چيستي جبرائيل | کتابخانه مجازی الفبا

جبرئيل چيست؟ لطفا از منظر شهيد مطهري نيز بفرماييد ظاهرا در کتاب ختم نبوت ايشان است.

ملائكه موجودات پاك و فرمانبرند كه خداوند در امور عالم به آنها مأموريّتهائى محوّل فرموده كه انجام مي دهند مانند:1- ميراندن مردمان به آنها واگذار شده است (سجده: 11ونحل: 28) 2- آوردن وحى: آيات قرآن نشان مي دهد كه پيام‏آور فقط يك ملك نيست (حجّ :75 و شعراء: 194) اما مي شود گفت: كه وحى آور فقط جبرئيل می باشد و او يكی است و ديگران مژده آورند و نظير آن ، نه آورنده احكام و دين.3- نوشتن اعمال انسانها. ( ق: 17- 18 ) 4- حافظان انسانها. (انعام: 61). ظهور آيه در آنست كه عدّه‏اى از ملائكه حافظ انسانها می باشند . اين مي رساند كه انسان در اين دنياى مادّه از نصرت ملائكه ناگزير است و گرنه نميتواند به زندگى خويش ادامه بدهد و حوادث او را از پاى درمي اورند.در تفسير عياشى ذيل آيه «لَهُ مُعَقِّباتٌ .(رعد: 11)» از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرده كه فرمود: «ما من عبد الّا و معه ملكان يحفظانه فاذا جاء الامر من عند اللّه خلّيا بينه و بين امر اللّه ــ براى هر بنده‏اى دو تا فرشته است كه او را حفظ مي كنند چون امری از جانب خدا آمد او را به امر خدا وا مي گذارند»5- حاملان عرش. عدّه‏اى از ملائكه حاملان عرش خدایند (غافر: 7 ) (قاموس قرآن، ج‏6، ص: 287) جبرئیل چیست؟جبرئيل يا جبريل نام همان ملكی است كه به پيامبر اسلام (ص) و پيامبران ديگر (ع) وحى مى‏آورد چنان كه در تورات ، كتاب دانيال ، باب هشتم و نهم ؛‌ و در انجيل «متى» باب اول نيز نام او آمده است. در قرآن مجيد سه بار به لفظ جبريل و چند بار به لفظ روح ذكر شده است: (نحل/ 102 و شعراء/ 193و تكوير/ 19- 21 و قدر/ 4 و معارج/ 4 و نبأ/ 38 )در قرآن (سوره قدر ) براى نشان دادن عظمت جبرئیل ، ملائكه همه يك طرف و او به تنهايى در مقابل آنها قرار گرفته است (تفسير أحسن الحديث، ج‏1، ص: 198)‏مقتضاى آيات« إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ. ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ. مُطاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ تكوير: 19- 21»آنست كه جبرئيل پيش ملائكه مطاع است و اگر دستورى بدهد بايد اطاعت كنند (قاموس قرآن، ج‏6، ص: 287) در اين آیات ، جبرئيل را به شش صفت توصيف كرده اند : اول اينكه: او را رسول خواند، كه مى‏فهماند او قرآن را به رسول خدا (ص) وحى مى‏كند، دوم اينكه: كريمش خواند، كه مى‏رساند نزد خداى تعالى كرامت و احترام دارد، و به اعزاز او عزيز شده، سوم اينكه: ذى قوتش خواند، كه مى‏فهماند او داراى قوت و قدرت و شدت بالغه‏اى استچهارم اينكه: او را نزد خداى صاحب عرش، مكين خواند، يعنى داراى مقام و منزلت است، پنجم اينكه: مُطاعٍ ثَمَّ اش خوانده، كه دلالت دارد بر اينكه جبرئيل در آنجا يعنى نزد خدا دستور دهنده‏اى است، كه زير دستانش دستوراتش را بكار مى‏بندند، معلوم مى‏شود در آنجا ملائكه هستند كه جبرئيل به آنان امر مى‏كند و ايشان اطاعتش مى‏كنند، از همين جا معلوم مى‏شود كه جبرئيل در كار خودش ياورانى هم دارد. و ششم اينكه: او را امين خواند كه مى‏رساند جبرئيل خدا را در دستوراتى كه مى‏دهد و در رساندن وحى و رسالت، خيانت و دخل و تصرفى نمى‏كند.(ر .ک ترجمه الميزان، ج‏20، ص: 358)چرا جبرئيل روح الامین ناميده شد؟در آن چند احتمال است.1- همانطور كه روح بدن را زنده ميكند جبرئيل با ادلّه و معجزاتى كه همراه دارد اديان را زنده ميكند.2- چون جنبه روحانيت او غالب است از اينرو او را روح خوانند و سائر ملائكه اگر چه نيز چنين‏اند ليكن اين امتياز اسمى از نظر شرافت براى جبرئيل است.3ـ خداوند با این بیان خواست بفماند که جبرئیل موجودی جسمانی نیست و ماهیّت او مثل ماهیّت روح آدمی است.4ـ چون او روح عالم هستی است و عالم برای او مثل بدن می باشد.امّا حقیقت وجودی جبرئیل چیزی نیست که بتوان آن را با مفاهیم ذهنی فهمید. رسول خدا (ص) جبرئیل در صورت مردی زیبارو مشاهده می نمود ؛ ولی دو بار از او خواست که حقیقت خویش را برای حضرتش نمایان سازد ؛ که در هر دو بار جسم رسول خدا (ص) تاب نیاورد و مدهوش گشت. از همینجا معلوم می شود که حقیقت او را با ذهن نمی توان دریافت ؛ بلکه او را باید با چشم قلب شهود نمود ؛ همانگونه که رسول خدا (ص) در معراج حقیقت جبرئیل را با چشم قلب مشاهده می نمود.آری گرچه جسم پیامبر(ص) تاب تحمّل حقیقت جبرئیلی را نداشت ؛ امّا مقام روحی حضرتش چنان بلند است که در سدرة المنتهی جبرئیل را جا گذاشت و وارد عالم ربوبی شد. آنجا بود که جبرئیل(ع) فرمود: « اگر به اندازه ی بند انگشت فراتر روم ، می سوزم ». « احمد ار بگشاید آن پرّ جلیل ــ تا ابد بیهوش مانَد جبرئیل ــ چون گذشت احمد ز سدره و مرصدش ــ وز مقام جبرئیل و از حدش ــ گفت او را هین بپر اندر پی ام ــ گفت رو رو من حریف تو نی ام ــ باز گفت او را بیا ای پرده‌سوز ــ من به اوج خود نرفتستم هنوز ــ گفت بیرون زین حد ای خوش‌فرّ من ــ گر زنم پرّی بسوزد پرّ من ــ حیرت اندر حیرت آمد این قصص ــ بی هشیّ خاصگان اندر اخص ــ بی هشی ها جمله اینجا بازی است ــ چند جان داری که جان پردازی است ــ جبرئیلا گر شریفی و عزیز تو نه‌ای پروانه و نه شمع نیز ــ شمع چون دعوت کند وقت فروز ــ جان پروانه نپرهیزد ز سوز» (مثنوی معنوی)جبرئیل در نگاه شهید مطهری :1) چیستی و چگونگی ملک :از خواص يك امر مجرد و يك حقيقت غير مادى( ملک) اين است كه زمانى و مكانى نيست يعنى نسبتش با همه زمانها و همه مكانها على السويه است. همچنین نسبت او با همه على السويه است، اين نسبت اشياء با اوست كه متفاوت است. اگر ملك مجرد داشته باشيم كه داريم، براى آن ملك مجرد تمام عالم طبيعت يكسان است. اين نقطه براى او همان نسبت را دارد كه آن دورترين كهكشانها. اين است كه عزرائيل بر عالم آنچنان تسلط دارد كه انسان بر كف دست. جبرئيل هم همين‏طور است. جبرئيل در يك نقطه معين عالم نيست كه از آنجا بخواهد بيايد. انسانى كه با جبرئيل اتصال پيدا مى‏كند است كه با انسانهاى ديگر فرق مى‏كند، يعنى نسبت از ناحيه انسان متفاوت مى‏شود كه يك انسان وحى را مى‏گيرد و انسان ديگر وحى را نمى‏گيرد، نه اينكه نسبت از ناحيه جبرئيل فرق مى‏كند كه اينجا مى‏آيد چون با اين انسان ميانه خوبى دارد، و آنجا نمى‏رود چون با آن انسان ميانه خوبى ندارد.چه مانعى دارد كه يك موجود مفارق و مجرد مستقيماً تمام كارهاى اين عالم را انجام دهد؟ مثلًا بگوييم فرشته‏اى كه مفارق. يعنى مجرد است زمين را دائماً به دور خورشيد حركت مى‏دهد. (در اصطلاح دينى مى‏گوييم ملك و در اصطلاح فلاسفه مى‏گوييم مفارق). در مورد حركت وضعى زمين چه مانعى دارد بگوييم ملك مجردى زمين را به دور خود مى‏چرخاند همان‏طور كه ما با دست خود سيب را مى‏چرخانيم؟.البته بايد توجه داشت كه بحث روى مفارق و مجرد است. ممكن است كسى تصورش از ملك يك امر مادى باشد. در اين صورت اسم يك موجود مادى را «ملك» گذاشته است. تمام اين دنياى ما حكم يك بدن را دارد. اين نظمى كه الآن مى‏بينيد، همين‏طور كه اين نظم بدن ما قائم به يك حيات است و اگر اين حيات صعود كند و به مقام‏خودش برود يكدفعه متلاشى مى‏شود، همين‏گونه است نظم و نظام اين عالم طبيعت.اگر خورشيد از مقام خودش تجافى نمى‏كند، اگر ماه كار خودش را انجام مى‏دهد، اگر كهكشانها، ستاره‏ها و همه چيز سر جاى خودش هست به حكم يك حيات است. قرآن آن قدرتها و قوه‏هايى را كه اين عالم را تدبير مى‏كنند ملائكه ناميده است. قرآن مى‏گويد همين‏طور كه روح انسان يكدفعه بدن را رها مى‏كند، موتش مى‏رسد و تا موتش رسيد به عالم خودش مى‏رود و بدن ، ديگر متلاشى مى‏شود همه ملائكه كه مأمور تدبير اين عالم هستند و روح هنگامی که به سوى مقام خودشان عروج ‏كنند،(که می کنند) این عالم متلاشی می شود . (ر .ک مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى ج‏11 ص 184و ج‏27 ص 683 )

پرسمان دانشجویی