برتري آتش بر خاك | کتابخانه مجازی الفبا

آيا سخن ابليس درست بود كه گفت من از آتش و برتر از خاك هستم و اينكه از چه نظر و به چه دلائلي آتش برخاك برتري دارد؟

انچه باعث برتري حقيقي يك شي بر شي ديگر مي شود مرتبه هستي و اتصال شديدتر ان با مبدا افرينش است به عبارتي تشابه و سنخيت عميق تر با ذات حق و قرب الهي در موجودات ملاك ارزش گذاري انها در هستي است. از اين كلام معلوم ميشود ان برتري كه شيطان تصور كرده بود توهمي بيش نبود . انچه در روايات امده ناظر به همين معناست . امام صادق (ع) به ابوحنيفه فرمود: «قياس مكن كه نخستين قياس كننده شيطان بود». (شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، ج18، ص 23) منظور از قياس اين است كه موضوعي را به موضوع ديگر كه از بعضي جهات با آن شباهت دارد بدون آگاهي از اسرار و فلسفه آن، مقايسه كنيم و همان حكمي را كه درباره موضوع اول است، درباره موضوع دوم نيز اجرا كنيم. پيشوايان، با الهام از كلام پيامبر (ص) قياس را شديداً محكوم كرده و باطل شمرده اند. و اما در مورد «قياس شيطان» كه در روايات مي خوانيم او نخستين كسي بود كه قياس كرد، نكته اش اين است كه او آفرينش خود را از نظر مادي با آفرينش آدم مقايسه نمود و برتري آتش در پاره اي از جهات( دقت شود! ) بر خاك را ، دليل برتري اتش بر خاك و در نتيجه برتري شيطان بر آدم گرفت ، به عبارتي برتري آتش را در پاره اي از جهات، دليل بر برتري همه جانبه گرفت. لازم به ذكر است كه شيطان و جن هر دو از اتش خلق شده اند و اين دو موجود سرعت انتقال و انعطاف وجودي (تغيير حالت ) بالاتري نسبت به انسان دارند و از اين جهات ( نه تمام جهات )داراي نوعي كمال وجودي اند و قياس شيطان به همين لحاظ ها بود ، يعني اين مزيت هاي ظاهري را تعميم داد و دليل برتري مطلق اتش بر خاك قرار داد و تمام اشتباه ابليس درهمين بود.
به هر روي خاک و آتش هر دو موجوداتي مادي اند و در مرتبه هستي شناختي در يک رتبه يعني موجوداتي ناسوتي اند و اگر تفاوتي بين آنهاست امتيازات نسبي است ، زيرا هريک کارکردهايي دارند که ديگري آن را ندارد، ليکن اشتباه ابليس مقايسه اي سطحي و ناقص بودزيرا اولاً: آدم تنها از گل و خاك آفريده نشده بلكه روح الهي است كه به او عظمت بخشيده است، لذا فرمود: «إِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ» (سوره حجر، آيه 29)
ثانياً: خاك نه تنها كمتر از آتش نيست بلكه از جهات متعدد ديگر از آن بالاتر است، زيرا تمام زندگي و حيات و منابع حياتي از خاك بر مي خيزد، در حالي كه آتش با تمام اهميتي كه دارد فاقد بسياري از خواص خاك است .
كه البته خداوند به تمام اين جهات و ابعاد متنوع خواص خاك و استعدادهاي نهفته در ان اگاه تر است چرا كه قابليت شگرف انسان در رشد و تكامل معنوي نسبت به جن و ديگر موجودات ، بي ارتباط با خاك ( كه اصل وجود انسان است ) نيست.

پرسمان دانشجویی