جبران ضعف عمل به دين | کتابخانه مجازی الفبا

چطور ميتوان علم را به عمل رساند؟ بطور مثال من از فوايد و آثار نماز شب آگاهي كامل دارم و دهها با در سايتها و كتب مختلف و از زبان اشخاص و احاديث و ... راجع به آن خوانده و شنيده ام اما اين علم و آگاهي مرا وادار به عمل نمي كند! در اين چندسال تابحال چندين بار شروع به خواندن نمازشب كرده ام اما بعد از چندروز آن را رها كرده ام. يا مثال ديگر در مورد نهي از گناهان. من علم و آگاهي از عواقب گناهان دارم و ايمان به صدق گفتار خداوند و وعده عذاب دارم اما گاهي مرتكب گناه ميشوم. چرا اين علم و آگاهي و شايد ايمان و باور بازدارنده نيست و به مقام عمل نمي رسد؟

از اين كه پرسشگري چون شما با ما در ارتباط است، خدا را شاکريم و اميدواريم پاسخ گوي مناسبي براي شما باشيم.
در ضمن سوال بسيار کارآمد و مثمر ثمري را طرح کرده ايد و اين نشان از آگاهي و ايمان شما دارد. «ايمان»
گاهي به اموري آگاهي داريم، اما اين آگاهي در ما تبديل به باور نشده است. هنگامي يک امري به باور تبديل مي شود که وارد قلب انسان شود، و اين که عملي را نمي توانيم انجام دهيم اين يک نشانه است که هنوز به صورت ايمان در قلب ما جاي نگرفته است.
بايد توجه نمود تا باور قلبي نسبت به مسئله اي در ما شکل نگرفته باشد، اثر آن و پايبندي به آن کم و ضعيف است. بنابراين در مرحله ي اول بايد ايمان در فرد پرورش يابد تا رفتار و اعمال صالح از آن تراوش کند. (ر/ک: عقل و جهل/امام خميني-ره-/ص103).
براي اين که به ايمان مطلوب برسيم به يک باره و با شتاب و عجله نتيجه ي مطلوب بدست نخواهد آمد، اگر نگوئيم نتيجه ي معکوس بدست مي آيد.
بنابراين براي تحصيل معارف ديني و کسب ايمان لازم است، نيت را در تحصيل معارف و حقايق ايماني خالص سازيم و سپس معارف الهي را تحصيل کنيم. اما براي تحصيل معارف الهي قرآن کامل ترين و جامع ترين منبع است که هم معرفت مي دهد و خروج از ظلمت را نيز بهمراه دارد«هُوَ الَّذي يُنَزِّلُ عَلى‏ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ؛ او كسى است كه آيات روشنى بر بنده‏اش [محمد] نازل مى‏كند تا شما را از تاريكي ها به سوى نور برد و خداوند نسبت به شما مهربان و رحيم است».(حديد/9). از اين رو هر روز تلاوت قرآن داشته باشيد و به معاني آن توجه کنيد.
امام سجاد(عليه السلام) در صحيفه سجاديه و در ضمن دعاى «مكارم الاخلاق» مى‏فرمايد: «ايمان مرا به كامل‏ترين ايمان برسان و يقينم را برترين يقين قرار ده و نيتم را به نيكوترين نيت‏ها ختم فرما و كردارم را به نيكوترين كردارها پايان بخش»صحيفه سجاديه، ترجمه على شيروانى، انتشارات دارالفكر، چاپ سوم، 1382. .
از اين دعا استفاده مى‏شود كه تنها دانستن كافى نيست و براى اينكه داشته‏هاى خود را به عمل و رفتار در آوريم، بايد اينها به يقين (مرتبه بالاترى از علم) مبدل شود. نيت نيز كه نقش مهمى در رفتار دارد، به بهترين نيت‏ها تبديل گردد؛ يعنى، يقين و نيت خالص جزء ساختار شخصيت ما شود. در اين صورت مى‏توان انتظار داشت علم و عمل انسان، با هم هماهنگ شود. رسيدن به اين مرتبه از كمال، نياز به تمرين، مراقبت و پشتكار مداوم دارد و از همه مهم‏تر براى دستيابى به آنها، همواره بايد از خداوند مدد جست و دست توكل به دامن كبريايى او زد.
دوم. دنياطلبى، لذت خواهى و دنبال ارضاى غرايز حيوانى بودن، يكى ديگر از موانع است. همه ما مى‏دانيم نگاه به نامحرم حرام است و دروغ گفتن يا تهمت زدن كار بدى است؛ ولى هنگامى كه اسير شهوت و لذت نفسانى شديم - برخلاف دانسته‏هاى خود - به همه اين گناهان آلوده مى‏شويم! در اين گونه موارد، بايد با هواى نفسانى خود مبارزه كنيم و خود را از چنگال نفس اماره نجات دهيم. در غير اين صورت نفس اماره همواره ما را به بدى‏ها دعوت مى‏كند و ظواهر دنيا را در نظر ما زيبا و لذت بخش جلوه مى‏دهد و در اين حالت ما دچار نوعى غفلت مى‏شويم.
سوم. وسوسه‏هاى شيطان يكى ديگر از عوامل فريب، غفلت و فراموشى است؛ بايد دائماً با اين وسوسه‏ها مقابله كنيم.«عبوديت»
مشکل اساسي ما اين است که متوجه نيستيم براي چه به اين دنيا پا نهاده ايم؟! نمي دانيم در طلب چه هستيم؟ دقت نمي کنيم که فردا بايد پاسخ گوي اعمال و عمر خود باشيم؟
اگر ما به اين نتيجه برسيم که براي بندگي و بنده شدن به اين دنيا آمده ايم«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ؛ من جنّ و انس را نيافريدم جز براى اين كه عبادتم کنند»(ذاريات/56) دست از رسيدن به آن نخواهيم کشيد.
آيد از خواجه ره افكندگى--- نايد از بنده بغير بندگى‏
از اين رو تلاش علمي و عملي خود را در راه رسيدن به اين مطلوب عظمي بکارگيرد.
بنده در سايه ي اين بندگي يک اتفاق مهم براي او رُخ مي دهد و آن اين که به وسيله ي بندگي در وجود شخص خدا فقط ديده مي شود و خدا است که کار مي کند. در اين لحظه ي فرخنده بنده همه کار مي تواند کند، و در اين حين مي داند که او بنده است و بس.
بنابراين شما بايد با فکر و انديشه و راهنمايي از افرادي که مي توانند شما را کمک کنند به اين نتيجه برسيد که کاري در اين دنيا جزء بنده شدن نداريد. در اين صورت نيمي از راه طي شده است. اگر چه به وسيله اي اموري همواره بنده شدن را بايد به خود گوش زد کنيد؛ همانند نماز، قرآن و توسل به امام زمان- عليه اسلام- و گشت و گزار با دوستان خوب.«برنامه»
گاهي مواقع انسان در حالتي هيجاني قرار مي گيرد تصميمي را مي گيرد، که بعد مي بيند توان همراه شدن با آن کار را ندارد. بنابراين بايد برنامه ي را براي خود بريزيد که از توان شما در ابتدا به راحتي بر آيد، و با گذر زمان به تدريج بر برنامه بيافزايد.
از اين رو در برنامه از اصول گام به گام استفاده کنيد و نخواهيد که به يک باره بخواهيد به گام آخر برسيد، اين کار براي شما مُضر است.«صبر»
يک نکته ي طلائي و مهم همين موردي است که مي خواهيم خاطر نشان کنيم، بنابراين خوب دقت فرمائيد.
اموري با دنيا آمدن ما به راحتي قابل مشاهده است؛ مانند خوردن و آشاميدن که به صورت خودکار در برنامه ي کاري روزانه ي ما قرار دارد.
اما امور انساني و فضائل اخلاقي اين گونه نيست. لذا براي بنده شدن و بندگي کردن بايد تلاش کرد تا اموري که در درون ما به صورت استعداد نهفته است، شکوفا گردد. اين همان سِري است که بايد به آن توجه داشت.
شما برنامه ي را براي خود داريد، اما همين که آرام آرام شکوفه اي در درون شما مي خواهد بشکُفد، عمل را قطع مي کنيد. اين سبب مي شود که کار شما سخت گردد. چرا که معمولاً وقتي عملي را که انجام مي داديد قطع مي کنيد، يک عقب گردي در شما شکل مي گيرد و ديگر اين که تلاشي که براي شکوفا کردن خود کرده بوديد نيز بي اثر مي شود و سعي دوباره ي شما را مي طلبد که با تلاش و کوشش دوباره به منزلي برسيد که قبلاً رسيده بوديد و اگر دوباره کار را رها کنيد روز از نو و روزي از نو مي شود.
اگر از عملي رويگردان شديد سريعاً با ملايمت به آن روي آوريد تا دوباره از منزل اول نخواهيد که آغاز کنيد.
بنابراين براي رسيدن به فضائل انساني بايد از صبر و استقامت بهره بگيريد.
هر كه صبر آورد گردون بر رود--- هر كه حلوا خورد واپس‏تر رود
در سايه ي اين استقامت و تلاش خداوند با آب فروان علم و دانش و يا زندگي مطلوب از شما پذيراي خواهد کرد« وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّريقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ و اينكه اگر آنها [جنّ و انس‏] در راه (ايمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سيرابشان مي کنيم» (جن/16) ( تفسير ابن عربي/ ج‏2/ ص37 )و يا در آيه ي ديگر نزول ملائکه را خداوند به اهل استقامت وعده مي دهد چرا که با استقامت بندگي در فرد شکل مي گيرد و در اين صورت خدا در فرد تجلي مي کند از اين رو ملائکه همنشين او مي شوند« إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون؛ كسانى كه گفتند: «پروردگار ما اللَّه است»، سپس استقامت كردند، نه ترسى براى آنان است و نه اندوهگين مى‏شوند»(احقاف/13).
به اين مثال ها دقت کنيد: اگر فردي بخواهد تا سوم راهنماي درس بخواند چه مقدار تلاش بايد کند؟ فرد ديگر مي خواهد تا ديپلم درس بخواند، همت او چه مقدار بايد باشد؟ کس ديگر مي خواهد وارد بهترين دانشگاه ايران بشود او چه مقدار بايد از تلاش بهره ببرد؟ کسي مي خواهد با خدا همنشين شود اين فرد چقدر بايد تلاش کند؟
مي بينيد براي رسيدن به هر چيزي تلاش لازم است و هنگامي عزم محکمتري را مي خواهد که فکر و کار بزرگتري را در سر مي پروراند. بنابراين در اين مسير بايد از صبر ياري گرفت، تا به سر منزل مقصود رسيد و الا هميشه پشت در خواهيم ماند« وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعين؛ از صبر و نماز يارى جوييد (و با استقامت و مهار هوسهاى درونى و توجه به پروردگار، نيرو بگيريد) و اين كار، جز براى خاشعان، گران است» (بقره/45).
البته نبايد ناآميد بود. چرا که نصرت خدا به دنبال چنين فردي است و خواهد بود« هُوَ الَّذي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنينَ رَحيماً؛ او کسي ى است كه بر شما درود و رحمت مى‏فرستد، و فرشتگان او (نيز) براى شما تقاضاى رحمت مى‏كنند تا شما را از ظلمات (جهل و شرك گناه) به سوى نور (ايمان و علم و تقوا) رهنمون گردد او نسبت به مؤمنان همواره مهربان بوده است!»(احزاب/43)
آري رحمت خدا ما را فرا گرفته و براي ياري ما ملائکه اي الهي نيز دست به کار هستند و طلب ياري و استغفار دارند تا ما به منزل برسيم.
البته شيطان ما را مي خواهد نا اميد سازد. چرا که کار او شطينت است. او وسوسه مي کند: اين کار را نمي تواني انجام دهي؟ بيا و دنبال لذات برو؟ و از اين دست مسائل را مي خواهد به انسان القاء کند. اما شما توجه داشته باشيد که با توکل بر خدا شيطان هيچ کاري نمي تواند کند«إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذينَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُون؛ چرا كه او، بر كسانى كه ايمان دارند و بر پروردگارشان توكّل مى‏كنند، تسلّطى ندارد»(نحل/99) و از اين روي دست يک دشمن آشکار با توکل شما بسته مي شود. در ضمن آيه ي 43 سوره ي احزاب را همواره مورد توجه قرار دهيد.«توسل»
توسل به حجت خدا مهدي موعود- عليه اسلام- نيز براي رسيدن و دست گيري کردن بسيار موثر است.
مطالعه ي زندگي ائمه هدي- عليهم السلام- خاصه امام حسين- عليه السلام- را نيز توصيه مي کنيم. چرا که توجه به آن بزرگواران و الگو گيري از آنان براي داشتن دنيايي کارآمد و آخرتي آباد ضروري است و از رفاقت با دوستان شايسته در رسيدن به مقصود نبايد غفلت کنيد. در پايان توجه به کاري که مي کنيد و رسيدن به امر مهمي چون خدا را هر از چند گاهي با خود مرور کنيد، که امري لازم و انگيزه ساز است.علاوه بر آنچه گفته شد، راه‏كارهاى زير نقش مؤثرى در حل اين مشكل دارد؛ بكوشيد به طور جدى راه‏كارهاى زير را عملى سازيد:
1. ايمان خود را تقويت كنيد و بهترين راه براى تقويت ايمان، عمل به آموزه‏هاى دينى و انجام تكاليف واجب و ترك محرمات و گناهان است.
2. دفترچه اعمالى براى خودتان تهيه كنيد؛ هر شب حدود ده دقيقه اعمال روزانه خود را كنترل كنيد و اشتباهات و موفقيت‏هاى خود را در آن يادداشت كنيد.
3. بدون اينكه خود را سرزنش كنيد و نگاه منفى نسبت به خود داشته باشيد، نقاط ضعف رفتارى خود را شناسايى كنيد.
4. يك برنامه هفتگى يا ماهانه براى خود طراحى كنيد؛ مثلاً بگوييد: من مى‏خواهم نمازم را سر وقت بخوانم يا در سلام كردن پيش قدم شوم و... تغيير يا اصلاح آن را آغاز كنيد؛ مطمئن باشيد اگر از امور كوچك و آسان شروع كنيد و پشتكار داشته باشيد، به تدريج مى‏توانيد رفتارهاى خود را اصلاح كنيد.
5. به خود تلقين كنيد و اطمينان بدهيد كه من مى‏توانم در خودم تغيير رفتارى ايجاد كنم.
6. با خود تعهد اخلاقى ببنديد كه اگر در انجام رفتار مورد نظر كوتاهى كرديد، جريمه بپردازيد (مثلاً مبلغى به صندوق صدقات بيندازيد يا يك روز روزه بگيريد).
7. در پايان هفته مجدداً خود را ارزيابى كنيد ؛ اگر احساس كرديد در عمل به برنامه در طول هفته موفق بوده‏ايد، به خودتان امتياز بدهيد و بلافاصله شكر خدا را به جا آوريد و از او بخواهيد در ادامه كار به شما كمك كند.
8. اگر به هر دليلى در اجراى برنامه شكست خورديد، مأيوس نشويد و دوباره تصميم بگيريد آن را عملى سازيد؛ آن قدر تكرار كنيد تا موفق شويد.
10. با افراد مؤمن و اهل عمل و در عين حال منظم و جدى، بيشتر معاشرت داشته باشيد و از تجارب آنها استفاده كنيد.
پيروز و موفق باشيد.

پرسمان دانشجویی