سازگاری عقل و دين | کتابخانه مجازی الفبا

آيا عقل دين را تأييد مي كند؟ پس چرا همه ديندار نيستند؟

عقلي بودن دين امري روشن است و بسياري از انديشمندان شرق و غرب بر آن صحه گذاشته اند آيات قرآن و روايات نيز بيانگر اين اعتقادند . اما دين گريزي برخي از انسانها علل مختلفي مي تواند داشته باشد از جمله: 1. برخي ممكن است با توجه به شرايط محيطي و خانوادگي, بعضي از نارسايي‏ها را ناشي از قوانين ديني بدانند و در نتيجه اشكالات خويش را متوجه دين بكنند. البته كارآمدي دين بحثي است و كارآمدي برخي از مديران بحث ديگر. 2. روند تغيير ارزش‏ها؛ در ايران پس از دوران دفاع مقدس و آغاز دوران باز سازي كشور، مدلي براي توسعه اقتصادي و اجتماعي در پيش گرفته شد كه اين مدل موجب بروز تضادهاي ارزشي و فاصله گرفتن جامعه از شاخص‏هاي مطلوب گرديد؛ به گونه‏اي كه توسعه، نتايجي از قبيل تغيير ارزش‏ها را نيز در پي داشت. توضيح اينكه اقدامات اقتصادي ـ نظير تغيير نرخ ارز و تورم ـ موجب كاهش درآمد واقعي و قدرت خريد مردم گرديد. همچنين با ابزار مختلف (واردات، تبليغات، مراكز تجاري و ...) فرآيند قوي توليد نياز در مردم، در پيش گرفته شد. در نتيجه سطح نيازهاي غالب مردم بالاتر از سطح درآمدشان قرار گرفت و مردم در ارضاي نيازهايشان, با موانع اساسي روبه رو شدند. از آنجا كه درآمد واقعي نيز كاهش يافت، دستيابي به درآمد بيشتر و پول بيش از حد معمول، با ارزش شد. از طرف ديگر، عواملي مانند نمايش ثروت قشر بالا و تسهيلاتي كه براي قشر بالا فراهم آمد، گرايش بارز مديران دولتي به تجملات و ظواهر و تغيير فضاي كل جامعه، موجب شد كه مردم ارزش‏هاي جديد را تأييد شده (هنجار) و جست‏وجوي پول براي ارضاي نيازهاي جديد را درست و مشروع ببينند! بنابراين پول‏جويي به ارزش غالب تبديل شد و حداقل در مورد بيشتر كساني كه پول و درآمدشان كم بود و كفاف ارضاي نيازهايشان را نمي‏داد، ارزش‏هاي ديگر را تحت‏الشعاع قرار داد. در نتيجه اين فرآيندها، ارزش‏هاي اجتماعي، از سنتي به سوي مدرن، از ساده زيستي به تجمل، از كمك و همياري و ايثار و گذشت براي جامعه به سودجويي فردي و از ارزش قناعت به ارزش ثروت و از انسجام به فردگرايي و از ارزش دين و خدا به ارزش پول و دنيا حركت كرده‏اند( فرامرز رفيع‏پور، توسعه و تضاد، فصل 4 ـ 8 ـ 3؛ آناتومي جامعه، ص 522 2. مشكلات پس از انقلاب (مانند جنگ و توجه به مسائل امنيتي و دفاعي و...) كه نتيجه طبيعي آن، فقدان برنامه‏ريزي‏هاي دقيق و كارشناسي شده براي نهادينه سازي و تثبيت ارزش‏ها و معارف اسلامي است. 3. تبليغات سوء دشمنان و ايجاد و القاي شبهه دربارة دين كه گاهي بي‏پاسخ مانده و در ذهن برخي جاي گرفته است. اين امر گاهي در غالب تهاجم فرهنگي و توليدات فرهنگي و فيلم و ماهواره و ... بوده و گاهي نيز از طريق القاء شبهاتي كه به نظر آنها دين درباره آنها پاسخي ندارد و بلحاظ ايدئولوژيكي ضعيف است.4. روش‏هاي نادرست در آموزش ديني در دوران كودكي و نوجواني؛ برخي از رفتارها و برخوردهاي ناصحيح و مخالف شرع در بيان احكام شرعي، موجبات بدبيني عده‏اي از افراد ـ به خصوص جوانان ـ را فراهم آورده است. ضعف و سستي بنيان‏هاي ديني در برخي از خانواده‏ها كه منجر به عدم تربيت و پروش صحيح جوانان شده است. 5. گرايش به سوي تمايلات و هواهاي نفساني، خواسته‏هاي نا به جاي برخي و ناهنجاري عاطفي و رواني آنان و بي‏بند و باري و گرفتاري در انواع دام‏هاي شيطاني و... موجب شده كه بسياري به سستي و فساد و راحتي و سودجويي و... روي آورند و التزام به دين و چهارچوب‏هاي ديني را مزاحم خود ببينند.6. ناكارآمدي برخي از مديران جامعه در اجراي برنامه‏هاي اعلام شدة حكومت ديني، و بي‏پاسخ ماندن نيازهاي اوليه اجتماعي جوانان (ازدواج، اشتغال، مسكن و...). 9. عدم توزيع عادلانه امكانات و فرصت‏ها در برخي از ادارات و دستگاه‏هاي كشور. 7. درگيري برخي گروه‏ها و جناح‏هاي سياسي بر سر كسب، حفظ و استمرار قدرت سياسي و در نتيجه، ايجاد يأس و نااميدي جوانان براي نيل به خواسته‏هاي مشروع خويش8. عملكرد منفي و نامطلوب بعضي از دستگاه‏هاي فرهنگي در سال‏هاي اخير و ميدان دادن به افراد و عناصر غير معتقد به نظام اسلامي، و ترويج فرهنگ غربي از سوي آنان. 9. عملكرد و رفتار ناشايست گروهي از شاغلان در دستگاه‏ها و نهادهاي دولتي و حكومتي، باعث پيدا شدن تعارض و شكاف بين گفتار و عمل آنان شده و موجب بدبيني به شعارهاي انقلاب گشته است. 10. كم‏كاري نيروها و دستگاه‏هاي انقلابي در توليد برنامه‏هاي سالم و جذاب و مفيدي كه بتواند اوقات فراغت جوانان را پر كند و آنان را از توجّه به برنامه‏هاي ضد اخلاقي و فاسد فرهنگ بيگانه باز دارد.11. مشكل انتقال ارزش‏ها؛ نسل اول انقلاب و دستگاه‏هاي فرهنگي، در انتقال اين ارزش‏هاي انقلابي و ديني به نسل دوم و سوم انقلاب و حتي تعميق آن‏ها براي خود نسل اول انقلاب، سهل‏انگاري و كم‏كاري‏هايي داشته‏اند كه موجب فاصله گرفتن تدريجي برخي از افراد جامعه ـ به خصوص جوانان ـ از ارزش‏هاي اسلامي شده است.12. مشكل ديگري كه متاسفانه جامعه ما به آن دچار است بومي نشدن علوم مخصوصا علوم انساني است و از آنجا كه آنچه كه هم ا كنون در دانشگاهها تدريس مي‌شود عمدتا ترجمه كتابها يا برگرفته از كتابهاي آنهاست و از طرفي مباني جهان شناختي نويسندگان و پديد آورندگان اين علوم نيز خواه ناخواه در نوشته هاي آنها نقش دارد خواننده اين كتابها (كساني كه سوالها را انباشته كرده و در پي پاسخ براي سوالهاي خود نيستند) ندانسته مباني آنها را نيز قبول مي‌كند كه مهمترين آنها ماديگرايي و تجربه گرايي است و در نتيجه علوم و انديشه هاي وحياني و ماورايي در نزد او بي معنا يا كم اهميت و يا داراي اشكالات فراوان به نظر مي‌آيد بنابراين مي‌بينيد احيانا جواني متدين وارد دانشگاه مي‌شود و بي اعتنا به اعتقاد و باورهاي خود فارغ التحصيل مي‌شود. در نهايت بايدبه اين نكته اذعان داشت كه علي رغم تلاشهاي دشمن قسم خورده دروني يعني شيطان و علي رغم تلاشها و سرمايه گذاريهاي دشمنان بيروني اسلام و انقلاب اسلامي از طريق اشاعه فرهنگ ابتذال، اعتياد، ترويج فرهنگ خوگذراني، ماديگرايي و ... و نيز علي رغم كمبودهايي كه در حوزه ترويج و تبليغ معارف ديني و ارائه دين ناب به جوان وجود دارد مفاخر علمي اين كشور و توده جوانان با توجه به رشد روز افزون معنويت كه نماد آن را مي‌توان برگزاري مراسم اعتكاف، روزه، و شبهاي قدر، و نمازهاي جماعت دانست روز به روز به طور علمي تر نه احساساتي به مباني ديني آشنا شده و به آن عمل مي‌كنند و اگر ما توقعات خود را معقول كرده و چشمي نيز به موانع و مشكلات داشته باشيم مي‌بينيم جريان دين گرايي در طول تاريخ ايران رو به رشد بوده است با اين تفاوت كه دينداران كنوني بسيار داناتر عالمتر و آگاهانه‌تر از گذشته دينداري مي‌كنند. درباره نخبگان علمي نيز اكثري مبتكران و مخترعان و پيشتازان علوم مختلف در كشور به بركت انقلاب اسلامي از مباني ديني استوار برخوردارند.جهت كسب اطلاعات بيشتر رجوع كنيد به كتابهاي:1. نگاه نظام آموزشي به دين {دين داني يا دين داري} تجاسب كامياب، انتشارات مجد2. دين گريزي چرا؟ دين گرايي چه سان؟ قرآن و نظام تربيتي نسل نو، ابوالفضل ساجدي، موسسه آموزشي پژوهشي امام خميني (ره)

پرسمان دانشجویی