مدت آفرينش | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن آمده است که زمين و آسمان در شش روز آفريده شده است، توضيح دهيد که قبل از اين شش روز چه چيزي بوده است؟

1ـ درباره ی خلقت آسمان و زمین در شش روز دو تفسیر از سوی اهل بیت (ع) ارائه گردیده ؛ که هر دو می توانند درست باشند ؛ و چه بسا خداوند متعال در یک آیه خواسته هر دو مطلب را بیان نماید.در یک تفسیر منظور از آسمان را جوّ زمین دانسته و آن را چنین تبیین نموده اند که زمین ابتدا به صورت مذاب بود و خدا آن را جامد ساخت و آنگاه به آسمان (جوّ) پرداخت در حالی که دودی غلیظ بود و آن را در هفت طبقه تنظیم نمود و آسمان زمین شفّاف و روشن شد. در علوم جدید نیز برای جوّ زمین طبقاتی را قائلند که در یک تقسیم بندی آن را به هفت طبقه تقسیم نموده اند که عبارتند از: 1ـ تروپوسفر 2ـ استراتوسفر 3ـ ازونسفر 4ـ مزوسفر 5 ـ يونوسفر 6ـ ترموسفر 7ـ اگزوسفر .طبق این تفسیر از آیات مورد بحث ، روشن است که قبل از آفرینش زمین و آسمان خورشید و ماه و دیگر ستارگان و ... وجود داشته اند. تفسیر دومی که اهل بیت (ع) برای این گونه آیات ارائه داده اند ، این است که کلّ جهان مادّه به صورت دودی بوده و خدا از آن دود کلّ جهان مادّی و زمین را در شش مرحله آفریده است. از دیدگاه علوم جدید نیز جهان کنونی ابتدا صورت گازی داشته و این گازها در لحظات نخستین پیدایش به صورت یک سحابی عظیم بوده اند که به تدریج در نقاط گوناگون متمرکز شده و ستارگان را پدید آورده اند. امروز نیز با تلسکوپهای قوی می توان توده های ابری شکل و دود مانندی را در آسمان دید که با عنوان سحابی شناخته می شوند و از نظر دانشمندان ستاره شناس منشاء پیدایش ستارگان می باشند.2ـ عالم مادّه از کی وجود داشته است؟اکثر متکلمین معتقدند که عالم مادّه حادث زمانی است ؛ یعنی مبدأ و منتهای زمانی دارد . لذا قبل از این عالم عالمی نبوده ، بعد از آن نیز نخواهدبود ؛ امّا فلاسفه ی اسلامی بخصوص طرفداران فلسفه ی صدرایی معتقدند که مادّه ی عالم ــ مادّه به اصطلاح فلسفی نه فیزیکی ــ حادث ذاتی ولی قدیم زمانی است ؛ یعنی مادّه در عین اینکه معلول خداست ولی اصل آن همواره بوده و خواهد بود ؛ چرا که علّت آن ، یعنی خدا همواره بوده و خواهد بود و با وجود علّت تامّه وجود معلول نیز الزامی است. بنا بر این آنچه دائما در تغییر است صورت عالم است نه مادّه ی آن . بر این اساس اگر عالم فعلی ما آغاز و پایان و عمر زمانی معیّن دارد ، پس قبل از عالم ما عوالمی بوده ، بعد از آن نیز عوالمی خواهد بود . به عبارتی بی نهایت عالم مادّی قبل از عالم فعلی ما بوده و بی نهایت عالم مادّی نیز از این پس خواهد بود ؛ و این احتمال هست که در آن عوالم نیز موجوداتی بوده اند ؛ ولی اثبات اینکه در بین آن موجودات انسان نیز بوده است از راه عقلی کار دشواری است؛ لکن روایاتی از اهل بیت (ع) رسیده است که با استناد به آنها می توان ادعا کرد که پیش از انسان فعلی و پس از آن نیز انسانها یا موجوداتی عاقل و مکلّف شبیه انسان بوده و خواهند بود. عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: « سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ : « أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ » فَقَالَ يَا جَابِرُ تَأْوِيلُ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَفْنَى هَذَا الْخَلْقَ وَ هَذَا الْعَالَمَ وَ سَكَنَ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ وَ أَهْلُ النَّارِ النَّارَ جَدَّدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَالَماً غَيْرَ هَذَا الْعَالَمِ وَ جَدَّدَ عَالَماً مِنْ غَيْرِ فُحُولَةٍ وَ لَا إِنَاثٍ يَعْبُدُونَهُ وَ يُوَحِّدُونَهُ وَ يَخْلُقُ لَهُمْ أَرْضاً غَيْرَ هَذِهِ الْأَرْضِ تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً غَيْرَ هَذِهِ السَّمَاءِ تُظِلُّهُمْ لَعَلَّكَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّمَا خَلَقَ هَذَا الْعَالَمَ الْوَاحِدَ أَوْ تَرَى أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَخْلُقْ بَشَراً غَيْرَكُمْ بَلَى وَ اللَّهِ لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَلْفَ أَلْفِ عَالَمٍ وَ أَلْفَ أَلْفِ آدَمٍ وَ أَنْتَ فِي آخِرِ تِلْكَ الْعَوَالِمِ وَ أُولَئِكَ الْآدَمِيِّينَ ـــــــــــ جابر بن يزيد، گوید: از امام باقر(ع) تفسير قول خدای عزّ و جلّ را پرسيدم که می فرماید:«آيا درمانده شديم به آفرينش نخست بلكه آنان هر روز در پوششى از آفرينشى تازه‏اند » (ق: 15) ؛ امام پاسخ فرمودند: اى جابر تأويلش اين است كه چون خدای عزّ و جلّ اين خلق را پايان دهد و اين عالم را ؛ و اهل بهشت در بهشت جا كنند، و اهل دوزخ در دوزخ، خدا ی عزّ و جلّ عالمی غیر اين عالم از نو بيافريند، و عالمی نو به پا می کند بدون ‏نر و ماده ای ،که او را می پرستند و يگانه می شناسند، و زمينى جز اين زمين براى آنها بيافريند كه روى آن باشند، و آسمانى جز اين آسمان كه بر آنها سايه كند. شايد تو پندارى كه خدا ی عزّ و جلّ فقط اين يك عالم را آفريده، يا اينكه خدای عزّ و جلّ آدمى جز شما نيافريده است؟! آرى به خدا سوگند البته خدا ی تبارك و تعالى هزار هزار عالم و هزار هزار آدم (ابو البشر) آفريده و تو دنبال اين همه عالمها و اين همه آدميانى »( بحار الانوار ، ج8 ، ص 375 )
« عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ: « إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ الطَّيِّبِينَ مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ وَ أَقَامَهُمْ أَشْبَاحاً قَبْلَ الْمَخْلُوقَاتِ ثُمَّ قَالَ أَ تَظُنُّ أَنَّ اللَّهَ لَمْ يَخْلُقْ خَلْقاً سِوَاكُمْ بَلَى وَ اللَّهِ لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ أَلْفَ أَلْفِ آدَمَ وَ أَلْفَ أَلْفِ عَالَمٍ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ فِي آخِرِ تِلْكَ الْعَوَالِمِ ـــــــ ابو حمزه ثمالى می گوید از عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ــ عليه السّلام ـــ شنیدم که فرمود:«همانا خدا محمّد و على و فرزندان پاكشان را از نور عظمت خود آفريد و آنان را پيش از مخلوقات ، چون اشباحی قائم نمود ؛ سپس فرمود: تو گمان دارى خدا خلقى جز شما نيافريده ؛ آرى سوگند به خدا البته خدا هزار هزار آدم و هزار هزار عالم آفريده، و تو به خدا سوگند دنبال و آخر همه ی اين عالمهایى.»( بحارالانوار ، ج 25 ، ص 25 )
امام صادق (ع) فرمودند: « لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْأَرْضِ مُنْذُ خَلَقَهَا سَبْعَةَ عَالَمِينَ لَيْسَ هُمْ مِنْ وُلْدِ آدَمَ خَلَقَهُمْ مِنْ أَدِيمِ الْأَرْضِ فَأَسْكَنَهُمْ فِيهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ مَعَ عَالَمِهِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ أَبَا الْبَشَرِ وَ خَلَقَ ذُرِّيَّتَهُ مِنْهُ وَ لَا وَ اللَّهِ مَا خَلَتِ الْجَنَّةُ مِنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِينَ مُنْذُ خَلَقَهَا وَ لَا خَلَتِ النَّارُ مِنْ أَرْوَاحِ الْكُفَّارِ وَ الْعُصَاةِ مُنْذُ خَلَقَهَا عَزَّ وَ جَلَّ لَعَلَّكُمْ تَرَوْنَ أَنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ وَ صَيَّرَ اللَّهُ أَبْدَانَ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِي الْجَنَّةِ وَ صَيَّرَ أَبْدَانَ أَهْلِ النَّارِ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِي النَّارِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا يُعْبَدُ فِي بِلَادِهِ وَ لَا يَخْلُقُ خَلْقاً يَعْبُدُونَهُ وَ يُوَحِّدُونَهُ بَلَى وَ اللَّهِ لَيَخْلُقَنَّ اللَّهُ خَلْقاً مِنْ غَيْرِ فُحُولَةٍ وَ لَا إِنَاثٍ يَعْبُدُونَهُ وَ يُوَحِّدُونَهُ وَ يُعَظِّمُونَهُ وَ يَخْلُقُ لَهُمْ أَرْضاً تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً تُظِلُّهُمْ أَ لَيْسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ ـــــــــ البته كه خدای عز و جل از آنگاه كه زمين را آفريده هفت عالمیان آفريده كه از فرزندان آدم نيستند، آنان را از خاك روى زمين آفريده و در آن يكى را پس از ديگرى در جهان خود جا داده، سپس خدای عز و جل آدم ابو البشر را آفريد و فرزندانش را از او آفريد. سوگند به خدا از روزى كه خدا بهشت را آفريده از ارواح مؤمنان تهى نبوده ، و دوزخ از آن زمان که آفریده شده از ارواح كفّار و گنهكاران خالی نبوده است . شايد شما در نظر آريد كه چون روز رستاخيز شود، و خدا بدنهاى بهشتيان را با ارواح آنها در بهشت درآورد، و بدنهاى كافران را با ارواحشان در دوزخ ، خدا تبارك و تعالى در بلادش پرستيده نشود ، و خلقى نيافريند كه او را بپرستند و يگانه اش دانند، و بزرگش شمارند؟ آرى سوگند به خدا كه البته خلقى آفريند بى ‏نر و ماده كه او را بپرستند و يگانه شناسند و بزرگ دارند، و بيافريند برایشان زمينى در زير پا و آسمانى بالاى سر.آيا نيست كه خدا عز و جل می فرمايد: «روزى كه به جاى زمين زمين ديگر آيد و به جاى آسمانها آسمانهاى ديگر» (آیه 48 ابراهيم) و خدای عزّ و جلّ فرموده: «آيا درمانديم در آفرينش نخست بلكه آنها هر روزه در پوششى از آفرينشى تازه‏اند»( آیه15ق). »( بحار الانوار ، ج 54، ص 319 و 320 )از این قبیل روایات ــ که تنها چند مورد آن ذکر شد ــ استفاده می شود که :1ـ عوالم فراوان و موجودات عاقل فراوانی قبل از عالم فعلی و بنی آدم وجود داشته اند.2ـ عوالم فراوان و موجودات عاقل فراوانی نیز بعد از بنی آدم خلق خواهند شد.3ـ موجودات قبل از آدم مثل انسان اهل عبادت بوده اند ؛ موجودات بعدی نیزچنین خواهند بود . 4ـ موجودات قبل از آدم قیامت و بهشت و جهنم داشته اند موجوداتی بعدی نیز چنین خواهند بود.5ـ قبل از آدم بر روی همین زمین فعلی هفت گونه موجود خداشناس و عاقل زندگی کرده و منقرض شده اند. لذا هزاران هزار موجود عاقل دیگر یا در کرات دیگر بوده اند یا در عوالمی قبل از عالم فعلی.6ـ حقیقت چهارده معصوم ــ نه وجود جسمانی آنها ــ نسبت به همه ی موجودات ، تقدم در خلقت داشته و اشرف از همه هستند . از برخی روایات دیگر استفاده می شود که همه ی انبیا و اوصیا ظهورات مختلف حقیقت انسان کاملند و در عالم ما چهارده معصوم کاملترین ظهور آن حقیقتند. لذا این احتمال وجود دارد که آن حقیقت نوری در عالمها و آدمهای سابق و لاحق نیز ظهور داشته باشد. عرفا بر این عقیده اند که واقع امر چنین است و حقیقت محمدیّه در هر عصر و دوره ای ظهور دارد و هیچگاه عالم خالی از انسان کامل نیست.3ـ گر چه از نظر فلسفی و طبق تعابیر اهل بیت (ع) جهان مادّی همواره وجود داشته و از پی هر قیامتی جهان مادّی جدیدی آفریده می شود ، ولی باید توجّه داشت که قدیم زمانی بودن جهان آن را بی نیاز از علّت هستی بخش نمی کند ؛ چرا که جهان در ذات خود ممکن الوجود است و ممکن الوجود با تمام وجودش بند به علّت خویش است ؛ به نحوی که اگر علّت ، آنی اراده ی خود را از آن برگیرد معلول نابود می شود ؛ لکن خدای ازلی و ابدی ، نه تنها در ذات خود ازلی و ابدی است ، اراده ی او نیز ازلی و ابدی است لذا محال است اراده ی خود را تجدید نماید ؛ چرا که تجدید اراده علامت امکان است و خدا واجب الوجود بوده از امکان منزِّه می باشد.4ـ همچنین باید توجّه داشت که قبل از عالم مادّه ، عالم دیگری است به نام عالم مثال یا عالم ملکوت ، که از زمان مبرّاست. لکن تقدّم آن بر عالم مادّه وجودی است نه زمانی ؛ چرا که آن عالم زمان بردار نیست. قبل از آن عالم نیز عالم دیگری است به نام عقول یا عالم جبروت که آن نیز از زمان منزّه می باشد. قبل از عالم جبروت نیز حقیقتی خلق شده است به نام وجود منبسط یا حقیقت محمّدیّه یا نور محمّدی ، که حقیقت وجودی چهارده معصوم بوده اسم اعظم خداوندی می باشد ؛ و این حقیقت است که کلّ هستی را پر نموده است. از این حقیقت با عناوینی چون فیض عامّ ، مشیّت ، نَفَس رحمانی و ... نیز یاد می شود. فراتر از این مرتبه از وجود اسماء الهی و فراتر از آن کنه ذات خداوندی است.

پرسمان دانشجویی