»
8) سدي در برابر گناهان:
خداوند بزرگ مي فرمايد:
«اتل ما اوحي اليک من الکتاب و اقم الصلوة, ان الصلوة تنهي عن الفحشاء والمنکر و لذکر الله اکبر, والله يعلم ماتصنعون.»
آنچه را از کتاب آسماني (قرآن) به تو وحي شده تلاوت کن, و نماز را به پادار, که نماز (انسان را) از زشتي ها و منکرات باز مي دارد. و ذکر خدا از آن (نهي از فحشا و منکر) هم بالاتر است. و خداوند مي داند شما چه کارهايي انجام مي دهيد. «سوره مبارکه عنکبوت: آيه 45»
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«لايزال الشيطان ذعرا من المؤمن ما حافظ علي الصلوات الخمس لوقتهن فاذا ضيعهن تجرا عليه فادخله في العظائم.»
انسان مژمن تا هنگاميکه نمازهاي پنجگانه اش را سر وقت مي خواند شيطان از او مي ترسد, (و نمي تواند او را وسوسه کند) اما زمانيکه نمازش را ضايع نمود, (و اول وقت نخواند) بر او جرات پيدا مي کند و او را در گناهان بزرگ وارد مي کند.
« وسائل الشيعة : ج2, ص 18 – بحارالانوار: ج 79, ص 227»
رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله وسلم فرمود:
« من لم تنهه صلاته عن الفحشاء و المنکر لم يزد من الله الا بعدا.»
کسي که نمازش او را از فحشاء و کارهاي زشت منع نکند, جز دوري از خداوند سبحان چيزي ديگري نصيبش نمي شود. «ميزان الحکمة: ج5, ص 370»
امام رضا عليه السلام فرمود:
«... و صار ذلک عليه في کل يوم و ليلة لئلا ينسي العبد مدبره و خالقه فيبطر و يطغي, و ليکون في طاعة خالقه, والقيام بين يدي ربه زاجرا له عن المعاصي و حاجزا و مانعا عن انواع الفساد.»
نماز در هر شبانه روز واجب شد تا اينکه انسان (عبد) مدير و خالقش را فراموش نکند (تا در اثر فراموش) سرگردان شود, و بعد ظغيان و ظلم کند. و نيز نماز واجب شد تا بشر مطيع خداوند باشد. و ايستادن در برابر حق تعالي باعث جلوگيري از گناهان مي شود, و سپر و مانع انواع فساد مي گردد.
«عيون اخبار الرضا عليه السلام : ج 2, ص 104, علل الشرايع: ج2, ص11, باب2, با کمي تفاوت.»
9) باعث پاک کردن آلودگي ها:
قرآن کريم مي فرمايد:
«و اقم الصلوة طرفي النهار و زلفا من الليل, ان الحسنات يذهبن السيئات, ذلک ذکري للذاکرين».
نماز را در دو طرف روز و اوائل شب به پادار, چرا که حسنات سيئات را از ميان مي برند و اين تذکر و يادآوري است براي آنها که توجه دارند.
«سوره هود: آيه114, مثل اين آيه مبارکه, سوره عنکبوت: آيه7, سوره مائده: آيه12, و سوره انفال: آيات 3و4»
چنانکه حضرت علي عليه السلام فرمود:
از حبيب خودم رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم شنيدم که فرمود:
اميدبخش ترين آيه قرآن اين آيه است: «و اقم الصلوة طرفي و زلفا من الليل, ان الحسنات يذهبن السيئات, ذلک ذکري للذاکرين». «تفسير نمونه: ج9, ص27»
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«انما مثل هذه الصلوة الخمس مثل نهر جار بين يدي باب احدکم, يغتسل منه في اليوم خمس اغتسالات فکما ينقي بدنه من الدرن بتواتر الغسل هکذا ينقي من الذنوب مع مداومه الصلاة, فلايبقي من ذنوبه شيي ء.»
مثل نمازهاي پنجگانه مثل جوي آبي است که جلوي منزي يکي از شما جاري است, که شما بدن خود را بوسيله آن در هر روز پنج نوبت مي شوئيد. همانطوري که در اثر پنج نوبت شستن بدن شما از آلودگي پاک مي شود, همچنين نمازهاي پنجگانه در صورتي که هميشه (با حضور قلب) خوانده شود آلودگي هاي روح را که همان گناهان باشد مي شويد و ديگر گناهي باقي نمي گذارد.
«مسترک الوسائل: ج3, ص15؛ وسائل الشيعة: ج3, ص7, 20»
10) وسيله اي براي زدودن غرور:
حضرت فاطمه سلام الله عليها فرمود:
«فجعل الله الايمان تطهيرا لکم من الشرک والصلوة تنزيها لکم عن الکبر.»
خداي بزرگ ايمان را براي پاک شدن شما از شرک و نماز را براي زدودن کبر و غرور از شما قرار داده است.«احتجاج طبرسي: ص99»
امام صادق عليه السلام فرمود:
«قال الله تبارک و تعالي: انما اقبل الصلاة لمن تواضع لعظمتي.»
خداوند تبارک و تعالي فرمود: براستي که من نماز را از کسي که در برابر عظمتم فروتني کند قبول مي کنم.«بحارالانوار: ج88, ص 242»
حضرت علي عليه السلام درباره يکي از خواص نماز و زکات مي فرمايد:
«... و اذهابا للخيلاء عنهم.»
نماز کبر و غرور را از بين مي برد.«نهج البلاغه خ 234 فراز 34»
کسي که خداوند بزرگ که قدرت و هستي و خالق مطلق است شناخت. و در برابر چنين خدائي به خاک افتاد, ديگر جز او چيزي نمي بيند تا منشا کبر و غرور شود, بلکه هرچه دارد اعم از فرزند و مال و زيبايي و قدرت و تمام هستي خود را از او مي داند.
11) قلعه اي محکم در برابر حملات شيطان:
حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه شريف فرمود:
«فما ارغم انف الشيطان شيي ء افضل من الصلوة فصلها وارغم الشيطان انفه.»
هيچ چيز بهتر از نماز واقعي, دماغ شيطان را به خاک مذلت نمي مالد. پس نماز را بخوان و دماغ شيطان را به خاک بمال.
«احتجاج طبرسي ص 479- من لايحفر الفقيه ج 1 ص 315»
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود:
«الصلوة...کراهة الشيطان...»
نماز واقعي, باعث ناراحتي شيطان است.
«خصال ابواب 29 گانه- بحارالانوار ج79 ص 232- مستدرک الوسايل ج1 ص 180 چاپ قديم»
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الصلوة حصن من سطوات الشيطان»
نماز سد (محکمي) در برابر حملات شيطان مي باشد. «غررالحکم: ص 107»
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الصلاة حصن الرحمان و مدحرة الشيطان.»
نماز (واقعي و با حضور قلب) قلعه محکم خداوند و دور کننده شيطان است.«همان»
12) باعث از بين رفتن غم و غصه:
امام صادق عليه السلام فرمود:
«مايمنع احدکم اذا دخل عليه غم من غموم الدنيا ان يتوضا, ثم يدخل المسجد فيرکع الرکعتين يدعو الله فيها اما سمعت الله تعالي يقول: (واستعينوا بالصبر والصلوة).»
وقتي غمي از غمهاي دنيا بر يکي از شما وارد شد وضو بگيريد, سپس داخل مسجد شودو دو رکعت نماز بخواند, مگر جزي اين است که خداوند بزرگ مي فرمايد: به کمک صبر (روزه) و نماز از خداوند سبحان ياري بجوئيد.«مجمع البيان ج1 ص101»
13) سلامتي بدن در نماز:
حضرت علي عليه السلام مي فرمايد:
«قيام الليل مصحة للبدن»
نماز شب بدن را سالم مي کند. «مجمع البيان ج1 ص101»
«ذکر الله طارد الادواءوالبؤس.»
ياد خداوند و (نماز) دور کننده دردها و گرفتاري ها است.
«غررالحکم: ص405»
امام سجاد عليه السلام مي فرمايد:
« و في مناجاتک روحي و راحتي و عندک دواء علتي و شفاء غلتي.»
(خدايا) شادي و راحتي من در مناجات با توست, دواء بيماريم و شفاأء قلب سوزانم نزد توست.«مفاتيح الجنان, مناجات المريدين»
روح و جسم ارتباط تنگاتنگي با هم دارند. بطوريکه شادابي روح در طراوت و سلامت جسم, و خستگي روح در پژمرده و بيماري جسم اثر ميگذارد.
فردي که با نماز و مناجات با خداوند بزرگ اضطراب و دلهره و پريشاني و غصه هايش را از روان خود مي زدايد, به مراتب بدنش سالمتر از فردي است که در اثر ترک نماز و عشق به دنيا حرص و ولع و غم و غصه تمام وجودش را فراگرفته است. لذا با يک نگاه در جامعه مي بينيم افرادي که از اعتقاد ضعيف برخوردارند و اهل دعا و نماز و راز و نياز واقعي نيستند, به خاطر رسيدن به ظواهر دنيا و تجملات و خودنمائي که از ارمغان فرهنگ غرب است در يک اضطراب عجيبي به سر مي برند که اي پريشاني و دلهره باعث شده سراسر وجودشان را غم فراگيرد, بطوري که براي هر موضوع کوچک دنيوي در محل کار و منزل نسبت به يکديگر حمله ور مي شوند و براي تسکين اعصاب و روان روانه دکتر اعصاب و روانشناس مي شوند. در حاليکه دکتر اصلي خداوند بزرگ است و نسخه شفابخش او براي درمان , نماز مي باشد. اگرچه اينگونه افراد از ظاهر فريبنده اي و غرور کاذبي برخوردارند ولي حق اين است که اينها در اثر عمل نکردن به نسخه شفابخش, هم روح و هم جسمشان مريض است برهمين اساس حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الهم يذيب الجسد»
آتش اندوه و غم , بدن انسان را مانند فلز مذاب, آب مي کند.
«غررالحکم: ص 35»
«الهم نصف الهرم»
اثر غم و غصه انسان نيرومند را ناتوان مي کند و در جواني او را نيمه پير مي سازد.«کودک از نظر وراثت ج2 ص 494 و 493»
«افضل من صحة البدن تقوي القلب»
سلامتي روح و قلب ( که به وسيله دوري از گناه و توجه به معنويت و عبادت حاصل مي شود) بالاتر از سلامتي بدن است.
«بحارالانوار ج72, ص 53 و ج78 ص 40 و ج81 ص175,173»
14) باعث آرامش روح و روان:
قرآن کريم مي فرمايد:
«الذين آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب.»
(آنانکه بسوي خداوند بازگشته اند) کساني هستند که ايمان آورده اند و دلهايشان به ذکر خداوند بزرگ مطمئن و آرام است آگاه باشيد با ياد خدا دل ها آرامش مي يابد. «سوره مبارکه رعد: آيه28»
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود:
«الصلاة ... راحة للبدن...»
نماز باعث آرامش بدن مي شود.
«خصال ابواب 29 گانه و مستدرک الوسائل: ج 1 , ص 180, چاپ قديم»
حضرت علي عليه السلام فرمود:
«الذکر نور العقل و حياة النفوس و جلاء الصدور.»
ياد خداوند سبب هدايت فکر, و زنده شدن روان و پاکي دل مي گردد. «غررالحکم: ص 87»
انسان موجودي است که خواسته هايش نامحدود است, و هيچ يک از امور اين عالم او را اشباع نمي کنند, و به هريک از اينها که مي رسد بالاتر و بهترش را طلب مي کند تا اينکه خود و عالم را به فساد بکشد و از بين ببرد.
هنگامي بشر احساس بي نيازي مي کند که ارتباطش را به وسيله دعا و نماز و خواندن قرآن, با غني و قدرت مطلق برقرار کند. اگر خالق هستي را شناخت, آن وقت مي فهمد که هرچه هست نزد اوست و چيزي جز او در عالم وجود ندارد. اين موقع است که حالت حرص و طمع و قوه شهوتش در ابعاد مختلف فرو ميکشد ومهار نفس اماره اش را خود به دست ميگيرد, چون که خداوند بزرگ را که منبع تمام فيوضات است به چشم دل ديده و خود را در محضر معشوق و يار حقيقي مي بيند, ديگر به معضوق هاي مجازي و اعتباري دنيوي مانند مقام و ثروت و شهوات توجهي ندارد, بلکه آنها را در مسيري قرار مي دهد که به محبوب اصلي که خداوند بزرگ است برسد. در اينجا است که آرامش بر وجودش حاکم مي شود و دلهره و اضطرابي که در بسياري از افراد جهان هست از وجود او رخت برمي بندد.
«لئوبوسکاليا» يکي از روان شناسان معاصر مي گويد:
(شايد برايتان عجيب باشد که بدانيد اگر کسي را داشتيد که براي ده دقيقه براي او درد دل مي کرديد و او شما را دعوا نمي کرد هرگز دچار عارضه روحي و رواني نمي شديد. اولين محرم رازهاي شما خداست.)