طاقت بر تکلیف | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
طاقت بر تکلیف
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
طاقت بر تکلیف
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
سایر موارد
پاسخ تفصیلی:
موردی که در پرسش ذکر شده اصطلاحا تناقض و از موارد آن نیست. در هر حال باید دانست که خداوند افراد، گروهها و امت ها را ضمن این که به اندازه توان امتحان می کند گاه بسته به عمکردهای بدشان گرفتار اصر و یا ابتلا فوق طاقت می کند .
توضیح بیشتر این که، آيه 286 سوره مبارکه بقره ناظر به كسانى است كه از شنيدن اين جمله - در آیات 284 – 285، (1) - « كه اگر چيزى را در دل پنهان داريد و آشكار سازيد خداوند آن را محاسبه كرده و مطابق آن جزا مىدهد»، نگران شدند و گفتند: هيچ يك از ما از وسوسهها و خطورات قلبى خالى نيست.
آيه 286 مىگويد:" خداوند هيچ كس را جز به اندازه توانايىاش تكليف نمىكند" (لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها).
" وسع" از نظر لغت به معنى گشايش و قدرت است، بنا بر اين آيه، اين حقيقت عقلى را تاييد مىكند، كه وظايف و تكاليف الهى هيچگاه بالاتر از ميزان قدرت و توانايى افراد نيست و لذا بايد گفت تمام احكام با همين آيه تفسير و تقييد مىگردد، و به مواردى كه تحت قدرت انسان است اختصاص مىيابد، بديهى است يك قانونگذار حكيم و دادگر نمىتواند غير از اين قانون وضع كند، ضمنا جمله فوق، بار ديگر اين حقيقت را تاييد مىكند كه هيچگاه احكام شرعى از احكام عقلى و فرمان عقل و خرد جدا نمىگردد، و اين دو در همه مراحل دوش به دوش يكديگر پيش مىروند.
سپس مىافزايد:" هر كار (نيكى) انجام دهد براى خود انجام داده و هر كار (بدى) كند به زيان خود كرده است" (لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ).
آرى هر كسى محصول عمل نيك و بد خود را مىچيند و در اين جهان و جهان ديگر با نتايج و عواقب آن روبرو خواهد شد.
آيه فوق با اين بيان مردم را به مسئوليت خود و عواقب كار خويش متوجه مىسازد و بر افسانه جبر و اقبال و طالع و موهومات ديگرى از اين قبيل كه افرادى براى تبرئه خويش دست و پا كردهاند خط بطلان مىكشد.
قابل توجه اينكه: در آيه شريفه در مورد اعمال نيك" كسبت" گفته شده و در مورد اعمال بد" اكتسبت" شايد تفاوت در تعبير به خاطر اين باشد كه" كسب" در باره امورى گفته مىشود كه انسان با تمايل درونى و بدون تكلف آن را انجام مىدهد و موافق فطرت او است، در حالى كه (اكتسب) نقطه مقابل آن است يعنى كارهايى كه بر خلاف فطرت و نهاد آدمى مىباشد و اين خود مىرساند كه اعمال نيك مطابق فطرت و نهاد آدمى است و اعمال شر ذاتا بر خلاف فطرت است.
" راغب" در" مفردات" در تفاوت اين دو تعبير مطلب ديگرى گفته است كه آن هم قابل دقت مىباشد. و آن اين كه" كسب" مخصوص كارهايى است كه فايده آن منحصر به خود انسان نيست بلكه ديگران را هم در بر مىگيرد. (مانند اعمال خير كه نتيجه آن تنها شخص انجام دهنده را شامل نمىشود، بلكه ممكن است بستگان و نزديكان و دوستان او هم در آن سهيم باشند در حالى كه" اكتساب" در مواردى گفته مىشود كه اثر كار تنها دامنگير خود انسان مىگردد و اين در مورد گناه است. (البته بايد توجه داشت كه اين تفاوتها در صورتى است كه" كسب" و" اكتساب" در مقابل هم قرار گيرند).
و به دنبال اين دو اصل اساسى (تكليف به مقدار قدرت است- و هر كسى مسئول اعمال خويش است) از زبان مؤمنان هفت درخواست از درگاه پروردگار بيان مىكند كه در واقع آموزشى است براى همگان كه چه بگويند و چه بخواهند.
نخست مىگويد:" پروردگارا! اگر ما فراموش كرديم يا خطا نموديم ما را مؤاخذه مكن" (رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا).
آنها چون مىدانند مسئول اعمال خويشاند لذا با تضرعى مخصوص، خدا را به عنوان رب و كسى كه لطف ويژهاى در پرورششان داشته و دارد، مىخوانند و مىگويند: زندگى به هر حال خالى از فراموشى و خطا و اشتباه نيست، ما مىكوشيم به سراغ گناه عمدى نرويم، اما خطاها و لغزشها را تو بر ما ببخش.
بحثى كه در اينجا مطرح مىگردد اين است كه: مگر امكان دارد كه پروردگار كسى را در برابر لغزشى كه از فراموشى يا عدم توجه سرچشمه گرفته مجازات نمايد؟ تا زمينهاى براى اين درخواست بماند؟
در پاسخ اين سؤال بايد گفت: گاهى فراموشى نتيجه سهلانگارى خود انسان است مسلم است كه اينگونه فراموشيها از انسان سلب مسئوليت نمىكند مانند اين كه: در قرآن آمده است « فَذُوقُوا بِما نَسِيتُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا: بچشيد عذاب خدا را در برابر آن كه اين روز را فراموش كرديد»، (سوره سجده، آيه 14).
بنا بر اين فراموشكاريهايى كه زاييده سهلانگارى است قابل مجازات است.
موضوع ديگرى كه بايد به آن توجه داشت اين است كه « نسيان» و « خطا» با يكديگر فرق روشنى دارد.
« خطا» معمولا به كارهايى گفته مىشود كه از روى غفلت و عدم توجه از انسان سر مىزند مثل اين كه كسى به هنگام شكار تيرى را مىزند و به انسانى، بدون قصد اصابت مىكند و او را مجروح مىنمايد. ولى « نسيان» در جايى گفته مىشود كه انسان با توجه دنبال كار مىرود ولى مشخصات حادثه را فراموش كرده، مثل اينكه كس بى گناهى را مجازات كند به گمان اينكه گناهكار است زيرا مشخصات گناهكار واقعى را فراموش نموده است.
سپس به بيان دومين درخواست آنان پرداخته، مىگويد: « پروردگارا! بار سنگينى بر دوش ما قرار مده آن چنان كه بر كسانى كه پيش از ما بودند (به كيفر گناهان و طغيانشان) قرار دادى: رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا».
«اصر» در اصل به معنى نگهدارى و محبوس ساختن است، و به هر كار سنگين كه انسان را از فعاليت باز مىدارد، گفته مىشود و نيز به عهد و پيمانها كه آدمى را محدود مىسازد، اطلاق مىگردد. به همين دليل مجازات و كيفر را نيز گاهى« اصر» مىگويند، در اين جمله مؤمنان از خداوند تقاضا دارند، از تكاليف سنگين، كه گاهى موجب تخلف افراد از اطاعت پروردگار مىگردد، آنها را معاف دارد. و اين همان چيزى است كه در باره دستورات اسلام از زبان پيغمبر(ص) نقل شده. « بُعِثتُ بالحنيفية السمحةِ السهلةِ: به آيينى مبعوث شدهام كه عمل به آن براى همه سهل و آسان است.» (بحار الانوار، ج 65، ص 319 - طبع بيروت، شبيه اين معنى در فروع كافى، ج 5، ص 494، باب كراهة الرهبانية آمده است.)
در اينجا ممكن است سؤال شود: اگر آسان بودن شريعت و آيين خوب است پس چرا در اقوام پيشين نبوده؟ در پاسخ بايد گفت: همانطور كه از آيات قرآن استفاده مىشود تكاليف شاق براى امم پيشين، در اصل شريعت نبوده، بلكه پس از نافرمانيها به عنوان عقوبت و كيفر قرار داده شده است. همانطور كه بنى اسرائيل به خاطر نافرمانيها پى در پى از خوردن پارهاى از گوشتهاى حلال محروم شدند. (ر. ک: سوره انعام آيه 146 و سوره نساء آيه 160).
در سومين در خواست مىگويند:« پروردگارا! مجازاتهايى كه طاقت تحمل آن را نداريم براى ما مقرر مدار: رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ».
اين جمله ممكن است اشاره به آزمايشهاى طاقتفرسا يا مجازاتهاى سنگين دنيا و آخرت و يا هر دو باشد و شايد تعبير به « لا تحمِل» در جمله قبل و« لا تحمِّل» (با تشديد) در اين جمله، به خاطر همين است، زيرا تعبير اول اشاره به مسائل مشكل و تعبير دوم اشاره به مسائل طاقتفرسا است.
و در چهارمين و پنجمين و ششمين تقاضا مىگويند:" ما را ببخش و گناهان ما را بپوشان و مشمول رحمت خود قرار ده" (وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا).
" عفو" در لغت به معنى محو كردن آثار چيزى است، و غالبا به معنى محو آثار گناه مىآيد كه هم شامل آثار طبيعى آن مىشود، و هم شامل مجازات آن.
در حالى كه مغفرت تنها به معنى پوشاندن گناه است.
بنا بر اين مؤمنان هم از خدا مىخواهند گناهانشان را بپوشاند و هم آثار وضعى و تكوينى آن را از روح و روانشان بزدايد و هم كيفر آن را از آنان بردارد، و سپس از او مىخواهند رحمت واسعهاش كه همه چيز را در بر مىگيرد شامل حال آنان شود.
و بالاخره در هفتمين و آخرين درخواست مىگويند:" تو مولى و سرپرست مايى، پس ما را بر جمعيت كافران پيروز گردان" (أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ).
و به اين ترتيب تقاضاهاى آنان شامل دنيا و آخرت و پيروزيهاى فردى و اجتماعى و عفو و بخشش و رحمت الهى مىگردد، و اين تقاضايى است بسيار جامع.
نكتهها:
1- از آنجا كه در دو آيه 285 و 286 خلاصهاى از تمام سوره بقره آمده است، و روح تسليم در برابر آفريدگار جهان را به ما مىآموزد، اين نكته خاطرنشان شده كه اگر مؤمنان از خدا مىخواهند كه از لغزشهاى آنان درگذرد و در برابر دشمنان گوناگون پيروزشان گرداند بايد برنامه« سمعنا و اطعنا» را انجام دهند و بگويند: « ما نداى مناديان را از جان و دل پذيرفتيم و در صدد پيروى از آن بر آمديم» و در اين راه از هر گونه تلاش و كوشش باز نايستند و سپس از خداوند خواستار پيروزى بر موانع و دشمنان گردند.
تكرار نام خدا به عنوان« ربنا» و كسى كه لطف خاصى در پرورش آنان دارد اين حقيقت را تكميل مىكند.
لذا رهبران اسلام در ضمن احاديث متعددى، مسلمين را به خواندن اين دو آيه ترغيب كرده و ثوابهاى گوناگونى براى آن بيان داشتهاند كه اگر زبان و دل در تلاوت اين آيات هماهنگ گردند و تنها سخن نباشد بلكه برنامه زندگى گردد، خواندن همين دو آيه مىتواند كانون دل را با آفريدگار جهان پيوند دهد و روح و روان را صفا بخشد و عامل تحرك و فعاليت گردد.
2- از آيه 286 به خوبى استفاده مىشود كه« تكليف ما لا يطاق» وجود ندارد، نه در اسلام و نه در اديان ديگر و اصل آزادى اراده است، زيرا مىگويد: هر كس در گرو اعمال نيك و بد خويش است هر كار نيكى انجام دهد براى خود انجام داده و هر كار بدى انجام دهد به زيان خود كرده است، تقاضاى عفو و بخشش و مغفرت نيز شاهد اين مدعا است.
و اين امر هماهنگ با منطق عقل و مسئله حسن و قبح است، چرا كه خداوند حكيم هرگز چنين كارى را نمىكند و اين خود دليلى است بر نفى مساله جبر، چگونه ممكن است خداوند بندگان را مجبور بر گناه سازد و در عين حال نهى از گناه كند؟ ولى تكاليف شاق و مشكل، امر محالى نيست همانند تكاليف شاقى كه در مورد بنى اسرائيل وجود داشته و آن هم مولود اعمال خودشان و كيفر خيرهسرىهاى آنها بوده است. (ر. ک: تفسير نمونه، ج2، ص 400 – 406 )
پاورقی:
1- « لِّلَّهِ مَا فىِ السَّمَاوَاتِ وَ مَا فىِ الْأَرْضِ وَ إِن تُبْدُواْ مَا فىِ أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَ يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَ اللَّهُ عَلىَ كُلِّ شىَْءٍ قَدِيرٌ ** ءَامَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كلٌُّ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ مَلَئكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَينَْ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَ قَالُواْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ: آنچه در آسمانها و زمين است، از آنِ خداست. و (از اين رو) اگر آنچه را در دل داريد، آشكار سازيد يا پنهان، خداوند شما را بر طبق آن، محاسبه مىكند. سپس هر كس را بخواهد (و شايستگى داشته باشد)، مىبخشد و هر كس را بخواهد (و مستحق باشد)، مجازات مىكند. و خداوند به همه چيز قدرت دارد. ** پيامبر، به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده، ايمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، كاملًا مؤمن مىباشد.) و همه مؤمنان (نيز)، به خدا و فرشتگان او و كتابها و فرستادگانش، ايمان آوردهاند (و مىگويند:) ما در ميان هيچ يك از پيامبران او، فرق نمىگذاريم (و به همه ايمان داريم). و (مؤمنان) گفتند: «ما شنيديم و اطاعت كرديم. پروردگارا! (انتظارِ) آمرزش تو را (داريم) و بازگشت (ما) به سوى توست.»غلامرضا کاویان - خرداد 94
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.quran.porsemani.ir//content/%D8%B7%D8%A7%D9%82%D8%AA-%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%81
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های قرآن و حدیث سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات کامل فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت