عيد نوروز در روايات | کتابخانه مجازی الفبا

همانگونه که در سؤال اشاره شده است روايات مربوط به نوروز مختلف است و اجمالا در آن تعارض و اختلاف مشاهده مي شود. روايت معلي بن خنيس از امام صادق(ع) دلالت بر عظمت و شرافت اين روز و انجام برخي اعمال مانند غسل، روزه و پوشيدن لباس نو دارد، از سوي ديگر، روايت امام کاظم(ع) دلالت بر عيد نبودن آن دارد و اين که نوروز از سنت هاي فارس بوده که مورد قبول اسلام نمي باشد. جمع بين اين دو روايت مشکل است به همين جهت آراء فقها و صاحب نظران در اين زمينه متفاوت است. برخي روايت امام کاظم(ع) را تقيه دانسته اند و روايت معلي که دلالت بر شرافت نوروز دارد را پذيرفته اند. از سوي ديگر برخي روايت معلي را ضعيف دانسته اند و براساس روايت امام کاظم(ع) هيچگونه جايگاهي براي نوروز قائل نيستند گرچه انجام غسل و روزه را در اين روز براساس روايت معلي و به اميد به دست آوردن ثوابت اين اعمال براساس قاعده تسامح در روايات مربوط به آداب و سنن مستحب دانسته اند. در مجموع آنچه از روايات و مجموع کلمات صاحب نظران استفاده مي شود چند چيز تقريبا محل اتفاق است. الف: عيد نبودن اين روز که در هيچ کدام از روايات نيز به عنوان عيد نيامده است. ب : بسياري از آداب و رسومي که در نوروز نزد ما ايرانيان متداول است ريشه در روايات ندارد. نکته ديگري که قابل توجه است و اين نظريه را تقويت مي کند که نوروز ريشه عميق در فرهنگ اسلامي ندارد. اين است که اگر نوروز به عنوان روزي با عظمت و آداب فراوان در فرهنگ اسلامي مطرح بود بايد روايات بيشتري در مورد آن از پيامبر(ص) و ائمه(ع) وارد مي شود و بيشتر از حد يک روايت که سند قوي هم ندارد مورد عنايت قرار مي گرفت.
در برخى روايات، تجليل امامان»عليهم السلام« از عيد نوروز مشهود است. به عنوان مثال، در روايتى منسوب به حضرت امام جعفر صادق»عليه السلام« آمده است كه مى فرمايد: «نوروز، روزى است كه پروردگار از بندگان پيمان گرفته است او را عبادت كنند و بدو شرك نورزند و به فرستادگانش و امامان»عليهم السلام« ايمان آورند. نوروز، روزى است كه خورشيد در آن طلوع كرده و هيچ نوروزى نيست مگر اين كه ما در آن روز در انتظار از ميان رفتن سختيهاييم; زيرا نوروز از روزهاى ما و شيعيان ماست.»(1) در روايتى ديگر از معصوم»عليه السلام« وارد است: «چون نوروز فرا مى رسد، غسل كنيد، لباس پاكيزه بپوشيد، خود را معطّر سازيد و در آن روز، روزه گيريد.» در برابر اين روايات، روايتى ديگر است منسوب به حضرت امام موسى بن جعفر»عليه السلام« كه در پاسخ درخواست منصور(عبّاسى) بر اين كه حضرت هنگام عيد نوروز در جايى بنشيند و به ديگران تبريك و تهنيّت گويد، مى فرمايد: «در اخبار جَدّم]رسول الله(صلى الله عليه وآله)[ خبرى از اين روز]نوروز[ نيافتم.»(3) مرحوم مجلسى پس از ذكر اين روايت، مى گويد: «ممكن است بتوانيم اين خبر را حمل بر تقيّه كنيم.» به هر حال، نبايد فراموش كنيم كه حضرت على»عليه السلام« مى فرمايد: «هر روزى كه در ـــــــــــــــــــــ 1 - بحارالانوار، ج 59، صص 1 - 92. (2)2 - وسائل الشيعه، ج 7، صص 346 - 13871. 3 - بحارالانوار، ج 59، صص 2 - 100. ـ1410ـ آن، نافرمانى خدا نشود، عيد است.»(1) پس بايد در عيد نوروز به كارهايى مشغول شويم كه ما را به خدا نزديك كند و او را از ما خشنود سازد و از انجام كارهاى خرافى و ارج نهادن به سنّتهاى نادرست و نامعقول خويشتندارى كنيم. عبادت خداوند و قرائت قرآن و پاكى و نظافت خانه و نيز لباس نو بر تن كردن - نه تحمّل گرايى و فخر فروشى كردن - و همچنين روزه داشتن و به ديدار دوستان و خويشان رفتن، بسيار پسنديده و ارزشمند است. ولى اعتقاد به ناميمونى روز سيزدهم فروردين و واجب بودن سفره هفت سين و برگزارى مراسم چهارشنبه سورى، چون علّت عقلانى و شرعى ندارد، محكوم و مطرود است. (بخش پاسخ به سؤالات ) ـــــــــــــــــــــ 1 - شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 20، ص 73. ـ1411ـ به نقل از سايت تبيان (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 47/100107495)

پرسمان دانشجویی