آداب دوستي و رفاقت | کتابخانه مجازی الفبا

سلام خسته نباشيد آداب رفاقت و برادري با دوستان نزديك چيست؟

در زبان عربي دوست با لغاتي همچون حبيب رفيق صديق خليل و... به كار برده شده است.
حبيب يعني کسي که شما او را دوست داريد و احساس جذبه ي دروني نسبت به او احساس ميکنيد.
رفيق از کلمه ي رفق به معناي شانه گرفته شده است يعني دو دوست هنگامي که درکنار هم حرکت ميکنند شانه هايشان به هم ميخورد و دوشادوش هم حرکت ميکنند اصطلاحا رفيق هستند.
صديق علاوه بر معناي راستگو به معناي دوست يعني کسي که شما با او روراست هستيد نيز معنا ميشود.
خليل يعني کسي که شما حاجت خود را نزد او ميبريد و نياز خود را نزد او مطرح ميکنيد درد دل هاي خود را پيش او ميبريد.
مراتب دوستي:
دوستي و محبت از منظر ديني در هستي مراتبي دارد.
محبت و دوستي حقيقي از آن خداست و مومنان شديدترين محبت شان نسبت به خداست.(165بقره)
هر آنچه غير از آن اگر در راستاي محبت خدا باشد دوستي الهي است در غير اين صورت دوستي شيطان و دنيوي هاست.
پيامبراکرم صلي الله عليه را دوست ميداريم چون محبوب ترين خلق خداست اهل بيت را دوست ميداريم چون نزد خدا و پيغمبرش محبوب ترينند.
و به همين شکل پيامبران و اولياءالهي و مومنين را.
دوستي با طبيعت و حيوانات نيز از آن جهت که مخلوق خدايند جايگاه خاص خود را در اسلام و روايات دارد.
اما بحث ما پيرامون دوستي بين دو انسان است که چون ميخواهيم دوستي ما دوستي الهي باشد پس اين دوستي بين دو مومن خواهد بود.
دوستي مومنان دوستي واقعي:
آيه10سوره ي حجرات: مونين با هم برادرند.
آيه1سوره ي ممتحنه: اي اهل ايمان!دشمن من و خودتان را هرگز به دوستي نگيريد.
امام صادق(ع): مومنين با يکديگر انس ميگيرند و با آنان انس گرفته ميشود و خانه ي ايشان محل رفت و آمد دوستان است.1
امام صادق(ع): هرچيز به چيزي آرام ميگيرد ، مومن نيز به برادر مونش آرام ميگيرد همانگونه که پرنده به همانند خود آرام ميگيرد.2
فردي به امام کاظم(ع) گفت:کدام يک از ما بيشتر دين خود را دوست دارد؟ حضرت فرمودند:آن که رفيق خود را بيشتر دوست دارد.3
امام علي(ع): با هرکه دوستي ميکنيد در راه خدا دوستي کنيد و با هرکه دشمني ميکنيد در راه خدا دشمني کنيد.4
حواريون از حضرت عيسي(ع) سوال کردند با که معاشرت کنيم؟
آن حضرت فرمود: با کساني که نگاه کردن به آنها شما را ياد خدا بياندازد و سخن گفتن آنها دانش شما را بيافزايد و کردار آنها رغبت شما را به آخرت زيادتر کند. 5به هر حال دوستان انسان داراي مراتبي هستند و هر رابطه ي انسان با دوستان خويش متفاوت است.
ويژگي هاي يک دوست کامل از منظر امام صادق (ع):
دوستي و رفاقت حدودي دارد. کسي که واجد تمام آن نيست دوست کامل نيست و آنکس که داراي هيچ يک از آن حدود نباشد اصلا دوست نيست.
اول آنکه:ظاهر و باطن رفيق تو نسبت به تو يکسان باشد.
دوم آنکه:زيبايي و آبروي تو را جمال خود ببيند و نازيبايي تو را نازيبايي خود بداند.
سوم آنکه:دست يافتن به مال و يا رسيدن به مقام ، روش دوستانه ي او را نسبت به تو تغيير ندهد.
چهارم آنکه:در زمينه ي رفاقت از آنچه و هرچه در اختيار دارد نسبت به تو مضايقه نکند.
پنجم: تو را در مواقع آرام و مصائب ترک نگويد.6
آداب دوستي:
اکنون طبق آيات و روايات نکاتي را که دو دوست مومن بايد نسبت به يکديگر رعايت کنند را بررسي ميکنيم.
بايد اين نکته را مورد توجه قرار دهيم براي اينکه بتوانيم يک دوست کامل و واقعي باشيم و بتوانيم دوستي خود را استحکام بخشيم يا بتوانيم دوستاني پيدا کنيم بايد نکات زير را عمل کنيم و به دقت مدنظر قرار دهيم.ابراز دوستي:
فردي نزد امام صادق(ع) آمد و گفت: من فلاني را دوست دارم چه کنم؟
امام فرمودند: به او بگو"دوستت دارم"7
در روايت ديگر امام صادق (ع) ميفرمايند:وقتي کسي را دوست داري ، دوستي خود را به او اظهار کن که باعث ثبات محبت بيشتر ميان شما ميشود.8
ديدار و جوياشدن حال :
رسول اکرم(ص): ديد و بازديد دوستي را استوار مي کند.9
امام صادق(ع): وقتي مومن با برادر مومن خود بر مي خورد و به او مرحبا مي گويد خدا تا قيامت بر او مرحبا مي نويسدو وقتي با او مصافحه مي کند حق تعالي ميان ايشان صد رحمت مي فرستد، نود و نه تاي آن براي کسي است که ديگري را بيشتر دوست دارد.10
حق تعالي روي رحمت را به سوي ايشان ميگرداند و هريک که ديگري را بيشتر دوست ميدارد روي رحمت به سوي او بيشتر است وقتي دست در گردن يکديگر مياندازندرحمت ايشان را فرو ميگيرد.
اگر براي خدا با يکديگر بياستند و غرض دنيوي نداشته باشند به ايشان خطاب ميرسد که آمرزيده شديد عمل را از سر گيريد.
وقتي از يکديگر احوال گيرند و سخن گويند ملايکه به يکديگر ميگويند دور شويد ميخواهند با يکديگر احوال گيرند که خداوند بر ايشان پوشانيده است.
امام علي(ع): هرکه جوياي حال دوست خود نشود دوست خود را از دست داده است.11
امام علي(ع): وقتي با برادران مومن ديدار مينماييد با ايشان مصافحه (دست دادن) نماييد و شادي و خوشحالي خود را نزد ايشان ظاهر کنيد تا وقتي جدا ميشويد هيچ گناهي بر شما نمانده باشد.11
به ياد بودن دوست در نبود او:
رسول اکرم(ص): آنچه دوستي برادر مسلمانت را برايت خالص و شفاف مي سازد ، آن است که در نبودش بيشتر پاس خاطر او را داشته باشي تا در حضورش..11
دعا کردن در حق يکديگر:
رسول اکرم(ص): زماني که برادر مومن براي دوست و برادر خود دعا ميکند خداي تعالي ميفرمايد:)اين دعا را) اول در حق تو استجابت ميکنم و بعد براي او. 12
بخشندگي و يکي بودن جيب:
عيسي(ع): چگونه کسي که پاره اي از آنچه دارد را نمي بخشد محبت کامل دوستش را ميخواهد؟!13
امام سجاد(ع): آيا کسي از شما در کيسه يا جيب برادر و دوست خود دست مي کند تا چيزي از آن بدون اذن بردارد؟ جواب دادند: خير . حضرت فرمودند: پس شما دوست و برادر نيستيد. 14
هديه دادن:
رسول اکرم(ص): هديه دادن دوستي به بار مي اورد ، برادري را تازه مي سازد و کينه را مي زدايد.15
مزاح و تبسم کردن:
امام باقر(ع): تبسم نمودن بر برادر مومن و خاشاکي از او برداشتن حسنه است. خدا هيچ عبادتي را از شادگردانيدن مومن بيشتر دوست نميدارد.16
امام صادق(ع): هيچ مومني نيست که در او مزاح و خوش طبعي نباشد.17
به کار بردن نام زيبا براي دوست:
رسول خدا(ص) : سه چيز دوستي برادرت را برايت خالص و شفاف مي کند : هرگاه او را ببيني به او سلام کني ، در مجلس جا برايش بگشايي و او را با محبوب ترين نان هايش بخواني.18
شناخت خانواده:
رسول اکرم(ص): وقتي کسي برادر مسلمان خود را دوست دارد بايد نام ، نام پدر ،قبيله و خويشانش را از او بپرسد که اين از جمله حقوق لازمه ي برادري و دوستي است و گرنه آن آشنايي احمقان خواهد بود. 19
احترام گذاشتن:
امام کاظم(ع): احترام ميان خود و دوستت را از ميان مبر و چيزي از آن بگذار ، زيرا از ميان رفتن آن[باعث] از ميان رفتن شرم است و برجاي بودن احترام بر جاي بودن دوستي است.20
همدردي و برطرف کردن نياز دوست:
امام علي(ع): راست ترين برادران در دوستي کساني هستند که در خوشي و ناخوشي با برادران خود با جان و مال خويش بيشتر همدردي کند.21
امام علي(ع): هرگاه[بذر]دوستي روييد ، کمک رساندن به يکديگر و پشتيباني از يکديگر واجب مي گردد.22
عدم به زحمت انداختن دوست:
امام علي(ع): بدترين برادران کسي است که برايش به رنج افتند.23
بدترين دوستان کساني هستند که موجب زحمت و مشقت شوند.24
تذکر عيوب:
امام صادق(ع): بهترين دوستان من کساني هستند که عيوب مرا به من تذکر دهند.25
امام حسن(ع): دوست واقعي تو کسي است که تو را ار بديها باز دارد و دشمنت کسي است که تو را به بديها و شرارت تحريک کند.26
امام علي(ع): دوست کسي است که از ستم تجاوزگري باز دارد و بر انجام خوبي و نيکويي ياري کند.27
عدم مخالفت و سرزنش:
رسول اکرم(ص): وقتي يکي از شما با برادري در راه خدا برادري کرد ، با او معارضه نکند ، او را خشمگين مکند و با او مخالفت ننمايد.28
امام علي(ع): بسيار سرزنش مکن ، زيرا کينه به بار مي آورد و به دشمني مي انجامد و زيادي آن از بي ادبي است.29
حفظ دوستي و عدم قهر و جدايي:
امام علي(ع): دوستي را نگه دار ، گرچه ديگري آن را نگه ندارد.30
امام علي (ع): بهترين جوانمردي نگه داشتن دوستي است.31
رسول اکرم(ص): هرگاه دو مسلمان از يکديگر ببرند و تا سه روز با يکديگر آشتي نکنند ، از [دين]اسلام بيرون اند و ميان آنها ، ولايت[ديني] نخواهد بود . پس هريک از آن دو به سخن گفتن با دوستش پيش دستي کند در روز حسابرسي ، به سوي بهشت پيش دستي خواهد کرد.32
امام علي(ع): مومن از برادرش نمي برد ، غيبتش نمي کند و به او نيرنگ نمي زند.33
بخشش :
امام علي(ع): تحمل لغزش هاي دوست ، زينت دوستي است. 34
خوش اخلاقي و گشاده رويي:
رسول اکرم(ص): با برادر خود با روي گشاده ملاقات کن.35
امام علي(ع): خوش خويي محبت به بار مياورد و دوستي را استوار مي کند.36
عدم گفتن سخن ناروا يا دست انداختن:
امام صادق(ع): کسي که مردم را دست مي اندازد نبايد انتظار دوستي راستين داشته باشد.37
امام صادق(ع): هرکس سه بار بر تو خشمگين شد ، درباره ات سخني ناروا نگفت ، او را به دوستي بگير.38
امام صادق(ع): هرکه برادرش را خجالت دهد ، پيوند با او نارواست و هرکه غمگينش سازد حرمتش مي شکند.39
عدم بدبيني و بد گماني:
امام علي(ع): دوستي که با صالح بودن او مطمئن هستي ، مبادا که بدبيني تو را نسبت به او تباه سازد.40
امام علي(ع): مبادا که بدگماني بر تو چيره شود که ميان تو و هيچ دوستي ، رابطه ي دوستانه برجاي نمي گذارد.41
عيب پوشي:
رسول خدا(ص): کسي که عيب برادر خود را بپوشاند ، خداوند در دنيا و آخرت عيوب او را مي پوشاند. 42
يکرنگي و يکدلي:
امام علي (ع): بر اساس برادري در راه خداست که دوستي يکرنگ ميشود.43
مشورت کردن:
امام سجاد(ع): حق کسي که از تو مشورت ميخواهد اين است که اگر عقيده و نظري داري در اختيار او بگذاري و اگر درباره ي آن چيزي نمي داني او را به کسي راهنمايي کني که مي داند و اما حق کسي که مشاور تو است اين است که در آنچه با تو موافق نيست او را متهم نسازي.44
فروتني و تواضع و عدم تکبر:
امام علي(ع): دوستي ثمره ي فروتني و تواضع است. 45
امام علي(ع): هرکه بر برادران بزرگي مي فروشد ، هيچ انساني با او صميمي نخواهد شد.46
انصاف:
امام علي(ع): شخص با انصاف دوستان و ياران بسياري دارد.47
امام علي(ع):انصاف دوستي را پايدار مي کند.
بسياري از روايات اين جزوه از کتاب راهنمای محبت ، آيةالله محمدی ری شهری انتخاب شده است توصيه می شود عزيزان برای دسترسی به روايات بيشتر و نکات ديگر در دوستی به اين کتاب مراجعه نمايند.

پرسمان دانشجویی