تفاوت مكتب و مذهب | کتابخانه مجازی الفبا

تفاوت مکتب و مذهب در چيست؟

براي روشن شدن فرق اين دو،بهتر است ابتدائا آنها را تعريف كنيم تا فرقشان نيز مشخص گردد.مكتب را چنين مي توان تعريف نمود: مكتب يا ايدئولوژي عبارت است از يك طرح جامع و منسجم كه مي خواهد با جهان بينيي كه مي دهد و با دستور العمل هايي كه ارائه مي نمايد بشر را به طرف كمال وهدفش راهنمايي كند.استاد شهيد مطهري مكتب را چنين تعريف مي نمايند: مكتب و ايدئولوژى ضرورت خود را مى‏نماياند؛ يعنى نياز به يك تئورى كلى، يك طرح جامع و هماهنگ و منسجم كه هدف اصلى، كمال انسان و تأمين سعادت همگانى است و در آن، خطوط اصلى و روشها، بايدها و نبايدها، خوبها و بدها، هدفها و وسيله‏ها، نيازها و دردها و درمانها، مسئوليتها و تكليفها مشخص شده باشد و منبع الهام تكليفها و مسئوليتها براى همه افراد بوده باشد.( مجموعه ‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏2 ، ص 53)ودر جايي ديگر تعريف آن را چنين بيان مي كنند: ايدئولوژى يعنى دستگاه فكر، مجموع جهان بينى، يعنى هست‏ها، [و نيز چگونه بايدها.] نگرش من به هستى كه چگونه هست و نگرش من درباره خودم و جامعه كه چگونه باشد همه را يكجا مى‏گويم ايدئولوژى‏. ( مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏15، ص 504)اما مذهب عبارت است از يك روش ويك طريقه ي خاصي كه در يك مكتب ايجاد شده يا به عبارت ديگر انشعاباتي هست كه در يك مكتب پديد مي آيد.علامه طباطبايي در مقدمه كتاب شيعه در اسلام خود آورده اند: انسان تا مي تواند، خواستار آن است كه نيازمنديهاي خود را از جهت بقاي وجود ، به طور كاملتري رفع نمايد. از اينجاست كه انسان پيوسته اعمال خود را به مقررات وقوانيني كه به دلخواه خود وضع كرده يا از ديگران پذيرفته،تطبيق ميكند و روش معيني در زندگي خود اتخاذ مي نمايد. قوانين و مقررات نامبرده كه در زندگي انسان حكومت مي كند به يك اعتقاد اساسي استوارند و انسان در زندگي خود به آن تكيه داده است و آن تصوري است كه انسان از جهان هستي كه خود جزئي از آن است دارد و قضاوتي است كه در حقيقت آن مي كند. مجموع اين اعتقاد واساس ومقررات متناسب با آن كه در مسير زندگي مورد عمل قرار مي گيرد،دين ناميده مي شود و اگر انشعاباتي در دين پيدا شود،هر شعبه را مذهب مي نامند مانند مذهب تشيع و مذهب تسنن در اسلام و مذهب واتیکان ومذهب نسطوري در مسيحيت.(خلاصه شده از مقدمه شيعه در اسلام علامه طباطبايي(ره))در نتيجه مكتب یک سلسله اعتقادات و آداب كلي است. و مذهب راه وروش خاص متدين شدن به آن مكتب مي باشد كه در حقيقت انشعابات آن دين وآيين و مکتب مي باشد. البته توجّه شود که واژه ی مکتب به معنی دین نیست ؛ بلکه اعمّ از دین می باشد. لذا مکاتب یا بشری اند یا الهی ؛ که این مکاتب الهی را دین گویند. پس اگر بخواهیم مکاتب را بشماریم می گوییم: مکتب اسلام ، مکتب مسیحیّت ، مکتب بودیسم ، مکتب مارکسیسم ، مکتب پراگماتیسم (سود گرایی) و ... .و مذهب یا نحله به شعبات گوناگون همین مکاتب می گویند ؛ لکن واژه ی مذهب بیشتر در شعبات مکاتب الهی (ادیان) کاربرد دارد. ضمناً باید دانست که گاه در خود یک مذهب نیز شعباتی حاصل می شود ؛ مثل: فرقه های اشاعره و معتزله و ماتُریدیّه که از شعبات مذهب تسنّن می باشند ؛ یا فرقه های امامیّه ، اسماعلیّه و زیدیّه که از شعبات مذهب شیعه اند. این شعبات نیز گاه مذهب و گاه فرقه می گویند. خود این فرقه ها نیز گاه شعباتی دارند که معمولاً آنها را مسلک می گویند.البته باید دانست که این واژه ها استعمالات خط کشی شده و دقیق ندارند ؛ لذا گاه به جای یکدیگر نیز به کار می روند. مثلاً گفته می شود: متکب تشیّع ، مکتب اهل سنّت ، مذهب اسماعلیّه ، مذهب اشاعره ، مسلک معتزلی و ... .

پرسمان دانشجویی