قسمت و تقدیر | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه مي توان از تقدير شوم رهايي يافت؟

تقدير به تعبير ساده ي آن يعني آن اموري که خداوند براي انسان رقم مي زند. که در عرف عوام ، نگرشي جبر آميز به اين تقدير وجود دارد اما در نگرش دقيق ديني و فلسفي اين طور نيست. درست است که هر چه براي انسان پيش مي آيد بي شک همان خواسته حق تعالي است لکن اين پيش آمدها ، آنجا که مربوط به افعال ارادي انسان مي شوند ، از انسان سلب اختيار و مسئوليت نمي کنند. زیرا آنچه را خداوند در اين حيطه اراده نموده فعل اختياري انسان است ؛ فعلي که از روي آگاهي و خواست انسان و بدون جبر و اجباري از سوي ديگري تحقق مي يابد.به تعبير ديگر خدا اراده نموده که انسان افعال ارادي خود را با اختيار خويش انجام دهد و آينده ي اختياري خويش را خودش رقم بزند. لذا خواست خدا بي چون و چرا تحقّق خواهد يافت و محال است که انسان آينده ي خويش را به دست خود نسازد.
آفريدگار عالم به انسان نيروي عقل و خرد را ارزاني داشته و او را موجودي مختار آفريده و انسان را به نحوي خلق کرده است که با اين نيروي اختيار خود مي تواند حتي وجود خدا را نيز انکار نمايد و در مقابل فرستادگان او دست به مخالفت بزند. لذا او با اختيار خود ، هم مي تواند خود را به تباهي و ويراني بکشد ، هم مي تواند در راه تقرب به درگاه الهي گام بردارد و به مقام و جايگاهي برسد که جز انسان کسي را توان راه يافتن بدان جا نيست.لذا خداوند متعال فرمود:«إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا - ما راه را به او نشان داده‏ايم. يا سپاسگزار باشد يا ناسپاس.»(الانسان:3)
بنا بر اين تقدير شوم آن تقديري است که انسان با اختيار خود آن رقم مي زند و آن سر نوشتي است که انتهاي آن جهنّم مي باشد.
2ـ البته افراد دنيا بين که برد بينايي فکري آنها از عالم مادّه فراتر نمي رود خيال مي کنند که هر رخداد ناگواري مساوي با شومي و بدبختي است. در حالي که حقيقت غير از اين است. دنيا اصالتاً نه جاي سعادت است و نه جاي شقاوت. دنيا محلّ خود سازي و عاقبت سازي و جايگاه رقم زدن سرنوشت ابدي است. دنيا مانند جلسه ي امتحاني است که سوالات آن را خدا طرح نموده و پاسخ آن را انسان بايد بدهد. و آنچه تعيين کننده ي عاقبت انسان مي باشد ، پاسخهاست نه پرسشها. لکن برخي افراد پرسشها را ملاک خوشبختي و بدبختي قرار داده و راه به خطا مي برند. اگر بنا بود ناگوريهاي دنيا را بدبختي تفسير کنيم ، در آن صورت ـ معاذ الله ـ انبيا و ائمه (ع) بايد در اوج بدبختي مي بودند.آيا ناگواري بالاتر از مصيبت عاشورا؟ آيا ناگواري بالاتر از جرياناتي که بر اميرمؤمنان و فاطمه زهرا (س) گذشت؟ و ... . پس بايد توجّه داشت که اين ناگواريها سوالات سختي مي باشند نه تقديرهاي شوم ؛ و البته سوالات سخت اوّلاً نشان از استعداد بالاي امتحان شونده دارد ؛ چون خدا بر اساس استعدادها امتحان مي کند. ثانياً سوالات سخت ترقّي هاي بزرگي نيز در پي دارند.لذا خداوند متعال فرمود: « وَ عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون‏ ــ و چه بسا چيزى را ناخوش بداريد در حالي که براي شما خير است و شايد چيزى را دوست داشته باشيد در حالي که برايتان شرّ است؛ خدا مى‏داند و شما نمى‏دانيد.» (بقره:216)
خلاصه ي مطلب اينکه:
الف ـ پاره اي از پيش آمدها که براي ما رخ مي دهند و خارج از اختيار ما هستند ، سوالات امتحاني خدا هستند که نحوه ي پاسخ ما به آنها تعيين کننده ي سرنوشت حقيقي ماست.امّا نحوه ي پاسخ گويي به اين سوالات امتحاني را دين تعيين مي کند. يعني در اين امور بايد مطابق حکم دين برخورد نمود.
ب ـ پاره اي از اين پيش آمدها نيز اگر چه از اختيار ما خارجند ولي مربوط به افعال اختياري سابق ما هستند. يعني نحوه ي عملکرد ما در نوع سوالات امتحاني بعدي که با آن مواجه مي شويم نقش دارد. لذا هر چه ما ديندارتر و دين مدارتر باشيم ، سوالات بعدي که از ما مي شود سعادت افزايي آنها بيشتر خواهدشد و امدادهاي الهي نيز در پاسخ دادن به آنها بيشتر خواهد شد. خداوند متعال فرمود: « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً ـ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، اگر از خدا بترسيد شما را بصيرت شناخت حق از باطل دهد» ( الأنفال : 29 ) و فرمود: « مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً ـ هر كه از خدا بترسد، براى او راهى براى بيرون‏شدن قرار خواهد داد» (الطلاق : 2 ) و فرمود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‏ ـ و هر كس كه از ياد من اعراض كند، زندگيش تنگ شود و در روز قيامت نابينا محشورش سازيم » (‏طه : 124 ) البته توجّه شود که زندگي تنگ لزوماً به معني فقر و سختي ظاهري نيست بلکه احساس ضيق دروني است که مومنان حقيقي از آن آزادند و حتّي در بدترين شرائط ظاهري نيز دروني آرام دارند.

پرسمان دانشجویی