تخصص گرایی | کتابخانه مجازی الفبا

آيا انسان در طول عمر به بيشتر رشته ها علم پيدا كند بهتر است يا اينكه يك رشته را تخصصي بخواند؟ در پيشگاه الهي كدام يك بهتره؟ و فرق تخصص باافراط در چيست؟

مقدمه اول
تخصص گرايي كه امروزه از ضرورت هاي زندگي اجتماعي محسوب مي شود به عنوان يك اصل عقلايي پذيرفته شده است و دليل ان نيز اين است كه يك انسان به دليل محدوديت عمر و توان فكري نمي تواند در همه زمينه هاي علمي تخصص پيدا كند پس به لحاظ عقلاني بهتر است هر فرد در يك يا چند زمينه محدود تخصص پيدا كند و ديگران از اين تخصص او بهره برند و وقتي در جامعه هر فردي يك تخصص داشته باشد همه نيازهاي عمومي جامعه پاسخ داده خواهد شد. اين يك اصل عقلي است و در فقه شيعه نيز يكي از منابع استنباط عقل است و در اصطلاح فقها(كل ما حكم به العقل حكم به الشرع: هرچيزي عقل به ان حكم كند شرع نيز به ان حكم ميكند).
مقدمه دوم
در منطق اسلام بين دو حوزه در رفتارانساني تفاوت قائل شده اند زمينه اول مباني نظري(اعتقادات) يك فرد مسلمان است كه در اين زمينه همه مسلمانان بايد در ان تا حد زيادي اطلاعات داشته باشند دراين سطح فارغ از تخصص و موقعيت شغلي و اجتماعي هرفرد مسلمانا بايد در اعتقادات و اصل دين با تحقيق و استدلال منطقي اين اعتقادات را بپذيرد و با مطالعه و مشاوره اين اصول را براي خود به روشني تبيين كند.(دراين مرحله هيچ تفاوتي بين تخصص هاي مختلف نيست و همه مسلمانان بايد در زمينه اعتقادات به صورت استدلالي مجهز باشند) اما در زمينه عملي (فروع دين) به دليل اينكه در همه افعال ورفتارانسانها بايد براساس حكم اسلامي باشد نياز به متخصصاني است كه درحوزه عملي وظيفه مكلف را بيان كنند اين وظيفه تبيين عملي(فروع) برعهده متخصصاني است كه سالها در مباني ديني تحقيق ميكنند و امروزه از انها به مراجع ديني و يا روحانيت ياد ميكنيم در نتيجه در اسلام هرچند در اعتقادات همه افراد موظفند شخصا اين اصول را به صورت استدلالي بررسي كنند اما در زمينه فروع دين به دليل گستردگي ان بايد به متخصصاني رجوع شود كه در اين زمينه تخصص دارند. با توجه به اينكه اسلام يك دين فردي و اجتماعي است و در هر زمينه بايد نظر دين را در مورد ان موضوع دانست، مراجعه به روحانيت زياد است و اين به دليل گستردگي حوزه مسائل ديني است و به معناي دخالت روحانيت در هر كاري نيست مثلا هيچ روحاني در كار تكنيكي يك مكانيك، خياط، نجار و..نظر نميدهد اما ميتواند به مكانيك بگويد اگر كم كري كني حرام است يا به بقال بگويد كم فروشي كردن حرام است. پس اين دامنه گسترده احكام اسلامي در همه شئون فردي و اجتماعي موجب گستردگي وظيف روحانيت و مراجعه تقليد شده است تا وظيفه هر فرد مسلمان در هر شغلي را بيان كنند و اين به معناي دخالت در غير تخصص خودشان نيست.
مقدمه سوم
همان طور كه هيچ فردي وقتي بيمارمي شود شك ندارد كه بايد به پزشك مراجعه كند و بعد از اينكه پزشك نسخه اي براي او فراهم كرد در عمل كردن به ان شك نميكند و براساس دستور العمل پزشك درمانرا طي ميكند در زمينه فروع دين و مسائل شرعي نيز مسلمانان بايد به متخصص اين مسائل(مراجع تقليد) رجوع كنند(بر اساس همان دليل عقل كه در هر زمينه اي غير متخصص بايد به متخصص مراجعه كند)
مقدمه چهارم
در اسلام هر چند تخصص پيدا كردن در يك زمينه و يا چند زمينه كه انسان توانايي ان را دارد، به رسميت شناخته شده است اما اين تخصص گرايي به معناي عدم اطلاع از ديگر شرايط اجتماعي نيست بلكه يك انسان مسلمان بايد زمان شناس، اسلام شناس و در مرحله بعد نيز براي امرار معاش در يك زمينه تكنيكي متخصص باشد اما اين تخصص متاخر از مسلمان بودن اوست به اين معنا كه او ابتدائا مسلمان است و بعدا مكانيك يا معلم و ...پس با توجه به مسلمان بودنش بايد از شرايط اجتماعي و زمانه اگاهي داشته باشد و دراسلام اساسا انسان تك بعدي مطرح نيست بلكه توانايي بدني و روحي انسان ميتواند او را يك انسان چند وجهي بار اورد كه علي رغم تخصص در يك يا چند زمينه از شرايط اجتماعي و مسائل عمومي جامعه نيز مطلع باشد. و درمورد ائمه(عليهم الاسلام) به دليل اينكه نمونه يك انسان كامل اند و به علم الهي متصل اند ازهمه علوم كامل ترين بهره را دارند و نمونه ان امام صادق عليه الاسلام، كه در زمينه هاي مختلف علمي(شيمي ، فيزيك و ...) شاگردان زيادي داشت و يا ائمه ديگر كه در سنين كودكي پاسخگوي پبهات اعتقادي زيادي بودند در نتيجه در اسلام هر مسلمان فارغ از تخصص حرفه اي خود بايد در زمينه اعتقادات يك اسلام شناس باشد و در زمينه فروع دين به متخصصان ان(مراجع و روحانيت) مراجعه كند و با توجه به اقتضاي زندگي امروزي هر فرد رو به يك تخصص مياورد كه از نظر اسلام مسئله اي عقلاني و مورد پذيرش است اما اشتغال به اين تخصص نبايد او را ازاگاهي شرايط اجتماعي باز دارد بلكه بايد يك مسلمان، زمان شناس و متخصص باشد و اين اصل نيز كه هرفرد در زمينه اي كه تخصص ندارد به متخصص رجوع كند نيز به رسميت شناخته شده است .

پرسمان دانشجویی