امتحان الهي | کتابخانه مجازی الفبا

آيا امتحان و ابتلا با بلا و مصيبت فرق دارد؟ توضيح دهيد.

الف ) از نظر لغت :

امتحان : مصدر باب افتعال، از ريشه « محن »؛امتحن الشيء، :آن جيز را آزمايش کرد، امتحنه :اورا آزمايش کرد.
ابتلا: مصدر باب افتعال ، از ريشه« بلي» ؛ابتلي الشي ء ،:آن چيز راشناخت، ابتلاه: او را آزمايش کرد .
بلاء : مصدر مجرد ،آزمايش ( به واسطه خير و يا شر)، غم
مصيبت :مصدر ميمي از ريشه « صاب»، اصابت المصيبه فلانا : به فلاني مصيبت رسيد، غم وامر ناگوار.(المنجد )
اين بررسي نشان مي دهد که از حيث لغت ؛ امتحان وابتلاء به يک معناي واحد، يعني: آزمايش کردن؛وبلاءدر معناي آزمايش وغم؛ و کلمه مصيبت ، نيز، درمعناي غم به کار مي روند.

ب) ازنظر اصطلاح:
گاهي اين كلمات در يك معنا ي متحد ، وگاهي در معاني متعدد ، به كار مي رود.
ابتلاء وبلاء هردو از يك ماده وريشه است،و از جهتي به امتحان؛ابتلاء، واز جهت ديگري به آن، بلاء گويند ؛
امتحان، ابتلاء است به اين دليل كه در اثر آن ، شخص، آزمايش مي شود.ونيز بلاء است چون ، دراثر آن ، فرد، دچار سختي و مشقت مي شود،و به غم واندوه مبتلا شود.
با لحاظ اين دو حيث است كه هم بلاء وهم ابتلاء در مورد تكليف استعمال شده است .
يعني تكليف را بدان علت بلاء گويند كه بر بدن گران است (و آنرا فرسوده ميكند) وبدين جهت به ان ابتلا گفته شده كه ازمايش و امتحان است (قاموس).

اكنون نمونه هاي قرآني را نيز، ملاحظه مي كنيم:
«وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» اعراف:168.
آيه صريح است در اينكه امتحان هم با نعمت و هم با نقمت عملي ميشود، نظير آن آيه «وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً وَ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ» انبياء: 35 است و همچنين آيه‏ى «فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ» فجر: 15.
پس؛ نعمت و بلا هر دو امتحان است. نميشود گفت: صاحب نعمت در نزد خدا عزيز و شخص مبتلا در پيش خدا خوار است، بايد ديد در مقابل نعمت و بلا، چه عملى و چه صبرى و يا شكرى و عبرتى از وى ديده ميشود.
وَ لِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً» انفال: 17 طبرسى در ذيل آيه 49 بقره ميگويد: بلاء در خير و شرّ هر دو بكار ميرود و ابلاء فقط در انعام، على هذا مراد از ابلاء در آيه فوق امتحان نيكوست.
گاهي مصيبت نشان دهنده لطف خداوند به انسان است چرا كه مي خواهد با اين وسيله انسان را ظرفيت حلم و بردباري انسان را افزايش دهد و گاهي نعمت علامت عذاب الهي است چون بار گناه و وبال انسان را افزايش ميدهد و سقوط انسان شكننده تر خواهد بود.بلا زمينه ابتلا را فراهم مي کند.

پرسمان دانشجویی