فضايل خلفا | کتابخانه مجازی الفبا

اگه دوستان اهل سنت از کارهاي به ظاهر خوب خلفا مثل فتوحات و بخشش اموال براي اسلام و آزاد کردن بنده و ... بگويند، چه جوابي به آنها بدهيم؟ لطفا براي هر کدام دليلي بياوريد.

مقدمه: از آنجا که سوال هم پاسخ تاريخي و هم پاسخ کلامي لازم دارد، چند نکته مهم مرتبط با سوال مورد بررسي قرار مي گيرد: 1 بايد توجه نمود که وجود پاره اي از خصلت هاي خوب(احيانا)در خلفاء مانع نخواهد بود که اشتباهات بزرگ ايشان نسبت به بحث امامت و وصايت علي (ع) ناديده گرفته شود- ضمن ان که اين فضايل فقط در منابع اهل سنت امده است.البته به فرض هم ثابت شود علي (ع) در اين فضايل سرامد اصحاب پيامبر بود-. سوال اساسي درباره خلفاء اين است که چرا وصيت هاي مکرر پيامبر در مورد علي با بي مهري و خود سري خلفا روبرو شد؟ توجه به رفتار و گفتار آن حضرت نشان مى‏دهد كه ايشان پس از درگذشت پيامبر(ص) هرگز كسى را براى خلافت شايسته‏تر از خود نمى‏دانسته‏اند.
(((حضرت هنگام به خلافت رسيدن و پس از مخالفت طلحه و زبير به ايشان مى‏فرمايد: «فَوَاللَّهِ ما زِلْتُ مَدْفوعا عَنْ حَقّى، مُستَأثَرا عَلى، مُنْذُ قَبَضَ اللَّهُ نَبِيهُ(ص)...»؛ نهج‏البلاغه، ترجمه محمد دشتى، خطبه 6، (مؤسسه فرهنگى تحقيقاتى اميرالمؤمنين(ع)). پس سوگند به خدا، من همواره از حق خويش محروم ماندم. از هنگام وفات پيامبر(ص) تا امروز حق مرا از من باز داشته و به ديگرى اختصاص داده‏اند. آن حضرت، در خطبه سوم نيز حقانيت خود را براى جانشينى پيامبر اين گونه بيان مى‏فرمايد: «و آگاه باشيد به خدا سوگند كه فلانى (ابن ابى قحافه)، مراد خليفه اول ابابكر است. جامه خلافت را بر تن كرد، در حالى كه مى‏دانست جايگاه من نسبت به حكومت اسلامى، چون محور آسياب است به سنگ آسياب كه دور آن حركت مى‏كند. او مى‏دانست كه سيل علوم از دامن كوهسار من جارى است و مرغان دور پرواز انديشه‏ها به بلنداى ارزش من نتوانند پرواز كرد.
پس من رداى خلافت را رها كرده، دامن جمع نمودم و از خلافت كناره‏گيرى كردم و همواره در اين انديشه بودم كه آيا با دست تنها براى گرفتن حق خود به پاخيزم؟ يا در اين محيط خفقان‏زا و تاريكى كه به وجود آورده‏اند، صبر پيشه سازم؟ محيطى كه پيران را فرسوده، جوانان را پير، و مردان با ايمان را تا قيام قيامت و ملاقات پروردگار اندوهگين نگه مى‏دارد! پس از ارزيابى درست، صبر و بردبارى را خردمندانه‏تر ديدم. پس صبر كردم در حالى كه گويا خار در چشم و استخوان در گلوى من مانده بود و با ديدگان خود مى‏نگريستم كه ميراث مرا به غارت مى‏برند.همان، خطبه 3.«))) احقاق الحق کتابي است در حدود 35 جلد که همه روايات اين کتاب، از مأخذ اهل سنت است و اگر کسي با انصاف اين روايات را بررسي کند خواهد ديد که علي عليه السلام درمنابع اصيل اهل سنت چگونه معرفي شده است و معلوم ميشود که پس از پيامبر خدا امامت با اوست و جز او کسي حق امامت و زعامت مسلمانان را ندارد. «الغدير» هم کتابي است که همه ان با استفاده از مأخذ و منابع اهل سنت گرد آمده است. اين در حالي است که در ميان اهل سنت کتابي مانند احقاق الحق نيست که درآن حقانيت ابوبکر و عمر بن خطاب را با استفاده از روايات شيعه اثبات کنند.. سوال اين است که اين جايگاه والا ي علي چرا با ان عکس العمل از طرف خلفا روبرو شد؟ و خلیفۀ اول نیز بارها اقرار کرد: اقیلونی اقیلونی فلست بخیرکم و علی فیکم 9 مرا رها کنید؛ من بهترین شما نیستم در حالی که علی در بین شماست!به اعتراف خود ابي بکر تا علي (ع)در ميان مردم است نوبت به او نمي رسد. - در مورد کارهاي به ظاهر خوب که به نام خلفاء تمام شده است بايد خاطر نشان کرد تمام اين کارها بايد درهمان ظرف زماني تحليل شود:
الف- به علت نارضايتي ملل ديگر از حکومت هاي خود، زمينه خوبي براي پذيرش اسلام در ميان ملت هاي ديگر وجود داشت. پوسيدگي دروني حکومتها باعث شد بسياري از شهرها و مناطق بدون خونريزي و جنگ نظامي فتح شود. علت آن را هم بايد در خود دين اسلام و تعاليم آن جستجو کرد. ب- براستي اگر سيري که رسول خدا براي آينده امت اسلامي ترسيم نموده بود بعد از پيامبر جامعه عمل مي پوشيد و خلافت به دست علي (ع) مي رسيد آيا علي (ع) در فتح و گسترش اسلام از خلفاء شايستگي کمتري از خود نشان مي داد؟ مگرمجاهدت وسلحشوري فاتح خيبروقهرمان بدر و حنين کمتر از ديگران بود ؟ سوال مهمتر اينکه اگر خلافت بدست وصي رسول خدا يعني اميرالمومنين مي افتاد آيا دعوت ساير ملت ها به اسلام به همان روش خلفاء صورت مي گرفت؟ مطمئناً هم کار نشر و ترويج اسلام در سطح وسيعتري بدست حضرت انجام مي گرفت و هم شکل دعوت و روش فتح از طرف حضرت با خلفاء متفاوت مي شد. اگر فتح و پيروزي بدست علي و بوسيله وي انجام مي شد، امام فقط به فتح ظاهري و تسلط بر شهرها و جمع آوري غنيمت اکتفا نمي کرد بلکه به موازات اينها هم لشکريان اسلام و هم ملل تازه مسلمان را با عمق تعليمات اسلام آشنا مي نمود و کار تربيت و ارشاد و هدايت ديگران به برنامه اي مهم در حکومت حضرت تبديل مي شد.
چنانکه پيامبر هم تنها به اسلام ظاهري اکتفا نمي کرد و از کوچکترين فرصت براي تربيت صحيح و آشنايي عميق تر يارانش با اسلام استفاده مي کرد. متاسفانه اين مسئله بسيار مهم در لشکرکشي خلفاء نه فقط مورد غفلت واقع شد و بلکه کاملاً به دست فراموشي سپرده شد يعني ايشان اهتمامي به فرهنگ سازي و عمق يافتن ايمان مردم از خود نشان ندادند. اين سهل انگاري باعث شد علي (ع) بعد از بدست گرفتن زمام خلافت، نتواند سيره واقعي رسول خدا را در جامعه پياده کند.
در زمان خلافت علي افراد جامعه آنچنان از تعليمات حقيقي اسلام فاصله گرفته بودند که يک مسلک فکري و عقيدتي بسيار خطرناک مثل خوارج چندين هزار طرفدار پيدا کرد و اصلاً پيدايش خوارج معلول دوري آنها از تعليمات عميق اسلامي بود. هم در شام و هم ايران، مسلمانان فاتح فقط به تعليم شهادتين به تازه مسلمانان اکتفا مي کردند و نه کاري جهت زدودن عقايد باطل از اذهان آنها صورت دادند و نه تلاشي براي ترويج فکر صحيح و جا انداختن عقيده درست انجام دادند.
نپرداختن به ابعاد معنوي اسلام باعث شد در بسياري از شهرها و مناطق، تازه مسلمان ها دوباره به کفر و ارتداد برگردند و مجدداً با تلاش دوباره بدست مسلمانان فتح شود. قرآن کريم علاوه بر آنکه اعراب را به پذيرش اسلام ترغيب مي کرد آنها را به ايمان هم دعوت کرد. معلوم مي شود تحصيل ايمان، هدفي بالاتراز پذيرش اصل اسلام است. قرآن مي فرمايد: «قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ» (اعراب گفتند ايمان آورديم. به آنها بگو ايمان نياورده ايد بلکه بگوييد ما اسلام آورده ايم. هنوز ايمان به قلب هاي شما داخل نشده است.) متاسفانه سرازير شدن سيل غنيمت ها به مرکز حکومت اسلامي باعث شد مسلمانان در اثر مستي نعمت، آنچنان دچار تشتت اختلاف شدند که نتيجه سوء اين پراکندگي تا قرن ها بر سر امت اسلامي سايه افکند. البته علي (ع) هر چند درخواست پذيرش مسئوليت را از طرف خلفاء در مورد خودش به صراحت رد مي کرد اما نسبت به تربيت ديني مسلمانان و حتي تازه مسلمان ها بي تفاوت نبود. در بحبوحه اين لشکرکشي ها امام با گسيل پاره اي از ياران خويش در ميان سپاهيان، توانست به قدر امکان اين عرصه خالي را پر کند و در رفع اين نقيصه بکوشد. خواصي چون سلمان فارسي، عمار ياسر، حذيفه بن يمان، ... با همين هدف توسط امام در بعضي از لشکرکشي ها حضور يافتند. حتي بعضي از مورخين مثل باقر شريف قرشي، حضور امام حسن را در بعضي از فتوحات افريقا در همين راستا ارزيابي کرده اند. لازم به ذکر است بسياري از فتوحات با مشورت و نظر مساعد علي (ع) انجام مي گرفت حضرت هنگامي که مساله خلافت را پايان يافته ديد و اصرار انها بر اين امر را مشاهده نمود خلفاء را در بحراني ترين لحظات و در حساس ترين موقعيت هاي جنگي راهنمايي نمود و از خير خواهي نسبت به مصالح عاليه اسلامي هيچگاه دريغ نکرد. به عنوان مثال مي توان به واقعه تاريخي ذيل اشاره كرد در زماني جنگ مسلمانان با ايرانيان به مرحله حساسي رسيده بود به گونه اي كه خليفه(عمر بن خطاب) شديدا احساس خطر كرده و چاره را در آن ديده بود كه خود شخصا به ميان صحنه كارزار رفته تا مسلمانان با ديدن او روحيه گرفته و در نبرد با ايرانيان پيروز شوند.
وقتي كه در باره اين تصميم با حضرت علي(ع) مشورت كرد، حضرت(ع) با آن مخالفت كرده و اين نكته را يادآور شد كه صلاح آن است كه تو به عنوان قطب و مركز آسياي اسلام در مركز حضور داشته و از آنجا به چرخاندن سنگ آسياي اسلام به وسيله عرب هاي مجاهد بپردازي و اگر تو از مركز خارج شوي از سويي تعدادي از اعراب باديه نشين كه هنوز مسلماني در ميان آنان رسوخ نيافته، طمع تصرف مركز را در سر مي پروراند، و به مدينه حمله خواهند كرد و از سوي ديگر ايرانيان با ديدن تو خواهند گفت كه اين اصل و ريشه عرب است و اگر او را از بين ببريم از شر اعراب راحت خواهيم شد، بنابراين با شدت بيشتري به مسلمانان حمله خواهند كرد.
آن حضرت(ع) در ضمن اين مشاوره عباراتي را بيان كرد كه از آن تأييد ضمني اين فتوحات استفاده مي شود كه آن عبارات چنين است: ‹‹ان هذا الامر لم يكن نصره و لا خذلانه بكثره و لابقله و هو دين الله الذي اظهره و جنده الذي اعده و امده حتي بلغ ما بلغ و طلع حيث طلع و نحن علي موعود من الله و الله منجز وعده و ناصر جنده؛ شكست و پيروزي در اين جنگ با زيادي و كمي نيروهاي جنگجو ميسر نشده است، زيرا اين دين خدا بوده كه او آن را آشكار كرده و اين سپاهيان لشكريان خداوند هستند كه خداوند آنها را مهيا ساخته و ياري رسانده است تا به اينجا رسيده است (اشاره به پيروزي هاي مسلمانان) و ما با اميد به وعده خداوند حركت كرده ايم (و منتظر انجام آن هستيم) و خداوند حتما وعده اش را وفا كرده و سپاهش را پيروز خواهد گردانيد›› (نهج البلاغه، خطبه 146). شبيه اين ماجرا نيز درباره جنگ مسلمانان با روميان و قصد عمر براي حضور در صحنه نبرد نيز نقل شده است (البدايه و النهايه، ج 4، ص 205). و جالب آن است كه در هنگام مشورت دهي اصحاب، شخصيت هاي بزرگي همچون طلحه و عثمان، خليفه را ترغيب به حضور در صحنه نبرد مي كردند، اما عمر هنگامي كه سخنان درست حضرت علي(ع) را همراه با استدلال هاي محكم او را شنيد، رو به اصحاب كرده و گفت: واي بر شما، همه شما از گفتن سخناني مانند آنچه ابوالحسن(حضرت علي (گفت، ناتوان بوديد (موسوعه الامام علي بن ابي طالب(ع)، ج 3، صص91-93).
جهت مطالعه بيشتر منابع زير پيشنهاد ميشود:
1-حيات فكري سياسي امامان شيعه، رسول جعفريان. 2-تاريخ سياسي اسلام، رسول جعفريان. 3-سيري در تاريخ تشيع، داود الهامي. 4-سيره الائمه الاثني عشر، هاشم معروف حسني5- تاريخ خلفا، رسول جعفايان، انتشارات دليل ما.6- تاريخ اسلام در آثار استاد مطهري، انتشارات معارف

پرسمان دانشجویی